CPT herinda vergirewtişî de çimdarîya îşkenceyî kena

CPTyo ke 1999 ra nata 8 reyî, mîyanê 10 serranê peyênan de zî têna hîrê reyî heyet şawit Îmraliyî, herinda ke verê îkence û tecrîdê serê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî bigêro sey 'komîteya çimdarîye' têgêra.

Komîteya Vergirewtişê Îşkenceyî ya Konseya Ewropa (CPT) eşkena bê destûrê hukmatan zîyaretê zîndanan bikera. Çunke welatanê Konseya Ewropa (KE) rê ferz o ke berê zîndanan û qereqolan kontrolê CPTyî rê akerê.

Dewleta tirke 1949 ra nata endama KE ya. CPT xîret keno ke verê kerdişanê xiraban, kerdişanê vera merdimîye û îşkenceyî bigêro. Goreyê rapor û hişyarîyanê CPTyî welanê endamî neçar ê ke şert û mercê tepişteyan û zîndanan bivurnê. No her welatî rê ferz o ke Peymana Heqanê Merdiman a Ewropa (PHME) îmza kerda.

CPT muxatabanê tewr serekeyan ê îşkence û tecrîdê Îmraliyî ra yew o. Rixmo ke CPTyî 23 serran de qaşo verê kerdişan û bêhuqûqîyanê Îmraliyî bigirewtêne  têna sey 'Komîteya Çimdarîya Îşkenceyî' têgêra. CPTyî têna derheqê binpaykerdişê heqanê merdiman ê Îmraliyî de raporî amade kerdî.

18 mengî yo Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî ra xebere nêna girewtene. CPTyî derheqê babete de goş nêda vengdayîşanê şarê kurdî û dezgehanê mîyanneteweyîyan. Heman wextî de raporê xo yê verênî zî teqîb nêkerdî.

CPTyo ke 1999 ra nata 8 reyî Îmrali de cigêrayîşî kerdî, nê tay zîyaretanê xo de pare kerd ke serê cuye û weşîya Ocalanî de qesawetî est ê. CPTyî her zîyaretê Îmraliyî ra dima raporê hîrayî amade kerdî û seba qedînayîşê tecrîdî pêşnîyazî kerdî, venga dewleta tirke da ke 'têbigêra.' CPTyî mîyanê des serranê peyênan de zî 3 reyî Îmrali zîyaret kerd û 2021 de wexto ke şi Tirkîya Îmrali zîyaret nêkerd.

Xûlasaya raporanê CPTyî yê serê 8 zîyaretanê Îmraliyî wina ya:

1999: Şert û mercî do tesîrêkê xirabî weşîya ey rê bikerê

Heyetê CPTyî reya verêne 2ê adara 1999î de Îmrali zîyaret kerd. Raporê nê zîyaretî zî 5ê gulana 1999î de eşkera bi. Rapor de ame vatene ke nêbo ke Ocalan bi têna sereyê xo zîndan de bêro tepiştene. CPTyî rapor de wina vatbi: ''Cayêk de ke tede çew çin o binê rewşêka bi asayîşê berzî de o têna verdîyeno. Nê şert û merci bi xirabî do tesîrê weşîya Birêz Ocalanî bikerê. Ganî vera ney tedbîrî bêrê girewtene.''

2001: Nêbeno ke mîyanê tecrîdêkê îstîsnayî yê bêpeynî de bitepişîyo

14ê êlula 2001î de zîndanê Îmraliyî zî tede CPTyî zîyaretê xeylêk zîndanan û qereqolan kerd û nîsana 2002yî de zî rapor eşkera kerd. CPTyî nê raporî de vat: ''Nêbeno ke Birêz Ocalan mîyanê tecrîdêkê îstîsnayî yê bêpeynî de bitepişîyo' û dewleta tirke ra waşt ke şert û mercan bivurna. CPTyî waşt ke televîzyon, radyo û heqê telefonî bêrê dayene Rayberê Şarê Kurdî. CPTyî waşt ke Ocalan bieşko bi serbestî mabênê hucreyê xo û odaya kişte de bigêro. La dewleta tirke qetî no nêard ca û tecrîd hîna giran kerd.

2003: Nêbeno ke heqê zîyaretî bêro astengkerdene

Destpêkê 2000an de dewleta tirke tim pê vateyanê 'keştîye xeripîyaye ya' yan zî 'rewşa hewayî xirab a' pêvînayîşê Ocalanî yê bi avûkatan asteng kerdêne. Pêvînayîşê avûkatan verî hewte de di reyî bîyî, dima bîye rayêke û dima zî wextê pêvînayîşî bi saetêke. Pê binpaykerdişê peymanan pêvînayîşî bi hesteyan asteng kerdî û bi nê hawayî mengêke rayêke, di reyî destûr da.

CPTyî mabênê 16 û 17ê sibata 2003yî de zîyaretê Îmraliyî kerd, raporê xo zî 2004 de eşkera kerd û waşt ke îzolasyonê Îmraliyî wa biqedo, astengkerdişê pêvînayîşan biqedo.

2007: Ganî bieşko teber de têkilîye virazo, bêro dermankerdene

Dima ke Rayberê Şarê Kurdî pê jehrî kewtbi CPTyî Îmrali zîyaret kerd. 1ê adara 2007î de avûkatanê ci kombîyayîşê çapamenîye kerd û pare kerd ke bedenê Ocalanî de madeyê kîmyewî yê sey stonsiyum û kronimî dîyayî.

Şaristanê Strasbourgî yê Fransa de nîsana 2007î de 18 sîyasetmedar û aktîvîstan seba ke heyetêko xoser Ocalanî derman bikero dest pê grevê vêşanîye kerd. Netîceya grevî de îdareyê CPTyî heyetêk şawit Îmrali. Raporê zîyaretî 19-22yê gulana 2007î de eşkera bi û tede ame vatene ke şert û mercê Îmraliyî qetî nêvurîyayê, ganî Ocalan teber de têkilîye virazo, bêro dermankerdene.

2010: Televîzyon hema çin o, qedexeyê telefonî dewam keno

Dima ke Îmraliyî rê 5 tepişteyê bînî erşawîyayî CPTyî 26-27ê çeleyê 210î de Serek Mauro Palmayî reyde Îmrali zîyaret kerd û raporê xo temmuze de eşkera kerd. Rapor de pêşnîyazê winasênî est bîyî; ganî Ocalan odaya roşnîye de bêro cakerdene. Rapor de ame vatene ke hema zî televîzyon nêdîyayo Ocalanî û heqê ci yê telefonî zî hema zî qedexe yo.

2013: Cezayê hucreyî yê emrdergî nênê qebulkerdene

CPTyî 16-17ê çeleyê 2013î de Îmrali zîyaret kerd û 2014 de raporê xo eşkera kerd. Rapor de dîya zanayene ke Ocalan hema zî hucreyê tarî de yo, heqê pêvînayîşî ra bêpar o û heqê ci yê telefonî yeno astengkerdene. CPTyî îfade kerd ke 'cezayê dîsîplînî' yê ke dewleta tirke bi hawayêkê keyfî dana, nênê qebulkerdene. Goreyê CPTyî cezayanê dîsîplînî de cezayê hucreyî yê bêmabênî nêbenê ke 14 rojan ra zêdeyêr bibê.

2016: Têkilîya bi teberî ganî biba

CPTyî hîrê serran ra dima 28-29ê nîsana 2016î de Îmrali zîyaret kerd. No zîyaret sey 'ad hoc' (bêplan) pênase kerd û raporê serê zîyaretî zî adara 2018î de eşkera kerd. Dewleta tirke di serran ra dima destûr da ke rapor bêro eşkerakerdene. Nê raporî de CPTyî ard ziwan ke sere de Abdullah Ocalan tepişteyê Îmraliyî nêeşkenê teber de têkilîye ronê û bi bahaneyan pêvînayîşî asteng benê.

2019: Qedexeyê Îmraliyî nênê qebulkerdene

2016 de di rojeyê mergî yê zîndanan ra dima CPTyî 6-17ê gulana 2019î de Îmrali zîyaret kerd. Labelê raporê nê zîyaretî serrêke dima eşkera kerd. Rapor de ame vatene ke bahaneyê seba astengkerdişê pêvînayîşan xapînayîş ê û seba ke nê babetî de gamî bierzîyê venga dewleta tirke da. Rapor de ame parekerdene ke sîstemê tecrîdî yê Îmraliyî nêno qebulkerdene.

2021-2022

CPTyî 2021 de Tirkîya zîyaret kerde la nêşi Îmrali. Mabênê 11-25ê çeleyê 2021î de CPTyî xeylêk reyî Tirkîya zîyaret kerdî.

CPTyî Raporê Karanê Pêroyîyan ê 2021î nîsane de weşana. Tirkîya zî tede zîyaretê serê 9 welatan raporî kerdî. Bakêş o rapor de derheqê Îmraliyî de beş û agahîyî çin ê.