Hîkayeya kilme ya Şorişê Kurdîstanî

Kurdîstanî xo serî ra lanet fetilna û bîyayîşê neweyî vetî meyman. Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalan dewa Amara de dadîya xo ra bi û bi nê hawayî Şorişê Kurdîstanî dest pêkerd.

Şorişo ke mîmarê ci Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalan o, kurdê ke verê çinbîyayîşî de bîyî, vurnayî û destkewteyê pîlî vistî destî. Dewleta tirke ya kolonyalîste û hêzê mîyanneteweyîyî vurîyayîşê kurdan ra tersayî coka peynîya seserra 20. de înan Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî hedef kerd.

Rixmo ke tarîxê Kurdîstanî zaf reyî çinbîyayîşî reyde têrî mend tede tay qewimîyayîşê tarîxîyî zî estê. Kurdîstanî xo serî ra lanet fetilna û bîyayîşê neweyî kerdî meyman. Nê bîyayîşan ra yew zî dadî ra bîyayîşê Abdullah Ocalanî yo. Dima ke Rayberê Şarê Kurdî dewa Amara de dadîya xo ra bi seba şarê kurdî dewrêko newe yo. Şexsê Abdullah Ocalanî de qewimîyayîşê giringî vejîyayî werte ke tarîxê Kurdîstanî tede vurîya. Nê qewimîyayîşî têna cografyaya Kurdîstanî ra nê pêro dinya ra vila bîyî.

Bîyayîşê Ocalanî ra verî seba Kurdîstan û kurdan wextê tewr tarîyî bîyî. Komara Tirkîya ronayîşê xo ra nata vera kurdan konseptê çinkerdiş û înkarî ardêne ca. Koçgirî, Dêrsim, Serewedaritişê Şêx Seîdî û Agirî de kurdî tim pê gonî ameybî binkerdene. Coka dewleta tirke şorişo ke rayberîya Abdullah Ocalanî de peynîya seserra 20. de dest pêkerd sey 'Serewedaritişê 29. yê Kurdan' pênase kerd. Tarîx û dinya bîyê şahîdê ci ke no şoriş serewedaritişêkî ra zêdêr o.

Domanîya Rayberê Şarê Kurdî senî derbaz bîye? Abdullah Ocalan 4ê nîsana 1949î de dewa Amara ya qezaya Xalfetî ya Riha de dadîya xo ra beno û hema ke doman o kewenê peyê tay cigêrayîşan. Pê tewirê xo yê xedarî bala her kesî antêne.Tim xîret kerdêne ke cuye û xoza fam bikero. Hêverî vera keyeyê xo sere wedarit. Serewedaritişê ey ê vera keyeyê ci seke serewedaritişê vera sîstem û komelê murtecîyî bi.

Domanîya ci de tewirê ey ê cîyayî kerd ke netîceyanê cîyayan eşkera bikero û tede fikrê kolonîbîyayîşê Kurdîstanî bi musbet. Cuya Abdullah Ocalanî de dewrê diyînî serra 1971î Fakulteyê Huqûqî yê Îstanbulî de dest pêkeno. ê serran de Ocaxanê Kulturî yê Rojhelatî yê Şorişgêran (DDKO) de kombîyayîşêk de tezê xo yê 'Kurdîstan yew kolonî ya' ra behs keno.

Serrê Anqara

Serrê Anqara seba Rayberê Şarê Kurdî berê serebûtan ê bînan akenê. Paytextê dewleta kolonyalîste de ey bingeyê têkoşînê azadîye yê Kurdîstanî nayî ro. Wendekarîya ci ya Fakulteyê Zanayîşan ê Sîyasalan hetkarîya ci kerde ke azadkerdişê kurdan, vindertişê binbîyayîşê Kurdîstanî û têkoşînê bi sosyalîzmî ser o bifikîro. Hetê bînî ra nê serran de rayberîya Denîz Gezmîş û Mahîr Çayanî de têgêrayîşo şorişgêr ê Tirkîya bi pîl û aver şi.

O çax Mahîr Çayan û embazê ey Kizildere de ameyî qetilkerdene. Dima ke no qirkerdiş eşnawîya bi pêşnîyazê Rayberê Şarê Kurdî zanîngeh de dersî ameyî boykotkerdene. 7ê nîsana 1972î de Abdullah Ocalanî xeylêk wendekaranê bînan reyde tepişîya û erşawîya Zîndanê Mamakî. Wexto ke 23 serre bi zîndan de 6 aşmî mend û cuya ey de berê dewrêkê bînî abi.

Zîndanê Mamakî de fikrê Abdullah Ocalanî bîyî zixmêr û raştikên. Hînî ey dewlete hol şinasnayêne. Abdullah Ocalanî fikirîyayêne ke vera hêrişanê dewlete senî têkoşîn bêro kerdene. Dima ke zîndanî ra vejîya cewabê nê persî dî. Abdullah Ocalanî fikrê xo yê derheqê azadîya kurdan de embazanê xo reyde pare kerdî û ê îqna kerdî. O çax di Abdullah Ocalanî di şorişgêrê tirkî şinasnayî; Kemal Pîr û Hakî Karer. Nê wird kesî do bibîyêne hemreyê ci.

Abdullah Ocalanî wextêkê kilmî ra dima hetê embazanê xo ra sey rayberêkî ame qebulkerdene. Tay çimdar û tarîxnasan her çiqas seba na rayberîye vat ke 'proses xo bi xo qewimîyayo' hema destpêk de Abdullah Ocalan cara rayber bi. Rayberîya ey de 1973 de awbendê Anqara-Çubukî de Têgêrayîş reya verêne ame têhet û dima zî kombîyayîşanê Dîkmen û Tuzluçayirî de bira bîyayîşê kome girewte. Bi nê hawayî Têgêrayîşî gama tewr girînge eşte.

Muxtiraya 12ê Adare ra dima rayberîya Ocalanî de 1975 de Komeleya Perwerdeyê Berzî ya Demokratîkî ya Anqara (ADYOD) ronîyaye. Ronayîşê na komele tarîxê Têgêrayîşê Azadîye yê Kurdan de dewrê 'koman' bi. Her roje hûmara komanê ADYODî zêdîyaye.

Na koma ke nameyê Abdullah Ocalanî ra semed sey Apogîran şinasîyayêne, mabênê xo de reya verêne wezîfe pare kerdbi. Xebata tewr girînge ya kome bêguman awankerdişê îdeolojîya Têgêrayîşî bîye. Coka rayberîya Mazlûm Doganî de komêka wendekeran şîye kitabxaneyan û tarîxê Kurdîstanî ser o cigêrayîş kerd. Ronayoxanê Têgêrayîşî ra Alî Haydar Kaytanî wina qala ê prosesî kerdêne: ''Mazlûm Dogan û embazê bînan bi saetan kitaban ra gêrayêne û înan zanayîşê ke arê dayê, ma reyde pare kerdêne. Ge ge ma bi saetan nê zanayîşan ser o nîqaş kerdêne. Cara Rayber Apoyî zanayîşî ercnayêne û îdeolojîya Têgêrayîşî awan kerdêne. Rayber Apoyî sey hinge kuwara hingimênî viraştêne.''

Hînî wextê Kurdîstanî bi

Dima ke kome şeklêk girewt û xerîtaya verêne ya rayîrî eşkera bîye Apogîran verê xo da Kurdîstanî. Hînî wextê ci amebi ke Kurdîstanî reyde têkilîye bêra ronayene. Raywanîya vera Kurdîstanî yena a mana ke dewrê cigêrayîşê kitaban qedîyabi û dewrê têgêrayîşî dest pêkerdbi. Şîyayîşê Kurdîstanî seba şinasnayîşê komelê kurdan, destpêkerdişê şorişî 'xebata sondajî' bi. Hetê bînî ra şîyayîşê Kurdîstanî seba rêxistinkerdişê cinî, camêrd, karker û dewijan gamêke bi.

Endamê kome mabênê serranê 1974-1976î de Kurdîstanî ra vila bîyî. Mîsal Hakî Karer hêverî şi Êlih dima zî şi Dîlok; Cemîl Bayik şi Riha, Alî Haydar Kaytan şi Dêrsim, Duran Kalkan şi Amed, Mehmet Hayrî Durmuş şi Çewlîg. Abdullah Ocalanî zî xeta Dîlok-Dêrsim û Xarpêt-Mêrdînî de şîyêne û ameyêne. Apogîran hem vera dewleta kolonyalîste xo rêxistin kerdêne hem zî vera fraksîyonanê bînan têkoşîn kerdêne. Rixmê naye zî Rayberê Şarê Kurdî û embazanê ey xerîtaya xo ra tawîz nêdayêne û şorişê Kurdîstanî awan kerdêne.

Şehîdo verên...

Hetê bînî ra nameyê Apogîran hêdî hêdî eşnawîyayêne. Hînî her kesî ê şinasnayêne. Coka dewleta tirke û hemkarê ci vera Apogîran kewtî teşxeleyê hemleyan. Rayberanê Têgêrayîşî ra Hakî Karerî 18ê gulana 1977î de wexto ke Dîlokî de xebata rêxistinbîyayîşî kerdêne hetê endamanê Stêrka Sore ra ame qetilkerdene.

Şehadetê Hakî Karerî zaf tesîrê Abdullah Ocalanî kerd. No şehadet hetê Apogîran ra sey hêrişê vera şîyayîşê înan ê Kurdîstanî ame ercnayene. O çax taybetmendîyanê Rayber Apoyî ra yew xo mojna ra; ey wextanê tewr zehmet û tarîyan de bero newe dîyêne. Rayberê Şarê Kurdî seba ke wayîrê vîrameyîşê Hakî Karerî vejîyo Dîlok de bernameyê partîye amade kerd. Ê mîyanî de vera hêrişanê dewlete xoverdayîşo çekdar ameyêne rêxistinkerdene. Apogîran kiştoxanê Hakî Karerî ra hesab persayêne. Nê tewirî nîşan kerdêne ke tradîsyonê qesasê embazan ronîyeno.

PKK vejîyeno sehneyê tarîxî

Dima ke Apogîran bira partîbîyayîşî girewte 27ê teşrîna peyêne ya 1978î de dewa Fîsî ya qezaya Licê ya Amedî de 22 endamî tewrê kombîyayîşêkî bîyî. Nê kombîyayîşî de Partîya Karkeran a Kurdîstanî (PKK) ronîyaye. No heman wextî de kongreya verêne ya partîye bîye. Ronayîşê partîye ra 6 mengan dima werteyê 1979î de Sêwrege de xoverdayîşê vera hemkaran rayaumûmîye reyde ame parekerdene.

Dima ke PKK ronîya seba şarê kurdî prosesêkê newe dest pêkerd. Kurdîstan de serewedaritişî ameybî binkerdene û destpêkê 1960an ra dima goreyê dewleta kolonyalîste verê dewaya Kurdîstanî amebi girewtene. Ronayîşê PKKyî hewesê kolonyalîstann çin kerd.

Wextêk de ke ziwan, nasname, tardîsyon û kincî qedexe bibî, rayberîya Abdullah Ocalanî de şoriş dest pêkerd. No şoriş ameyêne manaya ganîbîyayîşê kurdan. Îdarekaranê dewleta tirke vatêne ke 'Ma sey ê 28 tenan serewedaritişê 29. zî bin bikerê.' La Abdullah Ocalan û embazanê ci no çarenus vurna.

Hîcretê hamnanê 1979î

Dewleta tirke o çax seba ke Têkoşînê Azadîye yê Kurdîstanî îmha bikero tewir bi tewirî plan û hêrişî ceribnayî. Hema ke ronayîşê partîye ra yew aşme derbaz nêbi rojanê peyênan ê 1978î de Gumgum de qirkerdişêk ame kerdene. Nê qirkerdişî eşkera kerdêne ke dewlete û hêzê faşîstî senî bibî har.

Ronayîşê PKKyî ra dima sere de xeta Sêwrege û Curnê Reşî xeylêk merkezan de xoverdayîşo bêhempa ameyêne kerdene. Tay endamanê PKKyî ke sey 'Şorişgêranê Kurdîstanî' şinasîyayêne, seke Kurdîstan de bezreyê şorişî ramitêne. Dewleta tirke zî pêlê tepiştişî dabi destpêkerdene û xeylêk şaristananê Kurdîstanî de îdareyo zixm amebi îlankerdene.

Rayberê Şarê Kurdî pê hesîya ke no proses ver bi cuntaya 12ê Êlula 1980î şino bire daye ke Hîcret bikero. Wexto ke o 2ê temmuza 1979î de Pirsûsî ra derbazê Kobanê bi têkoşîn de dewrêk ame qefilnayene. A raywanîya 2 saetan xeta Rojawan-Sûrîye-Lubnanî ser o ci rê Rojhelatê Mîyanênî de berê 20 serran akerdî. Rayberê Şarê Kurdî wina qala na bire kerde: ''Ez o çax Riha de bîya, mi kerdêne ke bire bida. Mi vatêne di rayîrî estê. Rayîro verên Başûrî ra şîyêne Rojhelatê Mîyanênî, rayîro diyîn rayîrê koyan bi ke Dêrsimî ra şîyêne Botan. Ez rayîrê koyan ser o zaf fikirîya. Heta o çax ma embaz Mehmet Karasungurî reyde qasê yew rîpel talîmato winasên viraştbi: 'Eke ma biciwîyê ganî ma koyan de ceribnayîşê gerîlatîye bikerê nêbo ma nêeşkenê weş bimanê.' Ma nê esasî ser o xîret kerd ke Têgêrayîş tay gaman bierzo. Xoverdayîşê Sêwrege û xoverdayîşê bînî yê demkî wina vejîyayî werte. Dima ma bire daye ke derbazê Rojhelatê Mîyanênî bibê.

Rojhelatê Mîyanênî de wezîfeyê ma yo verên no bi ke ma do verê îmhaya têkoşînî bigirewtêne. Hetê bînî ra ma armanc kerdêne ke pêro merdimîye meseleya Kurdîstanî bimusa û têkoşînê şorişgêrî aver berê. Ma seba nînan qet teredut nêkerd. Çunke faşîzmê 12ê Êlule ra dima derheqê neteweyê ma de bira îmhakerdişî amebî dayene.''

Rayberîya Şarê Kurdî bi şîyayîşê Rojhelatê Mîyanênî armanc kerdêne ke asayîşê kadroyanê PKKyî bîyaro ca û partî teberê welatî de zî aver bero. Raşta zî na bire ra serrêke dima Darbeya 12ê Êlule ameye kerdene. Kurdîstan vurîya cehenem. Bira şîyayîşê Rojhelatê Mîyanênî kadroyê PKKyî nê adirî ra pawitî.

Binê şert û mercanê zehmetan de xoverdayîş

Darbe Kurdîstan û kurdî tarûmar kerdî. Wehşeto tewr pîl zî Zîndanê Amedî de qewimîyayêne. Ê prosesî de kadroyê PKKyî nêmeyê ra zêdêr esîr kewtî. Prosesê darbe de wehşet, îşkence û xîretê teslîmgirewtişî yê zulmkerî vera kadro, sempatîzan û îdarekaranê PKKyî ameyî kerdene. Dewleta tirke xîret kerdêne ke bi nê zulman PKK teslîm bigêra û hêvîya şarî biherimna. Kodroyê PKKyî yê ke na raştîye zanayêne, vera faşîzmî xoverdayîşo bêhempa kerd û binê şert û mercanê tewr zehmetan de zî na hîşmendîye bin kerde.

Nê rojan de Abdullah Ocalanî zî Lubnan û Sûrîye de xîret kerdêne ke seba Têgêrayîşî îmkanî biaferno. Bi nê hawayî Lubnan de kampanê filîstînijan de xebatê îdeolojîkî û perwerdeyê leşkerîyî dîyayî destpêkerdene.

Bira agêrayîşê welatî

Ocalanî mabênê serranê 1980-1982î de rixmê pêro zehmetîyan zî PKK hetê îdelojî û leşkerî ra aver berd. Kongreya diyîne ya PKKyî de 1982 de bira agêrayîşê welatî dîyaye. Heta serra 1984î zafêrê kadroyê PKKyî derbazê Kurdîstanî bîyî. Bi nê hawayî Kurdîstan de prosesêkê dergî dest pêkerd.

15ê Tebaxa 1984î de Dih û Şemzînan de PKKyî guleyê verênî eştî û Şorişê Kurdîstanî de rîpelêko newe abi. Yewinanê Propagandaya Çekdare ya 14ê Temmuze yê ke nameyê xo Rojeyê Mergî yê Pîlî ra girewt, guleyê verênî yê 15ê Tebaxe ra dima nameyê xo kerd Hêzanê Xelisîyayîşê Kurdîstanî (HRK). Rayberîya Abdullah Oacalnî de PKKyî bi guleyê xo yê verênî îlan kerd ke Têkoşînê Xelisnayîşî yê Neteweyî yê Kurdîstanî dîyayo destpêkerdene.

Netîceya nê têkoşînî de ke hema zî dewam keno, komelê kurdî vurîya û bi perspektîfê azadîwaştoxê cinîyan warê komelkî, leşkerî û sîyasîyî de destkewteyê pîlî vistî destî. Çunke Rayber Apoyî roja verêne vat: ''Heta ke cinîyî azad nêbê komel zî azad nêbeno.'' Tarîxî reyna mojna ke Rayberê Şarê Kurdî heqdar o; her ke cinîyê kurdî hîşmendîya serdestîya camêrdan ra kewtî dûrî kurdî zêdêr bîyî azad. Dewleta tirke û hêzanê hemkaran ê ke vurîyayîşê kurdan ra tersayê, peynîya seserra 20. de Rayberê Şarê Kurdî kerd hedef. La kurdan dormeyê Abdullah Oacalanî de bi şîarê 'Şima nêeşkenê tîja ma bikerê tarî!'' dêso adirin viraşt. Çunke o tîja kurdan bi ke Amara de akewte. No şar do bê tîje nêmayêne.