Têgerayîşê şarî yê ke sey Wisarê Ereban yenê zanayene serr a 2011 de Sûrîye de xo ramot. Îqtîdarê Esadî bi sîlehan waşt ke vernîya çalakîyan bîgêro û şîdet vila bi. Tîrkîya zî mîyan de tayî dewletanê herême yê ke projeyê înan ê wardayîşê Esadî estbi înan zî projeyê xo vistî dewre. Nê zî kaos kerd xorî û bi sîlehdayîşê çeteyan şerê zereyî dest pêkerd.

Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalan vano ke, ‘’Ça de îmkan esto, çew ûca xebityeno, çend îmkan esto çew hende xebityeno û netîce gêno’’. Rojawan de no vatiş ame bicaardene. Kurdê ke vera şerî vejîyayî, semedê çareserîya demokratîke israr kerd la naye ra çîyêk nêvejîya. Kurdan rayberîya PYDyî de rayîrê 3. esas girewt. 2012 de Meslîsê Şarî awan kerdî. Gama ke meclîsî zêdîyayî rêjîmî hêrişê xo yê vera kurdan zêdînayî la şarî vera nayî îdareyî meclîsan girewtî xoser û xoverdayîş gird kerd.

Şoriş dest pêkeno

Polîtîkayanê rêjîmî tewr zaf tesîrê xo Kobanîyijan ser o kerd bi. Meclîsê Şarî yê Kobanê no firsend nêremna û 19ê Temmuz a 2012î de îdareyê Kobanê girewt xoser. Na game seba Şorişê Rojawanî gama tewr biheybet bî. Heman demî de Yewbîyayîşê Pawitişê Şarî (YPG) ame ronayene. YPGyî Efrînî ra heta Dêrikî herêmê Rojawanî rejîmî ra xelisnayî. Teberê herêmanê qijkenan ê Qamişlo û Hesekê, herra Rojawanî de estbîyayîşê rejîmî nêmend. Kurdê ke wayîr perspektîvanê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî vejîyenê û dostane înan Kobanê xelisna û Rojawan de roşanê azadîye dest pêkerd. Dimayê Kobanê şar Efrîn, Serêkaniyê, Dirbesiyê, Amûdê, Dêrik, Girkê Legê, Tirbespiyê û Til Temir de îdare vist dest. Mehlayanê Kurdan ê bajaranê Haleb, Reqa û Hesekê de hêzê rejîmî mehleyan ra ameyî vetene.

Hêrişê dewleta tirke û çeteyan

Çeteyanê dewleta tirke hêrişê şorişî kerdêne û netîce nêgirewtene. Hêrişê çeteyan de sivîlî ameyêne qetilkerdene la rixmê heme hêrişan şoriş ameyêne pawetenê. Bi xoverdayîşê mîlîsan û YPGyî şoriş bîyêne xurt. 2013 de bi paştdayîşê dewleta tirke DAÎŞî dest bi hêrişan kerd. Serokkomarê Tirkî Tayyîp Erdogano ke seba ke Kobanê keweno destê wayîranê xo yê raştîyan qesewet kerdêne bi vatişê ‘’Kobanê kewt, do bikewo’’ ramojna ke senî halo aciz de yo.

Îlankerdişê xoserîye

Temsîlkaranê şarê kurd, ereb, suryanî, asûrî, keldanî, ermenî, çerkes û turkmenî yê Rojawanî 21ê çele ya 2014’ê de Îdareyê Xoserîya Demokratîke îlan kerd. Kantonê Cizîrî yê Rojawan de menga verêna ya 2014 de Xoserîya Demokratîke ameye îlankerdene. Kantonê Kobanê zî hewteyêk dima ra Xoserîya Demokratîke îlan kerde. Bado zî Kantonê Efrînî peynîya menge de Xoserîya Demokratîke îlan kerde. Mintiqaya Şehba ya Vakûrê Sûrîye zî sey kantonê çarin ame îlankerdene.

Rêxistinbîyayîş bi xurt

Bi Şorişê Rojawanî yê 19ê Temmuze rêxistinbîyayîş û xoîdarekerdiş bîyî xurt. Rayberîya Têgêrayîşê Şarî yê Demokratîkî ( TEV-DEM) de her hetî ra rêxistinbîyayîşan dest pêkerd. Dimayê şorişî Meclîsê Şarî yê Rojawanê Kurdistanî (MGRK) ame ronayene. Bajarê Hewlêrî ya Başûrê Kurdistanî de MRGK û ENKS’yî dimayê pêvînayîşanê xo Konseya Berze ya Kurdan (KYK) îlan kerde. YPG yo ke dimayê qirkerdişê Qamişlo ame ronayene serr a 2011î de ronayîşê xo yo fermî da eşnawitene. Bado zî YPJ ame ronayene û Dêrik ra heta Hesekê, Kobanê ra heta Efrîn û Şêx Meqsûd ra heta Şengalî serkewitşê ci heme dinya de ame eşnawetine. 2013 de Hêzê Asayîşî yê Kobanê ameyî ronayene.

Pêkerdişê Rojawanî

6ê çele ya 2014î de Îdareyê Xoserîya Demokratîke ya Rojawanî bajarê Amûde ame pêser û Pêkerdişê Cimatkî yê Rojawanî qebul kerd.

Serkewtişê Kobanê

15ê elul a 2014î de Kobanê de vera hêrişanê çetayanê DAÎŞî yê ke dişmenê merdimîye yê, xoverdayîşo tewr biheybet ê seserra 21. ame pêramotene. Dimayê şerê 134 rojan Kobanê ame azadkerdene. 15’ê elule ra heta 24’ê çele tewr tay 600 şervanê YPG û YPJ’jî şehîd bîyî. 26ê çele ya 2015î de Kobanê de vera çeteyanê îşxalkaran merdimîye ser kewt.

Ronayîşê QSDyî

8 tabûrê eskerî yê ke Sûrîya de faalîyet kenê semedê yewbîyayîşî 2015 de kombîyayîşêk viraşt û qerarê ronayîşê QSDyî girewt. 15ê teşrîna verêne de YPG û YPJ zî te bi tewrbîyayîşê Hêzanê El-Senadîd, Hêzê Yewîya Tûgayanê El Cezîra, Koalîsyonê Ereban ê Sûrîye, Meclîsê Eskerî yê Sûryanî, Ceyş El-Siwar û Odaya Çalakîye yê Volkanê Firatî Hêzê Sûrîye ya Demokratîkî (QSD) ame ronayene. QSD’yî Vakûr û Rojhelatê Sûrîye de Hol ra heta Şedadê, Minbic ra heta Tebqa û heta Reqa herêmê ke binê îşxalê DAÎŞî de bî xelisnayî. 6ê elul a 2018î de Îdareyê Xoserî yê yê Vakur û Rojhelatê Sûrîye ame îlankerdene.

Rolê cinîyan

Şorişê Rojawanî heman wextî de sey ‘’ Şorişê azadîye yê cinîyan’’ tarîx de cayê xo girewt. Şoriş hetê îdeollojîk û pratîkî ra rayberîya cinîyan de bi. No seba şiroşê cinîyan ê dinya bi çîqêk û rota.

Vera şoriş û Kurdîstanî hêrişî dewam kenê

Kurdî bi serkewtişê vera çeteyanê DAÎŞî dinya de ameyî teqdîrkerdene. Serrgêra 8. ya şorişî de dewleta tirke çar leteyanê Kurdîstanî de hêrişanê xo domnena. Dewleta tirke bi hemkarîya PDKyî vera Başûrê Kurdîstanî hêrişê îşxalkarîye rê dewam kena. Hêrişan de sivîlî yenê hedef girewtene.