Endamê Komîteya Rayberdişî ya PKKyî Duran Kalkan derheqê stratejîya NATO, Amerîka  û Ewropa û yê hêrişê îşxalî yê dewleta tirke de ajansê ma rê qisey kerd.

Stratejî û ajandaya NATO bitaybetî zî yê Amerîka semedê hêrişê îşxalî yê dewleta tirke çi yo?

Hêrişê dewleta tirke yê vera Rojawan û Başûrê Kurdîstanî pabesteyê hêrişanê qirkerdişî yê Vakurê Kurdîstanî yê. Nê hêrişê îşxalî sey Vakurê Kurdsîtanî seba ke her hetî ra kurdî bêrê qedînayene yenê kerdene.Waştişo yewin û esasî qetî no yo.  Dewleta tirke û hukmatê AKP-MHPyî eşkera dî ke heta ke leteyanê bînan ê Kurdîstanî de zî hêrişê qirkerdişî mekerê nêeşkenê Vakûr de kurdan çîn bikarê. Coka semedê temamkerdişê hêrişê qirkerdişî çar leteyanê Kurdîstanî û tebere welatî de her ca de hêrişê vera kurdan esas girewt. Di sebebê muhîmî yê hêrişanê dewleta tirke yê vera Rojawan û Başûrê Kurdîstanî estê.

Hedefo bigeyên o yewin: Qirkerdişê kurdan.Yanî waştişê nê hêrişî îşxalî oyo ke zanîst, îrade, rêxistinbîyayîş, destkewteyî, bi qala kilmê estbîyayîşê kurdan çînkerdiş o.Têna hetê leşkerî, sîyasî, ekonomî rêxistinkî ra nê wazenê sey ruh, hîs, fikr her hetî ra çîn bikerê. Coka Başûr de bi heme metodan hêriş kenê. Qirkerdişê kulturkî ra heta qirkerdişê fîzîkîyî her çî kenê. Wazenê demografî bibedilnê, kurdî erdê xo ra vejîyê. Asîmîlasyon yeno kerdene. Tarîx, ziwan û kulturê kurdan yeno qirkerdene.

Wazenê kurdan bikerê tirk û dinya de bi nameyê kurdan çîyêk meverdê. Sebebê hêrişanê vera Rojawan û Başûrî zî eynî yo. Pê nê hêrişan kenê  ke îradeyê azadî yê kurdan bişikinê û destkewteyanê ci çîn bikerê. Wazanê nê wird leteyan de statuyê kurdan werte ra waderê. Xora caardişê ke Efrîn, Girêsipî û Serêkanîye de bîyî eşkera yê. Yeno waştene ke eynî çî Heftanîn, Metîna, Zap û Biradost bêro kerdene. Seba ke PKK verê înan de beno asteng hêrişê ci kenê. Zanê ke PKK estbîyayîş û azadîye kurdan paweno. Coka seba ke qirkerdişê kurdan bikerê tewr verî hêrişê ci kenê ke verê înan bêro akerdene.

Hedefo bigeyên o diyîn zî pê îşxalkerdişê Rojawan û Başûrî wazenê Kurdîstanê Osmanî yê verênî reyna bikerê tewrê sînorê dewleta tirke û Rojhelatê Mîyanênî de  Osamnîya newîye vila bikerê. No hedef verî ameyênî nimitene. Nika tay hetî eşkera ane ziwan. No hedef hetê Enverî û Kemalîstî ra biney cîya bi zî  eslê xo de seycîye yo. Xora hetê Erdogan û Bahçelî ra rayraberdişê ci zî nayî ramojneno.

NATO û Amerîka paştî danê hêrişê îşxalî yê dewleta tirke yê vera Rojawan û Başûrî. Çunkê ê sînoranê sîyasîyan ê ke Şerê Dinya yê 1. de ameyî bewlîkerdene û Şerê Dinya yê 2. de ameyî pêtkerdene esas genê û pawenê. Ma zanê ke pê nê sînoran Kurdîstan ame çar letekerdene û kurdî ameyî çîn hesibnayene. Coka ê paştî danê hêrişanê vera Kurdîstanî. Nê qirker û kolonyalîstî,  înanê ke Kurdîstan lete kerd hêrişanê dewleta tirke ra kêfweş ê. Tirkîya zî naye ra paştî gêna û hêrişanê xo zêdînena.

Eslê xo de tîya yewîya zîhnîyet û sîyasetî esta. Bêşik o ke ge-ge cîya zî benê. Amerîka û tay welatê NATO wazenê ke dewleta tirke hêrişê kurdan bikero, bikewo tengayî û muhtacê înan bo ke ê îmkananê Tirkîya semedê qezencanê xo bişuxulnê. Yew ferqo bînî zî oyo ke senî ke dewleta tirke wazena kurdan çîn bikerê Amerîka û NATO wina nêwezanê. Cunke no goreyê qezencanê înan nîyo. Eke meseleyê kurdan çînê bo ê nêeşkenê Tirkîya-Sûrîye-Iraq-Îranî goreyê karanê xo bişuxulnê. Heme walatê serdestî meseleya kurdî ra feyde vînenê. Nê pêkewtişî dewletanê sey Tirkîya-Sûrîye-Iraq -Îranî kenê zehîf û kenê muhtace paştdayîşê teberî. 

Amerîka û NATO ne wazenê kurdî biqedîye ne zî wazenê kurdî azad bê. Înan stratejîya xo ya vera KCKyî zî nê esasan ser o nayo ro û hema zî dewam kena. Paştî danê dewleta tirke.  KCKyî qebul nêkenê, çunke o îredeyê azadî yê kurdan îfade keno. Wazenê ke KCK û PKKyî zî bikerê sey PDKyî. Yanî vanê herinda yewîya neteweyîye de semedê keye û eşîrê xo têbigêrê. Herinda  azadîye, yewîye û estbîyayîşê kurdan de hemkarîye bikerê, teslîm bibê.  Vanê semedê keyeyê xo welatê xo biroşê û dişmenê xo de îtîfaq bikerê. Ajandaya înan de no esto.

Ajandaya Ewropa bitaybetî Almanya sey endamê NATO û blokê cîyayî semedê hêrişê îşxalî yê dewleta tirke yê vera Başûrê Kurdîstanî çi ya?

Her çîya ra ver ez naye vajê. Almanya sey blokê xoserî nîya. A zafêr semedê karanê xo yê ekonomîkî têgêrena. Nayî ê bi xo vanê. Yaroje Merkele eşkera vat 'rewşa ma ya sîyasîye xo goreyê karanê ma yê ekonomîkî û esasê kolonî bewlî kena.' Xora pabesteya NATOyî ya. Almanya zî sey Tîrkîya zaf hetanê xo yê zehîfan pê NATOyî hal kena. Almanya sey her çîyanê bînan hêrişê vera Rojawan û Başûrî de zî goreyê qezancanê xo nêzdî bena. Gama ke Erdoganî xerîtaya xo teqîdîme Neteweyanê Yewbîyayeyan kerd û vat ‚ê do Îdlîbî ra heta Dêrikî vakûrê Sûrîye ra heta Rojawanî hêzanê ke tede yê ra pak bikerê û tede multecîyan ca bikerê.‘  Almanya welato verên bi ke paştî daye nê projeyî. Nêzdîbîyayîşê ci yê vera hêrşanê îşxalî yê vera Başûrê Kurdîstanî zî wina yo.

Ma zanê ke Almanya her firsat de Iraqî reyde tekîlî nana ro. Reyna bi Îranî zî tekîlîya ci esta. Ewro nê tekîlîyî dahîna aver şîyî. Reyna tekîlîya ci bi Îdareyê Başûrê Kurdîstanî zî esta. Îdareyê Iran, Iraq û Hewlêrî vera hêrişê îşxalî yê dewleta tirke yê vera Başûrê Kurdîstanî nêvejîyayî û paştî daye ci. Goreyê naye eşkerayo ke Almanya zî paştî dana nê hêrişan. Hetê bînî ra Almanya tim wazena ke Rojhelatê Mîyanênî hetê Tirkîya ra bêro îdarekerdene ke  herême serê Tirkîya ra rehetêr kontrol bikero. Hetêkî ra wazena  çimeyanê zengînan ê Rojhilatê Mîyanênî bifîno dest, hetê bînî ra zî çarçewa têkoşînê vera Ingilistanî de wazenê serê Rojhilatê Mîyanênî ra bireso Hindistan. Coka tekîlîya ci bi Osmanîyan ewro zî bi dewleta tirke dewam kena. Amerîka û Almanya paştî danê hêrişê îşxalî yê vera Rojawan û Başûrî. Eşkera mekerî zî mîyan kenê. Xora polîtîkayê înan ê Îran û Başûrê Kurdîstanî naye ramojnenê. Tay çîyî estê ke çapemenî de ca nêgenê la rayapêroyîye zano. Na noqta de ganî îtîfaq û tekîlîyê Almanya yê bi Tirkîya berê teşhîrkerdene.

Çekê ke Efrînî ra heta Avaşîn, Zap û Xakurkê de hêrişê îşxalî yê dewleta tirke de yenê şuxulnayene  yê NATO yê. Çekê Almanya, Amerîka yê. Pê panzeranê Almanya no îşxal yeno kerdene. Kuçeyanê Efrînî de tankê almanî gêrênê û qirkerdişê kurdan kenê.  Tîya çîyo ke nêvînîyeno û nêzanîyeno çîn o. La çapemenî no zaf nêgirewt dest. Paştdayîşo eşkera yê Almanya yê yo ke dana nê qirkerdişî qîmkerde nêame deşîfre û teşhîrkerdene.  Ganî her kesî/e ra zafêr çapemenîya almanî no bigewtêne dest. Demokratanê almanî ganî naye ser o bivindetêne. Çunke na rewşe zirar danê demokrasî û azadîye  Almanya zî. Ganî na raştîye bêro vînayene û semedê teşhîrkerdişê ci têkoşîn bêro kerdene.

Averşîyayîşê muhîmî yê prosesê Îparatorîya Osmanî ra ravêrtişê Komara Tirkîya çîyê? Mîraso ke Îparatorîya Osmanî ra Komara Tirkîya rê mendê çîyo û senî xo dano domnayene?

Averşîyayîşo muhîm o verên Fermanê Tanzîmatî yê 1839î yo, diyîn Îlanê Meşrutîyetî yê 1876î yo û hîrêyin zî îlanê Meşrutîyetî yê 1908î yo. Tîpê proto yê dewleta tirke sey Îdareyê Îttîhat û Terakkî form grewt. Mustafa Kemal zî yew endamê Cemîyetê Îttîhat û Terakkî yo. La polîtîkayê Mustafa Kemal û paşayan Talat, Enver û Cemalî goreyê yewbînan nêyê. Paşayî wazenê  Împaratorîya Osmanî Asyaya Mabênî ra vila bikerê la Mustafa Kemal nayî xey xeyalî vîneno û wazeno estbîyayîşê Osmanî bipawo. Naye ra wet mabênê înan de ferq çîn o. Badê kongreyanê Sêwas û Erziromî Mustafa Kemal sey gureyê verênî 23ê nîsan a 1920î de Anqara de meclîsî akeno. No zî ramojeno ke Fermanê Tanzîmatî pabesteyê wird meşrutîyetan o.

Sere de Îsmet Înonu heme kadroyanê ke ronayîşê dewleta tirke de ca girewto heme endamê Cemîyetê Îttîhat û Terakkî yê. Têna paşayî Talat, Enver û Cemal teberê ci de mendî. Teberê înan de heme kadroyê îttîhatkarî tewrê ronayîşê dewleta tirke bîyî. Eslê xo de dewleta tirke de tam ya bandure naya ro.  Ma eşkenê vajê ke dewleta tirke dewamê îdareyê Îtthat û Terakkî ya. Bedilnayîşî  Îstanbulî ra ravêrtî Anqara. Têgêrayîşê Kemalîstî ke zehîf bi xo xurtêr kerd û nameyê Îparatorîya Osmanî Komara Tirkîya girewt. Teberê nînan de her çîyî sey xo dewam kerd. Dewleta tirke û îdareyê kemalîstî polîtîkayê  Enverî red kerdî la teberê nayî de zîhnîyetê Îttîhat û Terakkî û sîyasetê ci esas girewt. Îttîhatê û Terakkî mîlletperwer, şerker, qirker, dişmenê kultur û şaran bi.  Bê tirkan estbîyayîşê şaranê bînan zereyê sînoranê xo de nêwaştêne û gama ke firset dîyênî waştene her hetî ra vila bê. No sîyaset û zîhnîyet eynî ewro esas yeno girewtene.

Ma dîqet bikerê. Wayîrê Qirkerdişê Armenîyan vejîyayî. Dima ra 1924 de Qirkerdişê vera Asûrî-Suryanîyan hetê dewleta tirke ra ame kerdene. Qikrerdişê Ruman ame kerdene. Qirkerdişê kurdan o ke Şerê Dinya yê 1. de dîya destpêkerdene hetê roja hetê dewleta tirke ra yeno domnayene. Yanî rêçê Îttîhat û Terakkî de  heme şaran û  kulturan qirkerdişî ra ravêrnenê û asîmîle kenê û polîtîkaya tirkkerdişî danê domnayene. Sîysetê  Osmanî yê verenî rayra benê. Kenê ke pêde pedê sinoranê xo hîra bikerê.  Girewtişê Hatayî, îşxalê Qibrisî, hêrişê îşxalî yê vera Rojawan û Başûrê Kurdîstanî, polîtîkayê vera Libya,tewrbîyayîşê pêkewtişanê Azarbaycan-Ermenistanî, tekîlîya înan bi Katarî na polîtîka eşkera fîneno çiman ver.

Mustafa Kemalî polîtîkayê Enverî yê eşkera  û nişka îşxalkerdişî xelet dî sîyasetê sey hêdî hêdî goreyê şertan îşxalkerdişî rayra berd. Ramojnayîş de sînorî esas girewtî û qala haştîye kerde la ajandaya ci ya nimiteye de afernayîşê firsatan ê semedê îşxalî ca girewtêne. Vatişê 'Welat de Haştîye Dinya Haştîye' yê Mustafa Kemelî eslê xo de semedê nimitişê şerê qirkerdiş û îşxalî yê vera şaranê ame vatene. Ewro Îqtîdarê AKP-MHPyî zî eynî çî keno.

Derheqê ajandayanê aktoranê mîyanneteweyîyan bi taybetî ê Almanya, Brîtanya û Rûsya yê serê awankerdişê dewleta tirke de şima eşkenê çi vajê?

Ma ewro hol zanenê ke ronayîşê dewleta tirke de a raşte Almanya û Brîtanya mesuldar ê. Nakokîya mabênê dewletanê Almanya-Îngilîstanî û nakokîya mabênê sermayeyanê alman û îngilîzan dewleta tirke vete werte. Seserra 19 û 20. de şerê înan semedê Osmanîyan bi. Şerê Dinya yo 1. şerê alman û îngilîzan bi. Dewleta Osmanîyan netîceya nê şerî de rijîyaye û dewleta tirke ronîyaye. Her çiqas Almanya nê şerî de binkewte zî tesîrê ci zaf bîyî. Şeklê neweyî yê dinya, ronayîşê dewleta tirke de sermaye û hêzê Almanya û coka sîyasetê Almanya tim bitesîr bîyî.

Xora ronayîşê dewleta tirke de rolê Rusyaya Sovyete û Fransa zî estbîyî. Reya verêne Fransa rejîmo kemalîst şinasna. Şerê Dinya yê 1. ra dima Fransa zî Îngilîstan reyde xeylêk tesîrê şeklê neweyî yê Rojhelatê Mîyanênî kerd. Fransa tim waşt ke zengînîya Rojhelatê Mîyanênî ra bar bigêra. Îngilîzan verî waşt dewleta Osmanîyan bipawê û merverdê ke Almanya xo biresna Hîndîstanî. Dima ke înan dî no mumkîn nîyo hînî stratejîyêka winasêne kerd ke Osmanîyan parçe bikerê û Rojhelatê Mîyanênê bivisnê destî.

O çax Çarîya Rûsya Îngilîstan û Fransa reyde îtîfaq kerdbî. La dima ke Rusyaya Sovyete ronîyaye înan îtîfaqî rê dewam nêkerd. La Rusyaya Sovyete paştî daye rejîmê kemalîstî û ronayîşê Tirkîya ke bi nê hawayî Şorişê Teşrîna Peyêne bipawê. Rûsyaya Sovyete rixmê Qirkerdişanê Pontusî, Armenîyan, Asûrîyan zî desteko polîtîk û pratîk da dewleta tirke. Polîtîkaya menfaatgîre ya Sovyetan zî têkilîyanê bi rejîmê kemalîstî û dewleta tirke ra dima vejîyaye werte. Bi nê hawayî Rûsyaya Sovyete krîterê 'Her netewe çarenusê xo bi xo dîyar kena' ra fek vera da û polîtîkayê qirkerî yê dewleta tirke peygoş kerdî. Nê bingeyî ser o rijîyayîşê Sovyetan zî a raşte o çax dest pêkerd.

Raştîya Yewîya Sovyetan a ke menfaatanê hegemonya xo rê kena esas, pê polîtîkayanê xo yê bi dewleta tirke eşkera bîye. Sovyetan herinda têkoşînê kurdan, armenîyan, asûrîyan û ruman paştî daye qirkerdişanê dewleta tirke. Coka Rûsyaya Sovyete qirkerdişanê nê şaran de mesuldarêka pîl a. Nahişmendîya înan hema zî dewam kena.

Asta herêmî û globalî de cenabê şima ajandaya nikayêne ya Tirkîya senî ercnenê? Ajandeya Tirkîya zêde 'Neo-Osmanîtîye' ya. No çita yo? Vîzyonê na ajanda herêma ma ser o çita yo? Bingeyê nê polîtîkayan çita yê û senî virazîyayê?

Îtîhat û Teraqî waştêne bibê hêzêko global. La dewleta tirke ney sey xeyêkêk dî coka wazena biba hêzêko emperyal ê herêmî. Sîyaseto global ê dewleta tirke no yo e xo bikera hêzo herêmî-hegemonîk û stratejîya ci zî naye ser a.Dewleta tirke pê nê armancî tawîzan dana, Îngilîstan, Îsraîl, Almanya û Amerîka reyde têkilîye nana ro û kewta NATOyî.

Mistefa Kemalî ra nata dewleta tirke na polîtîka ana ca, îmkananê xo roşena. Yanî bazirganîye kena. Dewleta tirke semedo ke destekê hêzanê mîyanneteweyîyan bigêra kewta NATOyî. Polîtîkaya bîne ya nê armancî zî gef û şantaj ê ke dîktatorîya AKP-MHPyî de zêdêr eşkera bîyî. AKP-MHPyî na rewşe vurnaye kerde polîtîka, rêxistin kerde, sîstemêk da ci. AKP-MHPyî pê Ocaxanê Osmanîyan, newe ra awankerdişê MÎTî, şikldayîşê kontragerlîyan dewleta tirke tam kerde dewleta cergan. Dewleta tirke El Qaîde, DAÎŞ û Birayanê Misilmana (Îhvan-i Muslîmîn) û cerganê cîhadîstan ê bînan ê Rojhelatê Mîyanênî reyde têkilîye naye ro û Tirkîya kerde merkezê cergan. Cergê Sûrîye Tirkîya sey merkezî vînenê, DAÎŞ ame weyekerdene û El Nûsra reyde têkilîye ameye kerdene.

Eşkera yo ke dewleta tirke pê nê cergan Armenîstan, Lîbya ra heta Yemenî pêro Rojhelatê Mîyanênî de bîye hêzê îşxal û şerî. Dewleta tirke wazena nê cergan Efrînî ra heta Xakûrkê pêro Kurdîstanî de cakena û înan sey çeka şantaj û gefî şuxilnena. Dewlete pê nê cerganê DAÎŞî Amerîka ra heta Fransa hêrişê terorî kerdî û bi nê hawayî semedê hêrişanê vera kurdan destek girewt. Peyê pêro hêrişanê DAÎŞî de qetî dîktatorîya AKP-MHPyî esto. Dinya ney zanena, Rûsya pê delîlan no îsbat kerd. Merkezê nê polîtîkayan de qirkerdişê kurdan, Rojhelatê Mîyanênî de vilakerdişê hegemonyaya xo û xîretê tesdîqbîyayîşê nînan estê. Stratejîya raştikêne ya Tirkîya na ya.

'Omanîtîya Newîye' yan zî 'Neo-Osmanîtîye' nê esasî ser o ronîyaye. Dewleta Osmanîyan zî waştêne bina hêzo global-hegemonî. Heta no hewes dewrê Fatîhî ra nata estbi. Îtîhat û Teraqî na polîtîka newe kerde û waşt ke Şerê 1. de bîyaro ca. Dewleta tirke zanena ke no mumkîn nîyo coka pê polîtîkayanê xo kena ke Kurdîstan bikerê ê tirkan, Rojhelatê Mîyanênî de biba hêzo emperyalîst-hegemon-herêmî û dewletanê bînan zî razîyê nînan bikera. Ajandayo nimite yê rejîmê kemalîstan no bi. AKP-MHPyî na ajanda eşkera kerde, pratîze kerde. Ewro zî qetî na ajanda yena caardene.

Rîyê hêzanê globalan ra AKP-MHP wina eşkera na ajanda ano ca. Dewlete qirkerdişê armenîyan ra dest pêkerd û heta ê kurdan dewam kerd. Hêzanê mîyanneteweyîyan paştî daye ney. Qirkerdişê kurdan o ke binê nameyê 'têkoşînê vera terorî' 37 serrî yo yeno kerdene NATO paştî dano ca. Semedo ke nê qirkerdişan rê veng nêame vetene polîtîkayê 'Neo-Osmanîtîye' wina rehet yenê caardene. NATO 37 serrî yo vera PKKyî şer keno. Têkilîyê Erdoganî yê bi El-Nûsra, Îhvan-i Muslîmîn, DAÎŞ û El Qaîde raştê bêvengîye yenê. Heta 2015 de seke tirkî vera DAÎŞî şer kenê mabênê Amerîka û dewleta tirke de koalîsyonêko sexte yo bîn ame kerdene.

Dewleta tirke ney ra cesaret girewt û ajandaya xo kerde eşkera. Va qey 'dinya nêeşkena verê mi de vindera.' Dewletanê mîyanneteweyîyan pê gef û şantajan polîtîkayê dewleta tirke tesdîq kerde. dewleta tirke bi nê hawayî pê dîktatorîya AKP-MHPyî bîya hêzêko har û hêrişker. No hêz Hîtler û Mussolîno ewroyîn o. Tewr zaf kurdî nê hêzî ra zerar vînenê. Dewleta tirke her roje kurdan qir kena û dişmenîya vera kurdan kena. Senî ke Hitler, Musslini, Saddamî dinya rê gef wend, bîyî tehluke dîktatorîya AKP-MHPyî zî wina bîya cinawir. Eke no hêz nêro çinkerdene, eke Tirkîya demokratîk nêba sey kurdan pêro şarê Rojhelatê Mîyanênî, merdimîye, ciwan û cinîyî do zerar bivînê. Welatê ke ewro faşîzmê AKP-MHPyî ra fayde vînenê do zerar bivînê.

Şima polîtîkayanê krîmînalîzekerdişê PKKyî senî genê dest û nê polîtîkayan vera Têgêrayîşê Kurdî senî tesîr kerd?

Hêzê dewletanê globalan Têgêraşîyê Kurdan sey 'rêxistinêka terorî' îlan kerd û paştî daye hêrişê qirkerdişî yê dewleta tirke. Na raştîyêk a. Sîyaset û zîhnîyetê çînkerdişê kurdan global o. Xora mesela kurdî hetê hêzanê globalan ra vejîyaye werte û seba ke ê nêwazenê bêro çareserkerdene nîna çareserkerdene.  Nê dewletan bi xo Kurdîstan kerd lete û welatnê bînan rê bare kerd. Ê hay qezencanê xo yê ekonomîkî dima. Derdê înan rotişê çekan o. Binê siwana NATOyî de her qeyde paştîdayîşo leşkerî û sîyasîyî danê dewleta tirke ke vera  kurdan hêrişê qirkerdişî kena. Têna nêvînayîşî ra nînê, paştî zî danê ci û benê hemkarê nê sûcî.

Ma Komployê Mîyanneteweyî zî xo vîra nêkerê; Rayber Apo vejîya Ewropa programê çarekedişê meseleya kurdî teqdîm kerd. Vera naye senî hêriş ame kerdene ma pêrune dî. Amerîka senî CIA fîna dewre, Komployê 15ê Sibate senî vejîya werte, Rayber Apo senî 23 serrî yo Imrali de binê tecrîdê giranî de yo, nê pêro semedê astenkerdişê çarekerdişê meseleya kurdî ameyî kerdene. Kamî hêrişê Rayber Apoyî ker? Rayber Apoyî Roma de çi îlan kerd? Yewîya Ewropa qey wayîrê ci nêvejîyaye? Amerîka qey bi tewirê çarekerdişî nêzdî nêbîye?  Pêro semedê nê sebaban ra  bîyî. Ganî ma verê naye vînê, binê heme polîtîkayan de meseleya kurdî esta.  Na polîtîkayêka global a.

Dewleta tirke hêrişê vera kurdan sey 'hêrişê vera terorî' name kena û ê paştî danê ci. Dewleta tirke kurdan ra vana teror, estbîyayîş azadîya kurdan rê vana teror û vera ci şer kena. Yanî seba ke dewleta tirke vana teror, ti zî kurdan sey terorî vînenî/a?  Têkoşînê ci yê heqdarî red kenî/a? Paştî dana qirkerdişê vera kurdan? Ganî no eşkera bêro vatene.  Pê vatişê ‚terorî‘ serê ci qefilnenê, nimnenê. Seba ke nê kilifî bişuxulnê zî nê 40-50 serranê peyênan de provokasyonê cîya cîyayî û kayê leyminî eştî werte. Seba ke xo heqdar vejê, hêrişanê xo meşrû bikerê zaf provokasyonî kerdî. Dima ke nê polîtîkayî teşhîr bîyî derheqê hîrê embazanê ma ke koordînasyonî rayra benê de qerarê tepiştîşî vet. Eslê xo derheqê înan de qerarê kiştişî vet. Dewleta tirke derheqê îdarekaranê PKKyî de lîsteyan kena amede înan qetil kena. Bi paştîdayîê NATOyî îmkananê teknîkî, îstîxbaratê CIA û PDKyî qirkerdişan kena. Eynî qeyde Amerîka zî lîsteyê xo amade kerdo.

2015 de Amerîka û APKyî pêkerdiş kerd. Qaçîko vera DAÎŞî îtîfaq kerdo.Dewleta tirke tewrê koalîsyonê vera DAÎŞî bîye û heme paştdayîşo ke Amerîka ra girewt vera PKKyî şuxulna. 24ê temmuz a 2015î de pê 70 teyarayan hêrişê kampanê PKKyî kerd. Vera DAÎŞî şer nêkena têna înan pawenê. Amerîka zaf hole zana paştdayîşê înan şino ça. Hem xo sey dostê kurdan ramojnenê hem zî paştî danê hêrişkaranê ci. Kurdî eke têkoşîn bikerê sey terorîstî hesibyene eke têkoşîn mekerê çîn bene, îmha benê. Vera kurdan hemkarîya sûcî ameya ronayene. Seba ke sûcê înan ê verênî yê şaranê bînan zî mevejîyê werte û hesab medê her qeyde îtîfaqanê leymin û mîyanan kenê û şerî danê domnayene

Mîyanê sîstemê KCKyî û têgêrayîşê kurdan de rolê PKKyî çita yo?

PKK sey rêxistinanê bînan ê kurdan yew xanedan, eşîrete yan zî keye nîyo. Eqsê ci esasê PKKyî de şixsê azadî, komelo demokratîk, şarê kurdî esto û têgêrayîşê azadîye yê neteweya kurdan o. Coka îdeolojî, sîyaset, stratejî û taktîkanê PKKyî menfaatê keyeyêkî, eşîrêke nê menfaatê têkoşînê azadîye û estbîyayîşê şarî dîyar kenê. PKK hişmendî û sîyasetê xo goreyê krîteranê azadîya kurdan û menfaatanê ci eşkera keno.

PKK sînoranê vera Kurdîstanî, parçebîyayîşê Kurdîstanî meşrû nêvînenoi têgêrayîşêko herêmî nîyo. PKK têgêrayîşêko neteweyî yo ke Kurdîstan sey yew parçe vîneno, pêro kurdan sey tek netewe vîneno, pêro cinîyan, ciwanan, mezheban, dînan û kedkaranê Kurdîstanî sey yew komel qebul keno. Yanî PKK pêro cîyatîyan û abirîyayîşan mîyanê demokrazî û azadîya Kurdîstanî de, bingeyê xoserîya demokratîke de temsîl keno, nakokî-pêkewtişan çareser keno û yewîya komelkî aferneno.

Yanî PKK têgêrayîşêko neteweperwer ê kurdan nîyo, têna kurdan esas nêgêno, mîyanê kurdan de têna xo rêxistin nêkeno, têna mîyanê zengînan de xo rêxistin nêkeno û zengînan xo rê esas nêkeno. PKK têna mîyanê camêrdan, misilmanan, elewîyan esas nêgêno. Eqsê ci PKK mezheb, dîn, netewe, nasnameyê ci çi beno wa bibo pêro merdimanê Kurdîstanî xeta neteweya demokratîke de esas gêno, nê pêroyînan sey şarê xo vîneno û mîyanê pêroyînan de xo rêxistin keno.

Hetê bînî ra PKK sey PDK û rêxistinanê bînan meseleya kurdan semedê serdestî û menfaatanê xo yê sîyasîyan nêşuxilneno. Eqsê ci PKK semedo ke estbîyayîş û kokê kurdayetîye bipawo vejîya meydan, têgêrayîşê xorêxistinkerdişê kurdan, têgêrayîşê asayîşê kurdan, têgêrayîşê azadîye û estbîyayîşê kurdan o.

Ganî merdim PKKyî zî gerîlayanê ci zî, rêxistinîya ci ya şarî zî nê esasî ser o biercno. PKK têgêrayîşêko fedayî yo ke vera hêrişanê serê kurdan bi fedayîtîye gerîlayê ci şer kenê û şarê kurdî pawenê. PKK têgêrayîşêko winasên nîyo ke serê kurdan de serdestîya xo ronê. Eqsê ci PKK xîret keno ke hêrişanê qirker-kolonyalîstan ê serdestan bişikno, kurdan azad bikero, estbîyayîş û azadîya kurdan bipawo, bibo hêzê xopawitişî yê kurdan. PKK têgêrayîşê têkoşînî yo. Her roje şehîdan dano, bedelan dano û xeta fedayîtîye de şer keno.

Partîyê bînî yê kurdan çi îfade kenê? Pasîf, teslîmkar, menfaatker, îqtîdarperest ê. Mîsal PDK key hêrişêk bibo remeno. O çeke vera şarî xebitneno. Ê hêrişanê Saddamî de tim remayî, hêrişanê DAÎŞî de remayî. Rêxistinê bînî yê kurdan nêeşkenê têkoşîn bikerê xo ver bidê. Ê têkoşînê pasîfî kenê, vanê 'Ma tay kurdkî qisey bikerê, semedê kurdan tay propaganda bikerê.' PKK têgêrayîşo fedayî yo, xo rê astengîye nêvîneno. Partîyê bînî têgêrayîşê neteweyî bîle nîyê, têgêrayîşê eşîran û keyeyan o. Xo rê vanê 'Partîya Demokratîke'. Nakokîye na ya. Hêzê mîyanneteweyî PDKyî ser o sîyasetê menfaatan kenê. Semedê menfaatanê xo raştîyan nimnenê, ver bi xeletîye şinê.

Eke ma bêrê têkilîya PKK û KCKyî; PKK yew partîye, felsefe, hêzo rêxistinkerde, îdeolojî yo. KCK şaro rêxistinkerde û hişmend, neteweya demokratîke, konfederalîzmo demokratîk yanî sîstemêkê komelî yo. KCK yew rêxistin nîyo. Yanî KCK temamîya organîke ya şarê rêxistinkerdeyî ya. Têgêrayîşêko demokratîk ê şarî yo. No îdare îdareyê dewleta neteweyîye nê sîstemo demokratîk, îdareyo demokratîk ê şarî yo. PKK ruh, hîs, fikr, xeta îdeolojîk-rêxistinîye y nê têgêrayîşî yo la qetî îdareyê ci nîyo. KCK nê îdareyî pê meclîsan keno. Îdarekarê KCKyî pê weçînayîşan yenê û şinê.

Yanî KCK îdareyêko demokratîk ê şarî yo. PKK ruh, KCK beden o. PKK paştî dano ke KCK xeta neteweya demokratîke, feslefe û îdeolojî awan keno, nê esasî ser o perwerdeyê komelî bikero, rêxistin bikero. Şar bi xo îdare yo û nameyê nê îdareyî KCK yo. Nika têkilîya PKK û KCKyî wina yê. Mîyanê KCKyî de pênaseyê PKKyî nê esasî ser o.

Xora KCK têna pê perwerde û rêxistinîya PKKyî nêbeno. PKK mîyanê KCKyî de o hêz o ke xoîdarekerdişo xoser û demokratîk, sîstemê konfederalîzmê demokratîk vejeno werte. KCK hetê îdeolojîkî ra PKKyî ra tay cîya yo. KCK eşkeno tewrê îdareyî bibo. Yanî mîyanê KCKyî de têna PKK çin o. Rêxistinê cîyayî, hêzê îdeolojîkî yê cîyayî eşkenê mîyanê îdareyê KCKyî de ca bigêrê. Xora goreyê şertanê KCKyî nê pêro verî konfederalîzmê demokratîkî qebul bikerê. PKK û KCK ne îtîfaq kenê ne zî pêkewenê. Mabênê înan de têkilîya dostane esta. Her kes biranê xo xo bi xo dano.

A raşte wina ameyêne pawitene ke KCK bingeyê sîyasetê demokratîkî de bêpekewtiş rêxistin bibo. La dewleta tirke firsend nêda ney. Îmkanê legalî nêdayî. Coka KCK nêeşka bi qîmî rêxistin bibo û aver şoro. Pêkewtişê mewcûdî ney asteng kenê. Na rewşêka cîya ya. La Rayber Apoyî û Îdareyê PKKyî nêwaşt ke wina bibo. KCKyî waşt ke dewletan reyde têkilîye ronê û xo rêxistin bikerê. La cdewleta tirke û AKP-MHPyî no red kerd, hêriş kerd û pêkewtişî qewimîyayî. Nêbo KCKyî no nêwaştêne. PKKyî cara no nêwaşt. Hişmendîya ke kurdan înkar kena û çin kena sîyaset îdare kerd. Devlet Bahçelî û Erdoganî nê pêkewtişî vetî werte. Mesuldarî ê ê. Nika ê erdî ra kaş benê. Ganî na raştîye bêra zanayene.

Hedefê KCKyî yê herême çiyo û wazeno hetê aktoranê mîyanneteweyî ra senî bêro naskerdene ?

KCK têgêrayîşêko teng nîyo. Aktorêko cayî û global o. Coka pê metodanê demokratîkan, bi dezgeh û sazgehan û rêxistinanê sîyasetî reyde îtîfak û tekîlîyan ronayîş esas geno. Bêşik têna hêzê şarê demokratîkî hêzê dewletan û îqtîdaranê globalan estê. Sîstemê dewleta netewîye esto. Yewîyê dewletanê ke pîya nayî ro estê. Tekîlîya KCKyî bi dewletan muhîm a.  Rayber Apo nê sey dewlete zedêk demokrasî pênas kerd. Xeta ci ya teorîke wina ya. Yanî dewletê neteweyî zedêk konfederalîzmê demokratîk ê. Hêzî sîstemê ke dewletanê neteweyîyan temsîl kenê xora eşkera yenê zanayene. Hêzê sey KCK û sey ci zî konfederalîzmê demokratîkî temsîl kenê. KCK nika wazeno nê wird hetî bêrê têhet.  Xeta PKKyî wina ya.  Dewletan ra wazeno ke xoîdarekerdişê şaran wa bêro qebulkerdene.  KCK wazeno wina bêro naskerdene û qebulkerdene. Eke KCK bêro qebulkerdene o zî ê dewletan qebul keno. Yanî wazeno îdareyî pare bikero. Wina wazeno ke dewlete û demokrasî bêrê têhet.

Gama ke Tirkîya de pê sîyasetê demokratîkî çareserî ameyêne cigêreyanê  dewlete KCK qebul nêkerd. Dewayî akerdî û vera ci şer da destpêkerdene. 2015î ra nata nê hêrişî dewam kenê. Ganî paradîgamaya newîye ya PKKyî, xeta demokratîke ya xoîdarekerdişê û fehmê ci yê konfederalîzmê demokratîkî raşt bêro zanayene û ercnayene. Xeylêk hêzê nayî danê têmîyan ro.  Hêzê dewletan raşt nêercnenê. Xoîdarekerdişê şaran sey çînkerdişê dewletan hesibnenê û ci rê dişmenîye kenê. Ganî her kes semedê demokrasîyî hîsgêr bo. Seba ke dewlete demokrasî qebul nêkenê her çîyî açernenê têkoşînê qezencê xo û dinya talan kenê.  Rewşa ekolojî werte de ya. Ziwayîye, şewat, laser rîerdî hewar keno. Seba ke rewşe xirabêr mebo ganî xoîdarekerdişê demokratîkî esas bêrê girewtene.KCK têkoşînê demokratîkî eses geno. Pêkewtişa nêwazeno.  Eke dewletî çeke meşuxulnê KCK çeke nêşuxulneno. Vera hêrişan sey xopawitişê meşrû têna xo paweno. Coka KCK wazeno raşt bêro fehmkerdene. Wazenê dewletan reyde tekîlî rono û têkoşîn bikero. Wazeno pê afernayîşê kofederalîzmê demokratîkî meseleyanê komelkî çareser bikero. Îmkananê xo semedê dinyaya demokratîk a ke tede ciwîyayîş mumkun o rê serferber keno.

Şertanê nikayênan de û binê hukmê rejîmê AKP-MHPyî de şima  îxtîmalê prosesêkê çareserîye yê neweyî senî ercnenê? Mumkîn o ke Erdogan semedê nê prosesê neweyî bêro îqnakerdene? Eke wina bibo, na rewşe senî bena? Nêbo şima hukmatêkê neweyî sey hewceyî vînenê?

Çîyo sey bêmumkîn qetî çin o. Îmkan û firsendî muhîm ê, ganî merdim îxtîmalan zî biercno. Coka no îxtîmalêko zaf tay o ke Erdogan semedê prosesêkê neweyî bêro îqnakerdene. Erdoganî verî pê tay têgêrayîşanê xo mojna ke o semedê prosesêkê neweyî amade yo la qetî no pratîze nêkerd. Çira? Goreyê ma di sebebî estê; rewşa teberî qetî îmkan û firsend nêda ke meseleya kurdan çareser biba û eqsê ci înan Tirkîya de pêkewtişî ferz kerdî. Dewletê bînî xo sey terefgîrê haştîye, demokrasî mojnenê. La raştîye wina nîya. Rayber Apoyî 1998-99 de Ewropa de îmkanê çareserîye pêşkêş kerdî la nê dewletan no red kerd. Almanya, Fransa û Îtalya têna verdaye û Amerîka Komployê 15ê Sibate kerd.

Dewletî verê meseleya kurdan de wina têgêrenê, bêçareserîye ferz kenê. Bi nê hawayî pêkewtiş û nakokîyî zî dewam kenê. Înan wina zor da Erdoganî zî, PKKyî zî. Înan hêrişê PKK û Rayber Apoyî kerd. Wexto ke têgêrayîşê ma adirbirnayîş îlan kerd înan zor da ma ke ma pêkewtişan rê dewam bikerê. Ma qet yew dewlete rê bernameyê çareserîye, projeyê çareserîye nêdî. Înan ma reyde têkilîye naye ro û semedo ke xîretê ma pûç bikerê hêrişê ma kerd. PKK wextê prosesê adirbirnayîşî de gêrîya mîyanê lîsteya terorî.

Erdoganî vatêne qey nê dewletî haştîye wazenê û do paştî bidê ci. La raştîye dîye, teberî ra paştî nêgirewte. Xora Amerîka Erdogan ard. NATO û Amerîka vat se Erdoganî wina kerd. Înan zî pêkewtiş waşt. Hetê bînî ra dewleta tirke esta, îdareyê ci yo nimite, xorin û kontragerîlayê ci estê ke nîjadperest, faşîst, Turangîr, şoven ê. Bahçelî yew elemanê înan o. MHP hetê nê îdareyî ra ronîya, hêzê paramîlîterî yê. Erdogan de zî tay neteweperwerîye esta. Hêzanê dewlete zî ci rê teda kerde. Înan Erdogan kerd rayîr. Axir prosesê pêkewtişan wina dest pêkerd.

Erdoganî îmkanê demokratîkkerdişê Tirkîya, çareserîya meseleya kurdan qedînayî. Kurdan kredîyêka pîle dabî ci. Çew nêeşkayêne sey kurdan paştî bido Erdoganî. La Erdoganî nê îmkanî nêşuxilnayî. Tay hêzan zî îtîfaqê MHP û AKPyî na ro. Erdogan hînî wayîrê a hişmendî ya ke pê qirkerdişî, asîmîlasyonî û çinkerdişî wazeno meseleya kurdan hal bikero. Ewro îtîfaqê AKP-MHPyî zî wina yo. Ganî verî AKP MHPyî ra dûrî bikewo la ewro no mumkîn nêaseno. AKP sey verî bihêzêr nîyo. AKPyî paştdayîşê kurdan nêercna. Ewro Erdogan vajo 'ez na mesele çareser kena' zî kurdî, elewîyî, kedkarî, karkerî, cinîyî do paştî nêdê ci.

Coka hema hema mumkîn nîyo ke Erdogan polîtîkayêka cîya bikero. Zor o ke Erdogan meseleya kurdan çareser bikero, MHPyî ra dûrî bikewo. Eke AKP hende faşîst nêbîyêne, hende hêrişê kurdan nêkerdêne, paştdayîşo komelkî bipawitêne, haştîye ferz bikerdêne no nêbîyêne. AKP 2015 ra nata vera kurdan hêrişanê qirkeran û wehşîyan keno. Goran texrîb keno, tecrîdê Îmraliyî xorin keno, cinîyan rê zulm keno. Rojawan, Efrîn, Serêkanîyê, Başûrê Kurdîstanî de heman çîyan keno, dewan veng keno. Cok AKP bîyo qirkero tewr pîl. Hînî kurdî pê AKPyî bawer nêkenê.

Pê Erdoganî Tirkîya demokratîk nêbena, meseleya kurdan çareser nêbena. No îmkani firsend qedîya. Coka Tirkîya semedê demokratîkbîyayîşî û meseleya çareserîya kurdan hewceyê îdareyêkê neweyî ya. Tirkîya hewceyê ê îdareyî ya ke çareserîya meseleya kurdan wazeno, na çareserîye xo rê sey krîter vîneno, demokratîkbîyayîşê Tirkîya wazeno. HDP semedê îdareyê winasênî xebitîyeno. La mîyanê îtîfaqanê Mîlet û Cumhurî de tay kesî ney asteng kenê. Çareserîye xora gereka zere de biba la tewirê teberî zî girîng o. Sîyasetê teberî semedê Tirkîya girîng o. Tewirê NATO, Amerîka, Ewropa semedê Tirkîya û CHPyî dîyarker ê.

Eke hêzê teberî çareserîya meseleya kurdan biwazê, demokratîkbîyayîşê Tirkîya bi merkezê azadîya kurdan biwazê, haştîye bîyarê Tirkîya de tercîhê sîyasî beno ke bivurîyê. Beno ke partîyanê muxalefetî de îdareyê winasênî aver şorê. Çunke ê zaf pabesteyê teberî yê.

Oyo bîn zî têkoşînê zereyî yo. Îdareyê AKP-MHPyî raşta zî zaf zor da komelî, teda kerde. Coka beno ke şar AKP-MHPyî ra dûrî bikewo, bingeyê çareserîya meseleya kurdan de hişmendî û sîyasetê averberdişê haştîye û demokrasî komelê Tirkîya de beno ke aver şêro. Coka hem wezîfeyê pîlî kewenê milê têkoşînê zereyî hem zî ganî hêzê demokratîk-antîfaşîstî ganî têkoşînê bitesîrî yê antîfaşîstî bikerê. Ganî hişmendî, bernameyê înan raşt bibê, yew têbigêrê û hêzê teberî zî ganî raşta zî demokratîk bibê. Ganî Tirkîyaya ke meseleya kurdan çareser kena biwazê, vera Tirkîyaya faşîste-qirkere vejîyê, vera îdareyanê ke kurdan qir kenê vejîyê. Eke wina bo o çax îdareyo demokratîk o alternatîf eşkeno destekê pêro temsîlkaranê şaranê Tirkîya bigêro û dîktatorîya faşîste ya Erdogan-Bahçelîyî birijno, Tirkîyaya demokratîke awan bikero û Kurdîstanê Azadî awan bikero. Kurdîstano Azad hem Tirkîyaya demokratîk a hem zî Rojhelato Mîyanên o demokratîk o. Raşta zî Kurdîstano Azad semedê merdimîye, bingeyê azadîya cinîyan de cuya demokratîke û azade pêşkêş keno.