Edîtora Komara Zîlane Çimene Aras 2011 de Konferansê  3. yê Yekîtiya Jinên Rojhilatê Kurdistan-YJRK de Sakîne Cansiz reyde roportajêk kerd. Seba ke qeydê vengî problem bibi roportaj nêame weşanayene. Qeydê vengî ke heta ewro ame muhafazakerdene problemê ci yê teknîkî hal bîyî. Roportaj reya verêne bi wesîleya nêzîbîyayîşê serrgêra şehadetê Sakîne Cansiz hetê rojnameyê Newaya Jin  ra ame weşanayene.

Roportajê Sakîne Cansiz wina yo:

Şima tewrê konferansê YJRKyî bîyî û rojdem û ercnayîşî nêzdî ra teqîp kerdî. Derheqê netîceya konferansî de şima eşkenê çi vajî?

Ez sere de konferansê YJRKyî selam kena. Konferansêko serekwte bi. Qerarê muhîmî ameyî girewtene. Merheleya ke Têgêrayîşê Cinîyan Kurdîstan de resayo ci muhîm o. PKKyo ke verê Vakurê Kurdîstanî de ame rêxistinkerdene pede pede heme Kurdîstanî ra vila bi. Serranê peyênan de cinîyan ê Rojhilatî zî rêxistinbîyayîşê xo îlan kerd. No semedê têkoşînê cinîyan gamêka zaf muhîm a.

Şima serranê verênan ra nata mîyanê têkoşînê de ca genê. Verê têkoşînî rewşa cinîyan ê kurdan senî bî? Têgêrayîşê Azadîye yê Cinîyan de Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî û PKKyî senî rol kay kerd?

Bêşik o ke pêroyê Kurdîstanî de problemê cinîyan sey yewbînan ê. Verê têkoşînê ma raşta zî cinîye çînê bî. Heme ercê kurdan ameybî destsernayene. Ziwan, kultur û heme ercê kurdan ameybî diznayene. Eslê xo de raştîya komel û cinîyan ê kurdan eynî bî.  Cinîyan na cuye sey qederî qebul kerdebî û bêveng bî.  Na nuqta de vejîyayîşê PKK û Rayberîye muhîm bi. Nê vejîyayîşî a bêvengîya tarîxîye, a tarîtîya tarîxîye dirnayî û her hetî ra komelî ser o tesîro pîl kerd.  Rayberîya ma sereyê têkoşînê azadîye ra erco pîl da cinîyan. Rayberîye gama ke komelê kurdan girewtêne dest verî  cinîye ercna. Coka vejîyayîşê sîyasetê ma, îdeolojîya ma muhîm bî. Komel bi bêvengverdayîş û bêîradekerdişî yeno qedînayene. Kurdîstan de wina raştîye bibî. Cinîyan vera na polîtîka sey hêzê esasî rol girewt ke komel newe ra ganî bo.

inîyan ê kurdan rewşa ke şima qala ci kenê ra xo senî xelisna, senî serkewt? Merhaleya hêz û rêxistine ke mîyanê têkoşînê azadîye de resaye ci senî aferna?

Xora Vakurê Kurdîstanî de averberdişê têkoşînê cinîyan zor bi. Verî tarîxê têkoşînê ma de xoverdayîşî bibê zî wina dormeyê yew îdeolojî de ayebîyayîş çînêbi. Coka na gamêka tarîxîye bî. Têkoşînê ma yo ke nizdê 40 serran o yeno domnayene her hetî ra vila bi. Kêmayîya ma ya tewr pîle bêrêxistinkerdişê ma bî. Ma bêîdeolojî bî. Mîyanê prosesî de bi têkoşînî ma hêdî hêdî resayî îdeolojîya xelisnayîşê cinîye. Nika têgêrayîşê ma ê cinîyan her ca de yo. Ma resayî merhaleya partîbîyayîşî. Eynî wextî de kadroyê ma bi felsefeya azadîye yenê resnayene ke no têkoşînê ma de gamêka muhîm a.

Têgêrayîşê Azadîye de estbîyayîşê cinîyan Rojhilatî şima senî ercnenê? Komelî ser o senî tesîr kerd? Semedê bedilnayîşê komelî û qezenckerdişê azadîye têkoşînê cinîyan çi îfade keno?

Nê têkoşînî de hermrayê ma yê Rojhilatî zî estê. Bitaybetî badê komployê vera Rayberîya ma cinîyî zafêr tewrê têkoşînî bîyî. Sereyî ra Rojhilat de têkoşîn bitesîr bi û cigêrayîşî bibî. Şarê ma Rojhilatî tim têkoşîn kerdêne û cigêrayîşê ci yê azadîye bibi. Cinîyan verê xo da koyan û tewrê têkoşînî bîyî. No bi xo yew şoriş bi. Vejîyayîşê her cinî yew têgêrayîş aferneno. Rayberîye vatêne 'eke yew keyeyî ra yew cinîye vejîyaya, uca yew şoriş bîyo,eke yew dewe ra yew cinîye vejîyaya uca beno cayê şorişî.' Rojhilat de her vejîyayîş Makû ra, Urmîyê ra, Sine ra, hewrman ra her vejîyayî, ameyîşê her hemraya cinîye bi xo yew gama azadîye ya, yew şoriş o. 1999î ra dima tewrbîyayîşê têgêrayîşê azadîye yê cinîyan zêdîya. Nika rêxitinbîyayîşê YJRKyî muhîm o  

Rejîmê Îranî Rojhilatê Kurdîstanî de vera cinîyan zext keno. Rejîm bi nê zextan wazeno senî yew komel aferno?

Ez derheqê caardişanê rejîmî de yew fîlmî sey nimûne bidê. Ez vana qey embazê ma ewnîyayê ci ra. Nameyê fîlmî Kuçeştişê Sureyya yo. Ê fîlmî mi ser o za tesîr kerd. Sey belge fîlm o. Ganî embazê ma cinî û camêrdî biewnî ê fîlmî ra. Şexsê fîlm de raştîya sîstemî dahîna hole yena famkerdene. Ma zî ercnayîş û analîzanê xo de û programê YJRKyî de sîstemî fînenê çiman ver. Mesela fiîlm de cinîye bîlasebeb yena sûcdarkerdene û yena lînçkerdene. Heme camêrdî paştî danê hêrişê vera cinîye. Cinîyî zî têna bermenê. Cinîyê ke yerimanê sîyayan de yê dej ancenê, dirîyîye vînenî. Biney wazenê wayîrê cinîye vejîye la hêzê înan nêvejeno. Kerrayê recmkerdişî zî hetê domanan ra yenê arêdayene. Yanî eslê xo de şexsê yew cînîye de komel yeno qirkerdene. Komel, yanî rûhê domanan yeno qirkerdene. Domanî ê serran de yenê leyminkerdene. Sîyaseto serdest wina yo. Komelî xapîneno û xeripneno. Rîyê nê qewimîyayîşan ra, seba ke ê cinîyê ke bermenê ma înan ra mebê, ma têkoşîn kenê. Ganî raştîye bêro bedilnayene, no komelo ke rûhê ci bîyo leymen, rûhê ci merdo ganî bêro bedilnayene. No rejîm qeder nîyo ganî bêro bedilnayene. Mîlîtanê YJRKyî semedê bedilnayîşê nê sîstemî têkoşîn kenê.

Seba ke gamê ke şima qala ci kerde bêrê eştene, netîceya nê konferansî de pawitişê şima yê ameyoxî çîyê?

YJRK xora wayîrê tecrubeyî yo. Coka ez hêvîdar a. Konferans de muneqeşeyê muhîmî ameyî kerdene, nêzdîbîyayîşê embazan rind bi. Hîsgêrîye bibî û heme meseleyê muhîmî ameyî destgirewtene. Rojhilatê Kurdîstanî de ganî vejîyayîş dahanî bihêz bêro kerdene. Têkoşînê ma Rojhilatê Mîyanênî de zaf şaran ser o tesîr kerd. Eynî wextî de yewîya neteweyîye ameye raameyene. Rixmê astengkerdişan qisemêko xurt ser kewt. YJRK eşkeno tîya heme cinîyan rê serkêşîye bikero. Konferans 4ê nîsane roja rojbîyayîşê Rayberîya ma de dest pêkerd. Bîyayîşî tim muhîm ê, her bîyayîşo newe muhîm o. Ma felsefeya azadîye ya Rayberîye sey roja newera bîyayîşî girewte dest.

Şime sey netîce wazenê se vajê, vengdayîşê şima çîyo?

Na cografya de ercê merdimîye ameyî averberdene. Tîya Rojhilatê Kurdîstanî yo. Cografyaya averşîyayîşê komelê neolotîkî ya. Rohilatê Kurdîstanî tim mi ser o zaf tesîr keno. Zerduştîye tîya aver şîye. Belka rejîman dîn sey metodê sîyasetî zaf xirab şuxulna la tradîsyonê zerduştîye semedê kulturê hemparî yê şaran zaf muhîm o. Tewr zaf zî nê yewîye û azadîye anê. Hetê cinîyan ra zî eslê ma nê herran de nimite yo. Leteyanê bînan de zî têkoşîn esto la gama ke ez yena Rojhilat zafêr zerrîya mi teng bena. Rojilat mi ser o zaf tesîr keno, mi ancen xo. Ez pê bawer a ke YJRK nê prosesî de do gamanê muhîman bierzo û xebatanê PJAKî rê tesîr bikero. Mi na qerardarîye çimanê heme embazan dîye û pê şay bîya. Ez serkewtiş wazena.