Fîlozofê Macarî, Ocalan şibêna 5 rayberanê tarîxîyan

Fîlozofo Macar Prof. Tamasî, Ocalan şibêna Benes, Manîû, Gandhî, Mandela û Sûn Yat-Senî ke herikîyayîşê tarîxî vurna. Prof. Tamasî vat, “Ganî Ocalan hendî girewte nêmano.”

Fîlozofanê namdaran ê Ewropa ra Prof. Gaspar Mîklos Tamasî bi wesîleya serrgêra 20’ine ya esîrgirewtişê Ocalanî ANF’yî rê qisey kerd. Fîlozofê Macarî Ocalan şibêna Benes, Manîû, Gandhî, Mandela û Sûn Yat-Senî ken ê panc rayberan herikîyayîşê tarîxî vurna. Tamasî vat, “Ganî Ocalan hendî girewte nêmano.”

Prof. Gaspar Mîklos Tamas, yew serkêşanê muxalefetî yê Macaristanî ra yo ke hemverê Vîktor Orbanî de yo. Dimayo ke 2011 de Orbanî îqtîdar girewt xo dest, Prof. Tamas wezîfeyê dîrektorîya Akademîya Zanistanê Macarî ra ame girewtene. Prof. Tamas nika Unîversîteya Ewropa ya Budapeşte de dersan dano.

Prof. Tamasî persê ma yê derheqê tecrîdê girankerde yê Îmraliyî, havila Ocalanî ya seba aşitîya Rojakewtena mîyanêne û çalakîyanê grevê vêşanîye ke bi serkêşîya hemsereka KCD’yî Leyla Guvene yenê viraştene bi hawayêkê nûştekîyî cewab kerdî. Prof. Tamasî bi wesîleya serrgêra 20’ine ya esîrgirewtişê Ocalanî vengdayîşêko muhîm Ewropa û welatanê rojawanî rê kerd. 

FAM NÊKENA TIRÊM ÇIRA HEWNA ZÎ TEPIŞTE YO

Prof. Tamarî ard ziwan o çalakîyanê ke seba azadîya Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî yenê viraştene vîneno û vat, “Abdullah Ocalan eşkeno problem Kurdan çareser bikero, naye ra ez fam nêkena ke o çira hewna tepişte yo.” Fîlozofê Macarî rol û mucadeleyê Ocalanî şibêna nê rayberanê ke herikîyayîşê tarîxî vurna: Edvard Beneš (Çekoslovakya), Iulîu Manîu (Romanya), Mahatma Gandhî (Hindistan), Nelson Mandela (Afrîkaya Başûre) û Sûn Yat-Sen (Çîn).    

Fîlozofê Macarî wina dewam kerd, “Nê kesê ke afernayîşê neteweyanê hemdeman rê bîyî hetkar, serranê dûr û dergan zîndanan de mendî. Labelê goreyê vînayîşê mi, eksê hêzanê pîlan ê nê wextî, ê verê nikayî hîna biaqil bî. Kerd ke ê rayberan zîndanan ra vejê û bi metodanê aşitîyaneyan reforman virazê. Heman çî ganî seba Ocalanî zî bêro kerdene. Bi vînayîşê mi, sey rayberanê bînan, azadîya ê zî do hetkarî û hêzêkê xurtî bido aşitîye.”

SEBA ALMANYA Û YEWÎYA EWROPA VENGDAYÎŞÊ ‘BIKEWÊ MÎYANÊ TÊGÊRAYÎŞÎ’

Prof. Gaspar Mîklos Tamasî xusûsen hukmatê Alman ê Federalî û Yewîya Ewropa ra waşt ke tewrê prosesî bibê û vat, “Muhîm o ke Almanya û Yewîya Ewropa çarçiwaya seypêyîye, aşitî û demokrasîye de bikewê mîyanê têgêrayîşî û cehd bikerê ke Ocalan azad bibo. Bi nê şeklî bi azadîya Ocalanî ganî nê hêzê serkêşîye otonomîya Kurdan rê bikerê.”

Na babete de Prof. Tamasî seba Almanya û Yewîya Ewropa no vengdayîş kerd: “Ez fam nêkena tirêm çira organîzasyonê demokratîkî yê Kurdan ê ke Almanya de û welatanê bînan ê Ewropa de yê yenê qedexekerdene û teber de yenê verdayene. Halbûke nê organîzasyonî seba zextêkê sîyasî virazîyo xebitênê û tu cîyatîya înan partîyanê sosyalîstan ê Ewropa ra çina. Eke nê yenê qedexekerdene ganî ê partîyî zî bêrê qedexekerdene. Eke ez şaş nêbî birêz Erdogan Almanya û Yewîya Ewropa rayra nêbeno. Rind o, a game çira Almanya û Yewîya Ewropa bi fermananê Erdoganî têgêrenê.” 

Rayberê ke Tamasî ê şibênayî Ocalanî tarîxî de bi nê rolan weriştîbî:

Mahatma Gandhî: Gandhîyo ke mabênê serranê 1869 û 1948’î de ciwîya, sey raybero ruhanî û sîyasî yê Têgêrayîşê Serxobîyayîşê Hindistanî tarîx de cayê xo girewt. Gandhî sey serkêşê felsefeya bêîtîatîya sivîle yeno naskerdene ke no xoverdayîşêko aktîf bi la dûrê şidetî bi. Gandhîyî bi rayîrê metodanê xo, Hindistan îşxalê Îngilîzan ra xelisna.

Nelson Mandela: Mandela mabênê serranê 1918 û 2013’î de ciwîya. Bi nameyê xoverdayîşê hemverê rejimê Apartheîdî yê Afrîkaya Başûre. Mandela serra 1962 de ame tepiştene û dimayê 27 serran bi kampanyayêka mîyanneteweyîye azad bi. Mandela bi serekdewleto ewilên ê sîyayî yê Komara Afrîkaya Başûre.   

Edvard Benes: Rayberê têgêrayîşê serxobîyayîşî yê Çekoslovakyayî Benes, gama ke Almanya de Nazîyan hadreyîyî kerdêne ke welatî îşxal bikerê wezîrê Karanê Teberî bi. Benesî hemverê îşxalê artêşa Nazîyan de sere nêna ro û serra 1938’an de şi surgun. Dimayê Şerê Dinya yê 2’inî agêra welatê xo û serra 1945’an de bi serekkomarê Çekoslovakya yo dîyin.

Iûlîû Manîû: Manîûyo ke Romen bi kerd ke Transîlavanya Romanya dir bikero yew û mabênê serranê 1928 û 1933’yî de di reyî seba serekîya dewlete ame weçînitine. Manîû yew serkêşanê xoverdayîşê hemverê Almanyaya Nazîyan bi. Serra 1947 de dimayo ke Komara Şarî ya Romanya awan bîye, ame girewtene û cezaya zîndanî ya muebetî ci rê amî birnayene. Manîûyî serra 1953 de zîndan de cuya xo vîndî kerde. 

Sûn Yat-sen: Yat-sen ke sey ronayoxê Çînê modern yeno naskerdene, mabênê serranê 1866 û 1925’î de ciwîya. Xoverdayîşê 1911’î de ke bi sebebê raşîyayîşê Împaratorîya Çînî ya ke di hezar serrî dewam kerdebî, Yat-senî rolêko muhîm kay kerd. Serra 1923 de bi wezîfeyêkê demkî yê serekkomarîye vejîya vernî. Tarîxê Çînî de bi serekdewleto ewilên ke keyeyê împaratorîye ra nêbi.

PROF. GASPAR MÎKLOS TAMAS KAM O?

Serra 1948 de bajarê Kolozsvar ê Romanya de ame dinya û serra 1972 de perwerdeyê xo yê felsefeye Unîversîteya Clûj-Babeş Bolyaî de qedîna. Serra 1978 de rîyê sebebanê sîyasîyan ra mecbûr mend ke koçê Macaristanî bikero û Unîversîteya Bûdapeşte de dest bi dayîşê dersan kerd. Mabênê serranê 1989 û 1994’î de bi parlamenter û dima ra unîversîteyanê Oxford, Chîcago, Colombîa, Georgetown û Yale de dersî dayî. Seba karanê zanistîyan wextêk Parîs, Vîyana, Washîngton û Berlîn de mend. Serra 2010 de bi sereko ronayox ê Partîya Çepe-Keske.