Dengbêj Canşah û cuyeka tehmê deyîran de

Ê dengbejanê ke bi huner û berhemanê xo tarîxê Kurdan de wayîrê cayekê taybetî yê ra yew zî Mihemedê Canşahî yo. Deyîrê Canşahî hetê torinanê Ûsibê Seydo ra amey arêdayene û pêşkeşê şarî kerdene.

Şarê Kurdan kultur û tarîxê xo zafêrî bi deyîran pawitê. Nê deyîrî sey çîrokan ameyê goşdarî kerdene. Eynî wextî de nê deyîran tarîxê Kurdan o nenuşteyî zî xo zere de pawito. Kulturê deyrîbazîye tena qehremanîya tarîxê Kurdistanî nêresnayo roja ewroyîne, eynî wextî de vera qirkerdiş, qedexekerdiş û çinkerdişê kulturê Kurdan zî warê bîr, hiş û pawitişê erjan ra yew o. Gelek destanê şarê Kurdan zî bi vengê Dengbej Mihemedê Canşahî ameyê vatene û bi deyîra „Mala Ûsibê Seydo“ bal aneceno Serewedaritişê Ûsibê Seydoyî ser. Dengbej Mihemedê Canşah vano: “Eman heyla lê dayê, heyla lê dayê, Texsîmayê girega Zîgo digo lêlê Rehîmayê, belkî bila ocaxa romê kor be dayê, Ecela mala bavê min li qelaca li dinyayê, Bihar e li konê Ûsibê Seydo derbekî berdaye bedena lawê wî dadayê…” (Eman heylo lê dayê, belkî wa ocaxê romî kor bo dayê, Ecelê keyeyê pîyê mi na dinya ser o amo, Wisar o, xeyma Ûsibê Seydoyî de derbek naya bedenê lajê ey ra dadayê..)



Xeylî Dengbêjî Nênê Şinasnayene

Rojhilatê Mîyanênî de neteweyî hetê kultur, ziwan û muzîkê şarî de wayîrê dewlemendîyekê bêhempayî yê. Nê neteweyan ra yew zî bêguman Kurd ê. Kurdî na cografya de bi hezaran ser o ke ciwîyenê. Kurdan ser o hema vaje pêro polîtîkayê qirkerdişî ameyê gurenayene, kultur û ziwanê înan ameyo qedexekerdene. Ameyê surginkerdene, rayîranê koçberîye ser o zafîyê înan vêşanî ver geste merdî. Nê polîtîkayê qirkerdişî senî ke vizerî bi destê dewleta Tirkan, Îran, Surîye û Iraqî ameyêne kerdene, ewro zî dewam kenê. Polîtîkayanê qirkerdişî ke bi serran o hetê dewleta tirkan ra êna kerdene ra serkewte gelek berhemê kulturê Kurdan zî amey talankerdene. Xeylî dengbej û deyîrbazê sey Şakiro, Zahiro, Karepetê Xaço, Meyrem Xan, Eyşe Şan, Usênê Kalmemî, Şa Heyder, Sey Qajî ûsb. yenê zanitene la xeylî dengbejê sey Mistafeyê Kor, Seyîdxanê Kal,  Mistefayê Xeloyê Heyran, Resoyê Ûsiv û Mihemedê Canşah zaf kêmî ênê zanitene.

17 Serrî Surgun De Maneno

Mihmedê Canşah serra 1933 de dewa Delîklî ya ke giredayîya Qerayazî ya Erziromî ya de ameyo dinya. Canşahî wendegeho verên û mîyanên a hêremê de wendo û cuya ey demek uca de derbaz bîya. Taye probleman ra serkewte serra 1970‘î de şono Almanya. Qase 17 serrî Almanya de maneno. Mihemedê Canşahî gelek dengbej û hozanan reyde deyîrî vatê û bi taybetî zî Şakiro reyde gelek deyîrî eştê têver. Canşah bi xo zî şagirtê Mistefayê Xeloyê Heyranî yo. Mistefayê Xeloyê Heyran zî bi xo dewa Kazicelala  Qereyazîya Erziromî  ra yo û hema vaje mamostayê pêro dengbejanê a hêreme yo.

Tarîx û Kulturê Kurdan

Deyîrê Mihemedê Canşahî zafêrî tarîx û kulturê Kurdan ser o yê. Bi serran ke teberê welatî de maneno û deyîranê xo vano, peyê cu agêreno welatê xo. Demo ke nameyê dengbej Mihemedê Canşahî yeno dekirnayene tena deyîrî nênê vîra kesanê ke ê şinasnenê, eynî wextî de bi sohpet û tewrê şîn û şahîyan bîyayîşê xo, o yew keso winasî yo ke gelekî nêzdîyê şarê xo yo. Gore bi agahîyanê kesanê ke ê şinasnenê keseko gelek xeyrwaz o û bi pereyan çi rey kasetî nêkerdê pir û kesî rê deyîrî nêvatê. Nameyê dengbejî bi xo Mihemed o la pîyê ey, ey sey Canşahî pênase keno. Canşah demek welat de maneno û dima 1999‘î de koçê Îstanbulî keno û serra 2003î de Îstanbul de wefat keno. Mezela Canşahî qezaya Sultangazîyê Stenbol de ya. Torinanê Ûsibê Seydoyî gelek berhemê dengbej Mihemedê Canşahî Fîrmaya Ozyildiz Muzîkî ya ke Îstanbul de ya de qeyd kerdê. Wayîrê Ozyildiz Muzîkî Orhan Erdal o. Îdarekarê na fîrma yê ke karê muzîkî rayîr ra benê da zanitene ke ê torinê Ûsibê Seydo yê. Senî ke êno zanitene  eşîrê Ûsibê Seydoyî Serewedaritişê Agirî de gelek vengan daybî.

Serewedartişan Ser O Deyîrî Vatê

Dengbêj Mihemedê Canşahî serewedarişê keyeyê Ûsibê Seydoyî ser o deyîrî vatê. Tornê Ûsibê Seydoyî Orhan Erdalî da zanitene ke Dengbej Canşahî serewedaritişê kalikê înan ser o gelek deyîrî vatê. Înan zî mînetdarîya xo ra gelek deyîrê ey dayê arê û kasetê ey çap kerdo. Tornê Ûsibê Seydoyî Orhan Erdal derheqê dengbej Canşahî de hîsanê xo wina ano ziwan. „Ma sey fîrmaya Ozyildizî ney sey tornanê Ûsibê Seydoyî dengbej Mihemedê Canşahî bi hurmet anîme xo vîrî. Homa ey bi cenedê xo şa kero. Bêguman lajê ey Remzî û tornê ey Kenan Aslan zî karê arêdayîşê berhemanê ey de gelekî hetkarîye kerde û ewro nê berhemî resayî şarê kurdanê hejayî.“