‘Çareserîya meseleyan perwerdeyê bi ziwanê dayîke yo’

Cinîyan dîyar kerd ke Tirkîya de derheqê ziwanê dayîke de polîtîkaya asîmîlasyonî yena caardene û vat ke ganî peynîya asîmîlasyonî bêra ardene, vernîya heqê perwerde, weşî û kulturî yê bi ziwanê dayîke bêra akerdene.

Bi serran o dewleta tirke vera kurdan polîtîkaya asîmîlasyonî kena û hêrişanê vera ziwanê kurdkî rê dewam kena. Vera na polîtîka cinîyî her çiqas ziwanê xo tutan bimusnê zî mekteban de bi perwerdeyê tirkî tutî ziwanê xo ra yenê dûrvistene.

Hemsereka Şubeyê Amedî yê Egitim-Senî Zuhale Sezar pare kerd ke semedo ke tutî bi ziwanê xo perwerde nêvînenê bêbawerîye înan de virazîyena û vat: “Tutê ke bi ziwanê xo perwerde nêvînenê, vera ke bibê kerdoxê perwerdeyî benê obje. Tutî xo cîya vînenê, xo qij vînenê. No zî tesîrêkê negatîfî averşîyayîşê hîs û komelîyê tutan rê keno. Na rewşe demê ameyoxî de zerar dana haştîya komelî zî. Semedo ke tutî uca de bêedaletî ciwîyenê. Benê şahidê bêedaletî. Sewbîna tutê ke bi ziwanê xo perwerde nêvînenê, qiseykerdiş de zehmetîyan ancenê. Tutî hetê zîhnî ra peyser kewenê. Ziwan ganî sey tarîx, hişê şarî bêro ercnayene. Semedê ney zî perwerdeyê bi ziwanê dayîke şert o. Dewlete semedê çareserkerdişê problemê perwerdeyî çîyêk nêkena. Şarê ke nêeşkenê bi ziwanê xo perwerde bivînê, hetê dewlete ra zî rastê binpaykerdişê heqan yenê. Dewlete şaro ke wazena çin bikera, ziwanê înan zî qedexe kena.”

Xebatkara KASEDî Salîha Ayata zî wina vat: “Demo tut/e bi ziwanê xo perwerde bibo/a, bi asanî do kultur û adetê xo biciwîyo/a. Welat de semedo ke alternatîfê perwerdeyê bi ziwanêkê bînî çin o her kes şi dibistanê tirkî. Heta emrê 6-7î tutî bi ziwanê xo kulturê xo ciwîyayî. Xeylê ciwanî wazenê kulturê xo bipawê. Wazenê tîyatro, fîlm û kilaman bi ziwanê xo goşdarî bikerê. La semedo ke  perwerdeyê mektebî û yê dayîke cîya yê nêeşkenê. Bêguman dayîkî mamosteyê ma yê tewr pîlî yê. No zî bêguman tesîrê serê kesanê ke hunerî dir eleqeder benê keno. Semedo ke kultur, huner û edebîyatê kurdan biciwîyê perwerdeyê bi ziwanê dayîke ferz o. Bi serran o serê ziwanî de polîtîkayê asîmîlasyonî yeno kerdene. La şar wayîrê ziwanê xo vejîyeno. Kurd û kurdkî estê.''

Seroka Odeya Tabîban a Amedî Elîfe Turan zî bale ant serê xizmetê weşîye yê bi ziwanê dayîke û vat: “Semedo ke nêweşîya nêweşan baş bêra famkerdene ganî bi ziwanê nêweşan bêro qiseykerdene. Bi pêroyî kesî eşkenê bi ziwanê xo, xo îfade bikerê. Eke nêweşî xo baş îfade nêkerê, no eşkeno bibo sebebê dermankerdişê şaşî. Semedê kalîteyê xizmetê weşîye zêde bibo, herêman de goreyê ziwanî ganî sîstemêk bêro awankerdene. Xerpêt de erdlerzî de xebatkara weşîye bi ziwanê dayîke veng da cinîyêke û wina cinîye ameye xelisnayene. Ma nê numûneyî de vînenê ke xizmetê bi ziwanê dayîke çiqas girîng o. Ganî unîversîteyan de bi ziwanê dayîke perwerde bêro dayene. Ganî tayînkerdişê xebatkaranê weşîye, goreyê ziwanê herêman bêro kerdene.''