Rojnameyê Newaya Jin na humara xo ya peyêne de roportajêko kirkdî weşana. Ma zî nê roportajê bi Koma Amara ame kerdene wendoxanê xo reyde pare kenê.

Ma bi koma muzîkî ya bi nameyê Amara ke koyanê Kurdîstanî de serra 2002yî de ameye ronayene reyde mulaqatêk viraşt. Koma Amara roja ronayene ra nata bîye vengê gerîlayan. Endamanê Koma Amara ke cewab da persanê ma da zonayene ke Konferansê Diyînî yê Kevana Zêrîne de qerarê newekerdişê Koma Amara ame girewtene

Endamê kome zî goreyê nê qerarî kewtî hereket. Koma Amara wayîrê mîrasêkê çitûrî ya, heta nika performansêko senî da musnayene, projeyê senî kena hedef, ma pers kerd, endamanê kome cewab da. Koma Amara ard ziwan ke ê hewl danê ke dûştê polîtîkayanê asîmîlasyonî yê serê ziwan, muzîk û kulturî yê ke dewletê serdestî serê kurdan ferz kenê, pawitişê kultur û muzîkê kurdkî bikerê.

Şima êşkenê tayî behsa Koma Amara bikerê? Fikrê Koma Amara kotî ra vejîya û mîrasêkê senî xo rê esas girewt?

Pelşîne Mûnzûr: Koma Amara serra 2002yî de ameye ronayene. Yew grûba gerîlayan ê cenîyan ameye têhet û dest pê gureyê xoserî kerd. Mîyanê serran de derheqê cenîyan ê kurdan û dinya de xeylê eserî kerdî hadre. Herzewbîn bi nameyê “Apo” kilamêke kerde hadre û na kilame zaf veng da.

Bêrîtane Hewreman: Ma nameyê koma xo, nameyê dewa Rayber Apoyî ‘Amara’ ra girewt. Mordemî (însanetî) ser kokê xo resaya, ravêr şiya. Dewa Amara kî dewêka tarîxî ya. Ma kî no name xo kerd. Ma hem averberdişê kultur hem zî seba xurtkerdîşê kulturê lêkolîn kenê. Koma Amara serê rêçê muzîkê Hozane Mizgîne dest pê gureyî kerd. Hozane Mizgîne hem cenîyêka şorişgêr a kurde bî, hem fermandara sifteyîne ya gerîlan bî û hem kî hûnermendêke  bî. Rayber Apoyî het de mende, perwerde dî. Ronayişê Koma Berxwedanî de rolêko gird kay kena. Bi veng û vatişê xo bîye vengê hometa kurdî. Ma kî wazenê wayîrê mîrasê aye bivejyê û no mîrasî bidê ciwîyayene. Zaf kesê ke bine tesîrê vengê embaze Mizgîne de mendî, tewrê têgêrayîşê azadîye bîyî û heqîqetê Kurdîstanî fehm kerd. Herzewbîn Şehîte Delîla, Şehîte Berçeme, Şehîte Ferîde zî ma rê mîrasêko gird yê kulturî verda. Ma zî hewl danê ke rêçê nê hûnermendanê şorişgêran taqîb bikerê.

Seba şima maneyê kultur û muzîkî çik o?

Pelşîne Mûnzûr: 

Seba ma kurdan mûzîk hem kultur o hem kî tarîx o. Çike tarîxê kurdan zaf sênik (tayn) ameyo nuştiş. La, heta nika kultur û bîyayîşê kurdan bi lorikanê dayikan, bi kilaman, bi lawikan, bi folklor  ame qeydkerdene. Dewletanê serdestan ê sey Tirkîya, Îran, Sûrîye bi serran o polîtîkayanê asîmîlasyonî vera ziwan, muzîk û kulturê kurdan ferz kerdî. Hewl danê bi kulturê populer, bi motîfê meqamê cîya muzîkê kurdkî xirab bikerê. Vîr (hafize) ê kurdan ke kilame, lawik û muzîkê kurdkî de nimite yo hewl danê ke pûç bikerê. Ma zanê ke pêrokîn polîtîkayê helênayişî (vilêşnayene) hêrişê îdeolojîkî yê. Wazenê cuyayîş, fikir, heskerdîş, cil û bergê ma bidê vûrnayene. Sey Koma Amara ma kî wazenê û hewl danê ke kultur û muzîkê kurdkî bipawê. Motîfê neweyî vêşêr bikerê, dewlemendîya kultur û muzîkê kurdkî bidê musnayene.

Konferansê Diyînî yê Kevana Zêrîne ke emser aşma adare de ame viraştene ra nata Koma Amara gureyê senî dayî ramitene?

Pelşîne Mûnzûr: Raşt o, ma Konferansê Diyînî yê Kevana Zêrîne viraşt. Bi desan kesan îştîraqê nê konferansî kerd. Nê konferansî de qerarê newekerdişê Koma Amara ame girewtene. Kevana Zêrîne sey têgêrayîşêkê kulturî dinya de nimûne ya. Dûştê sereştişanê quwetanê hegemonîk, xoverdayîşê kulturî rê rayîrê dana mûsnayene. Kultur verpersîya pêro cuyayîşî yo, mordem seba çi û çitûr bicuyîyo, cewabê ci mîyanê kulturî de yo. Arekerdişê malûmat û mîrasê kulturî, zaf muhîm o. Na seserra ke ma mîyan de ciwîyenê de pawitişê homet, kultur, îtiqat û pawitişê kamîya xo zaf mihûm o.   Kevana Zêrîne nê hetî ra wayîrê wezîfe hu rolekê girdî ya. Cenîyê kurd pêroyîya Kurdîstanî de hemverê sereştişanê giranan de, pawitişê îrade, kultur, ziwan û welatê xo kenê. Ma kî hewl danê ke bibê vengê nê xoverdayîşî. Ma bi eseranê neweyan, bi stîla neweyî wazenê xoverdayîşê kultur rê serkêşîye bikerî.

Nika halî hazir de şima serê projeyanê bi çi rengî gure kenê?

Xwezane Harûn: Sey Koma Amara ma wazenê kulturê qedîmî yê kurdan ganî bikerê, bidê ciwîyayene. Ez êşkena vaja ke Koma Amara do rojanê verniya ma de bi kilamanê neweyan bivejyo vernîya heskerdoxanê xo. Serê koyanê Kurdîstanî de lejeko (şer) giran rameno, xoverdayîşêko muazzam esto. Yew kilama ma zî derheqê xoverdayîşê gerîlayan de ya. Nameyê yew kilama ma zî “Yenê lejvanî” ya. Na kilame behsê ciwananê kurdan ê ke newe tewrê gerîlayan bene, kena. Yew kilama newî ya Koma Amara zî derheqê qirkerdişê cenîyan der a. Behsa cenî û domanê ke raştê sereştişî yenê, yenê kiştene kena.Yew kilame zî bi lehçeyê sorankî ya. Na kilame behsê şehîdanê Kurdîstanî kena. Projeyanê xo yê neweyan de ma wazenê dewlemendî û rengîniya maqamê muzîkê kurdkî vejerê ver û açarnê vîrê mayeyî. Nika ma niyadenê stîlê arabesk, rock, pop û kilamê teqlîdkerdenî vejyenê. La zereyê ci de omid, welatperwerî, heskerdişê ciwîyayîşî, bêedaletî, destdayîşê yewbînan  ûzb. çîn a. Vêşêr behsê depresyon, kiştişê xo û bêomidî kenê. Ma wazenê bi muzîkê xo seba homete omidêk biderê.

Şima serê koyanê Kurdîstanî de (cayê herbî) gureyê xo danêv ramitene. Zereyê şert û mercanê lejî de karê wînayên senî mumkin o?

Arîne Tolhildan: Raşt o, şert û mercê gureyê ma zaf giran ê. La eke mordem ciwîyayîş û gureyê xo ra hesbikero êşkeno pêrokîn zehmetiyan  berteref bikero. Nê hetî ra Koma Amara nimûneyêka ver çiman der a. Ma kî vazenê zereyê homeda xo de no omidî pîl bikerê. Roj û şewe gureyînime. İlmê muzîkê de wekinitişa ma esto, gureyê studyo rameno. Gureyê aranjortîye de ceribnayene ma estê. Emelê ma o yo ke muzîk û aranjortî de fikir û rengê cenîyan vejerê ver. Destê cenîyan de yew  enstrûman çitûr tilsim gêna, cenî hîsîyatêkê senî danê yew enstrumanî wazenê biderimê musnayene. Muzîkê xo de bê hîs û rihê cenîyan nêşkeme qirkerdişê cenîyan biyarime ser ziwan. Na babed de hona zaf kar paweyê ma yo. Têkoşînê serbestî yê cenîyan de sey Koma Amara rolêko gird yê ma esto. Veriya têgêrayîşê azadîye yê Kurdîstanî de sifet, rol û îradeyêk cenîyan nêbi. Cinsîyetperwerî zaf xorîn bî. Rayber Apoyî no hal vûrna û kêberê serbestî cenîyan ê kurdan rê akerd. Naye ra sey cenîyan ê kurdan ma deyndarê Rayber Apoyî yê.

Tirkîya û xeylê welatan de kultur û hunermendan ser zordarîyêka  pîle esta. Nûdeme Dûrak nînan ra yew a. Peyenî de şima wazenê na babete ser se vajê?

Pelşîne Mûnzûr: Raşt o, rojanê ewroyî de xisûsî serê kultur û hunermendanê kurdan  zextêko pîl esto. Tirkîya de bi desan kesî seba ke bi kurdkî muzîk viraştî û fîtikê eştî yenê tepiştene û vejyenê verniya mahkemeyan. Derheqê înan de ceza yenê dayene. Nimûneya Nûdeme ver çiman der a. Hunermendêka ciwane ya kurdan bî. Gîtara aye şikitî. PDK zî xortêko kurd o hunermend tepişto û seba ke kilamêka kurdkî vato eşto zîndanê Behdînanî. Dinya de zî nimûneyê wînayên zaf ê. Dûştê (verniya) nê zilmî de ma êşkenê kilamanê (deyrê) azadî pêro piya vajê. Ma êşkenê bibê vengê heqîqet û qaînatî. Hunermendê azadîwaşt êşkenê nayî rê serkêşîye bikerê. Bi na wesîle ma pêro hunermendê ke zerrîya înan bi azadî dana piro silamî kemê. Muzîk û kultur do azad biciwîyo!