M. Hayrî Durmuş serra 1955î de dewa Qumikî ya qezaya Depe ame dinya  û dibistana mîyanêne û lîseyî Çewlîgî  de wendî. Durmuş wexto ke hema ciwan şorişgêrîye şinasneno. Wexto ke Fakulteyê Tipî yê Zanîngehê Hacettepe yê Anqara de waneno marksîzm, lenînîzm ser o cigêrayîşan keno. Durmuş peynîya serra 1975î de koma Apoyî de ke rayberîya ci Abdullah Ocalan keno û dima nameyê ci beno PKK, ca gêno. Serra 1977î de Durmuş zanîngeh caverdeno û dest pê xebatanê şorişgêrîye keno. Nê serran de Çewlîg, Amed, Mêrdîn û Riha de tay xebatan keno. M. Hayrî Durmuş zî tewrê kombîyayîşê ronayîşê PKKyî beno û serra 1979î de tepişîyeno.

Endamê Komîteya Merkezê PKKyî Mehmet Hayrî Durmuş 14ê Temmuz a serra 1982 de beyraqa xoverdayîşê Zîndanê Amedî ya Mazlûm Doganî û Çaran wegirewte û bi Rojeyê Mergî yê Pîlî berz kerde. Hayrî Durmuşî îlan kerd ke o dest pê rojeyê mergî keno vat o bi çalakî û mergê ci ke fayde bireso hevalan û partîya ci, do bibo keyfweş û sereberz. Dima ra Kemal Pîr, Alî Çîçek û Akîf Yilmaz zî tede yew grube tewrê çalakîya pîle bîyî û vera sîstemê qirkerdişî tarîxê xoverdayîşî nuşt.

Durmuş mehkeme de wina vano:  ''Ez berpirsîyarîye ra nêremena. Ronayîşê parîtîya xo ra heta ewro ez tede ya. Ez partî, îdeolojî  û xoserîya şarê xo tîya pawena. La şima vînenê rîyê îşkenceyî ra ma ameyî yew halê ke nêeşkenê qal bikerê. Eke tehamulê şima pawitişê ma rê esto, eke hurmetê şima qanûnê şima rê esto îşkenceyan vindarnê. Heqê xo pawiitşî bidê ma.  Esle xo de  heqê mehkemeya şima ya kolonyalîste çîn o ke ma muhakeme bikero. Têna şar eşkeno ma muhakeme bikero.  Seba ke ma xo verê tarîxî de berpirsîyar vînenê ma tîya îfade danê.''

Hayrî Durmuş roja 55. ya rojeyê mergî yê pîlî de 12ê êlula 1982î de tewrê kewanê şehîdanê Kurdîstanî bi. Verê wefatê xo wina  wesîyet keno: ''Mi vera partîye wezîfeyê xo tam nêardî ca. ''Eke ez bimirî  serê gorê mi de deyndarê şarê xo yo binusê'' Wesîyetê ey ame caardene û gorê ci yo ke Çewlîg de yo ser o ''deyndarê şarê xo yo.'' ame nuştene.