Dewleta tirke zaf reyî qirkerdiş kerd. Înan ra yew zî Qirkerdişê Armenîyan ê 1915î bi. Peynîya seserra 19an de têgêrayîşê armenîyan pê hîrê partîyan ame kerdene. Armenîyan waştêne ke babeta islahatî de tedaya Osmanijan bikerê. Caardişê Osmanijan armenîyî eciz kerdêne. Padîşahê Osmanijan Abulhamîdê Diyînî wezîfe da Alayanê Hamîdîye ke Kurdîstan de pê keyfê xo nêzdîyê armenîyan bibê. Armenîyanê ke vera naye sere wedarit, vera înan qirkerdiş ame kerdene.

1ê teşrîna verêna 1905î de 2 mîlyon armenî seba ke islahatî bêrê caardene seba pêşkêşkerdişê waştişnameyî Îstanbul de kom bîyî labelê yewinanê çekdaran ê Osmanijan bi hawayêkê xurtî nawnayîş vila kerd. Dima wextêkê kilmî de Îstanbul de serebûtê tedayî vera armenîyan dest pêkerd. Şarsitananê Bêdlîs, Amed, Erzirom, Xarpêt, Sêwaz, Trabzon û Wan de ke nufusê armenîyan tede zêde bîyî, armenîyî ameyî qetilkerdene. Hûmara armenîyanê ke 'qirkerdişê Hamîdîye' de ameyî qeilkerdene. goreyê çimeyanê cîyayan zî goreyê cigêrayîşanê Ewropa zî 100 hezar kesî ra heta 300 kesî bîye.

Destpêkê serra 1909î de şerê mabênê hêzanê Osmanijan de reyna armenîyî ameybî qetilkerdene. Nêzdîyê 4 hezar sivîl û leşkerê tirkî tewrê hêrişanê vera armenîyan bîyî. Nê serebûtî sey ''Qirkerdişê Adana'' ame namekerdene û goreyê texmînan tede 15-30 hezar armenîyî ameyî kiştene.

Destpêkerdişê serra 1914î de osmanijan sey 'dişmenê dewlete' ame namekerdene. Xeylêk dokumentê Osmanijan de wina ameyêne nuştêne: ''Armenîyî dişmenan reyde hemkarî kerde, Îstanbul de îsyan vet.''

Şewa 236-24î nîsana 1915î de ke armenîyî sey ''Bazarê Izilî'' naem kenê hukmatê Omanijan derman da ke nêzdîyê 250 roşnvîr û lîderê komîte yê armenîyan ê paytextê Îstanbulî û ê herêman ê cîyayan bêrê komkerdene û cade bêrê tepiştene. Nê kesî dima ameyî berdene bi me merkezanê komkerdişî yê Ayaş û Çankiri.

Tepiştişê 21ê nîsane ra dima çend lîderê armenîyê ke agêrayî Îstanbul, 29ê gulana 1915î de pê Qanûnê Tehcîrî pêro ameyî koçkerdene û qetilkerdene. 24ê Nîsane seba armenîyan Roja Yadkerdişê Qirkerdişê Armenîyan yeno vîrardene. Seserra 19an ra heta yê 20. nêzdîyê 1.5 mîlyon armenîyî ameyî qetilkerdene û surgunkerdene.

Qirkerdişê ke vizêr vera armenîyan ame kerdene, ewro vera kurdan yeno kerdene. Tewirê dewleta tirke yo polîtîk ê vera şaranê ke azadî, têdûştî wazenê qet nêvurîya. Dima ke Têgêrayîşê Azadîye yê Kurdan serra 1980î de wurişt rano tewirê dewleta tirke kifş kerd. Dewleta tirke ya ke vizêr armenîyî qetil kerdî, ewro zî kurdan qetil kena. Dewlete hetê metodî ra tim xo dibare kena. Têgêrayîşê Kurdî zî vera naye metodê hesabpersayîşî aferna.