Fîşekê ke 15ê tebaxa 1984î de Dih û Şemzînan de vera hêzanê kolonyalîstan ameyî teqnayene, Kurdîstan de têna verê têkoşînê çekdarî anêkerd heman wextî de kurdî zî hewnêkê giranî ra hişyar kerdî.

Mîyanê nê serranê hişyarbîyayîşî û gandarbîyayîşî yê kurdan de tradîsyonê verênî werte ra ameyî wedartene û erjê komelkî ameyî afernayene. Afernayoxanê nê erjan ra yew zî Welat Şehmûs Kaya yan zî bi nameyê ci yê gerîlayî Hebûn bi. 

Hebûn serra 1965î de taxa Alîparî ya Amedî de dadîya xo ra beno. Têkoşînê ey o verên seba nasname de nuştişê nameyê 'Welatî' dest pêkeno. Seba ke nameyê 'Welatî' nêno qebulkerdene o heta ke dibistana verêne qedîneno, nasnameyê xo nêgêno. Dima ke dibistane qedîyena hînî seba girewtişê dîplomayî nasname hînî beno şert.

Hebûn 11 serre yo. O û babîyê ci şinê Dayîreyê Nufusî. Babîyê ci wextêk karmendî de nîqaş keno la dima vano: ''Temam ma nameyê Welatî ra fek vera danê. Wa nameyê ci nasname de Şehmus bibo.'' La Welat ney qebul nêkeno û babîyê xo rê vano: ''Nameyê mi Welat bimano, nêbo ez nêşina dibistane.'' Karmend pê Welatî nêeşkeno û nasname de ey sey 'Welat Şehmûs' qeyd keno.

Keyeyê Hebûnî keyeyanê zengînan ê Amedî ra yew o. Babî Şevket Kaya serranê 1970an de endamîya Meclîsê Şaredarîye û serranê 1980an de zî Serekîya Odaya Zîretî keno. Seba ke keyeyê ey zî mîyanê sîyasetî de bi Hebûn sîyaset û têkoşînê şorişgêrî rew şinasneno.

Serra 1978î de Welat wexto ke 13 serre bi çalakîyêka Fakulteyê Perwerdeyî de yeno destbendkerdene û yeno berdene bi qereqolî. Polîsî hêrişê ci kenê. Heta ke babîyê ey nasanê xo nêvisneno dewre Welat vera nêdîyeno.

Serranê Cuntaya 12ê Êlule de, serranê Xoverdayîşê Zîndanan û Hemleya 15ê Tebaxe de Amed beno şaristananê tewr rêxistinbîyayeyan ê têgêrayîşê Azadîye ra yew. Mîyanê serranê 1980an de Hebûn zî mîyanê komîteyan de ca gêno. La 1987 de notêko ke yewinanê gerîlayan ra amebi amadekerdene, tepişîyeno. Hebûn bi rojan îşkenceyêkê giranî vîneno la fekê ci ra qiseyêk zî nêvejîyeno.

Veyve ra wetêr şayîya 15ê Tebaxe bîye

36 rojan ra dima Hebûn erşawîyeno Zîndanê Amedî, 2 serran tîya de tepişîyeno û 1989 de vera dîyeno. O xebatanê xo yê têgêrayîşê azadîye rê dewam keno.

Serra 1990-1991 de Amed sey Nisêbîn, Cizîre û Şirnex bibî şaristanê serewedaritişî. 1991 de Amed de Serekê HEPî yê Amedî Vedat aydin hetê JÎTEMî ra kişîyeno û bi se hezaran amedijî vejîyenê meydanan. Hêzê dewleta tirke hêrişê merasîmê cenaza kenê û tewr tay des hezar kesan qetil kenê.

Hebûn nê serewedaritişê 10ê temmuza 1991î  û qirkerdişê dewlete ra dima bire dano ke tewrê gerîlayan bibo û planêkî amade keno; keyeyê xo rê vano, o do bizewijo û 15ê tebaxe de veyveyê xo bikero. Keye mat maneno û fam nêkeno ke çira Hebûn wazeno mîyanê hewteyêkî de veyveyî bikero.

La keye vano 'temam' û amadekarîyanê xo keno.

Govenda Delale

15ê Tebaxa 1991î de roja veyveyî de bi hezaran kesî Alîpar de yenê pêser. Veyve vurîyeno beno şayîya 15ê Tebaxe. Sehne de zîndanî ra embazê Hebûnî Alî Temel mehkemê xo deyîranê têkoşînî vano.

Veyve de tewr zaf ciwanî govende gênê. Sergovende Delale Amed (Hulya Eroglu) bîye ke çend mengan ra dima koyan de do bibîyêne fermandara gerîlayan. Delale Amed a serre Zanîngehê Dîcle de beşê Mîmarîye qezenç kerdbî. A û dadîya ci tewrê veyveyî bibî û govende girewtêne. A roje ciwanê ke sey Delale Amed pê veyveyê Hebûnî hesiyabî taxa Alîparî de kom bîyêne.

Cemê şarî alayê ARGK û PKKyî berz bîyî. Hêzê dewlete û polîsê dewlete veyveyî gênê binê ablûqa. Veyveyî ra dima wayîr û meymanê veyveyî yenê destbendkerdene. A şewe Welat Şehmus Kaya kincê veyveyî vejeno û kincê gerîlayan dano xo rê. Keyeyê xo ra xatir wazeno û waştîya xo reyde seba ke tewrê gerîlayan bibê kewenê rayîr. O hînî beno Hebûn, waştîya ci zî bena Jîyane.

Hebûn û Jîyane wina tewrê gerîlayan benê...

'Şibi wezîfeyê xo, ma do nika veyveyê ci temam bikerê'

Hebûn wextêkê kilmî de beno fermandar û beno mazharê hûrmet û heskerdişê embazanê xo û şarê Amedî. Wisarê 1991î de bi hezaran ciwanî rêçê ey de tewrê gerîlayan benê. Welat tebaxa 1992î de Girê Sorî yê Licê de şerêkê vera leşkeranê tirkan de beno birîndar.

Embazê ci neçare manenê ke ey seba tedawî berê dewa Sine ya Licê. Çend rojan ra dima 6ê tebaxa 1992yî de keyeyo ke gerîlayî tede mendêne yeno îxbarkerdene û leşkerê tirkî dormeyê keyeyî gênê. Hebûn û embazê ci teslîmîyetî qebul nêkenê û dest pê şerî kenê. Şer bi saetan dewam keno û gerîla Hebûn, Dr. Jiyane (Hulya Goger), Cabbar û Şiyar û milîs Nedîm Balyecî benê.

Keyeyê ey çend rojan ra dima cenazaya Hebûnî gêno û beno banê dadî û babîyî. Babî Şevket Kaya serê cenazaya lajê xo de vano: ''Veyveyê ci nêmcet mendbi, şibi wezîfeyê xo. Ma do nika veyveyî temam bikerê.'' Dadîya ci heneyo ke şewa veyveyî ra mendbi, kena destê ey ra. Ey wesîyet kerdbi ke ''Wexto ke ez bena şehîd, şima do destê mi hene bikerê.''

Wextê zîyaretanê serweşîye de dewleta tirke dekewtiş û vejîyayîşê Amedî qedexe kerd. Şarê Amedî dej û hêrsê xo ra dikanî qefilnayî, dibistanî boykot kerdî. Çend serrî derbaz bîyî la şarê Amedî Hebûn xo vîr a nêkerd. Hêzanê dewleta tirke yê ke no pê ci nêşîyo, narey hêrişê keyeyê Hebûnî kerd. Kekê Hebûnî Suphî Kaya serra 1994î de menga gulane de hetê kontrayan ra ame qetilkerdene.

Hunermend Alî Temel seba veyveyê Hebûnî deyîra bi nameyê ''Bûka Kurdan'' viraşte û deyîre albumê verênî yê Koma Çiya 'Rozerîn' de vate. Nameyê Hebûn zî nameyê Welatî reyde serranê 90an de domananê Amedî ra nîya pa.