Dewleta tirke bombayê CSyî se kerdî?
Artêşa tirke bi kodê 'MKE MOD 251' serranê 90an heta 2010î bîye wayîra bombayanê CSyê 120 mîlîmetre yê qedexekerdeyan. OPCWyî no peygoş kerd. Aqîbetê bombayanê ke dewleta tirke îtîraf kerd nêzanîyeno.
Artêşa tirke bi kodê 'MKE MOD 251' serranê 90an heta 2010î bîye wayîra bombayanê CSyê 120 mîlîmetre yê qedexekerdeyan. OPCWyî no peygoş kerd. Aqîbetê bombayanê ke dewleta tirke îtîraf kerd nêzanîyeno.
Rêxistina Qedexekerdişê Çekan ê Kîmyewîyan (OPCW) berardişê bombayanê CS "2-chlorobenzalmalononitrile" qedexe kerd. Bombayê CSyî têna serebûtanê girseyan de eşkenê bişuxilîyê la qedexe yo ke waranê girewteyan ê sey tunel û şikefteyan de bişuxilîyê. Nê bombayî bedenê merdiman vêşnenê, medim pê kixeno, zereyê merdiman qelibneno, nefesê merdiman teng keno û eşkenê waranê girewteyan de merdiman bikişê. Nê bombayê CSyî goreyê Peymana Qedexekerdişê Çekan ê Kîmyewîyan berardiş, stokkerdş û şuxilîyayîşê ci qedexe yê la serranê 90an ra nata çekê serekeyî yê artêşa tirke yê. Tirkîya 10ê nîsana 1997î de dabi zanayene ke înan na peymane qebul kerde.
Kovara Jane's Defence Weeklyî ya Îngilîstanî teşrîna peyêne ya 2003î de nuştbi ke Dezgehê Endustrîya Kîmya û Makîna (MKEK) yê Tirkîya bombayê CSyî yê bi 120 mm ber ardê. Rixmo ke nê bombayî peymana OPCWyî de ameybî qedexekerdene Tirkîya peymane binpay kerde û şere vera Kurdîstanî de nê bombayî şuxilnayî.
Artêşa tirke nê bombayî Anqara de êlula 2005î Fuarê Pawitişî yê Mîyanneteweyî (IDEF) de, 2010 de şaristanê Cape Townî yê Afrîka de Fuarê Pawitiş û Hewakarîye yê Afrîka (AAD) de mojnayî ra.
Fuarê Capee Townî ra dima Zanîngehê Bradfordî yê Îngilîstanî raporêk amade kerd û vat ke envanterê artêşa tirke de bombayê kîmyewî estê. Akademîsyenê zanîngehî Dr. Michael Crowley û pisporanê OPCWyî 29ê teşrîna peyêne ya 2010î de forumê OPCWyî de venga Tirkîya da ke goreyê peymanan têbigêra. Forum de Temsîlkarê Tirkîya yê OPCWyî Ugur Doganî îdîa kerd ke ê do derheqê babete de dest pê cigêrayîşî bikerê. Sersefîr Ugur dogan 25ê sibata 2011î ra serrêke verî îtîraf kerd ke înan bombayê CSyî ber ardî. Ugurî vat: ''Ma 150ê bombayî ceribnayî û 850ê ci zî îmha kerdî.'' La OPCWyî nê îtîrafî ser o cigêrayîşêk nêkerd. Serra 2010î ra heta 2018î dîplomatêkê Tirkîya Ahmet Uzumcu serê OPCWyî de bi.
Wexto ke nê tirkî serkêşîya OPCWyî kerdêne Dr. Michael Crowleyî raporanê xo yê 2013-2018î de rexne kerd ke eşkerayîya 'Ma bombayî îmha kerdî' ya Tirkîya ser o cigêrayîş nêame destpêkerdene. Dr. Michael Crowleyî erk û mesuldarîyê OPCWyî vist vîrî la no vengdayîş nêame caardene.
Dr. Michael Crowleyî raporê xo yê 2016î de rexne kerd ke mekanîzmaya cezakerdişî ya OPCWyî çin a û Amerîka û Tirkîya na babete de 'verguman ê.' Dr. Michael Crowleyî pare kerd ke îdîayê serê binpaykerdişê peymananê OPCWyî hetê dewleta tirke ra vera gerîlayanê kurdan nêameyî cigêrayene û coka beno ke na rewşe tekrar biba.