Polîtîkayê cinîyan ê dewleta tirke bebetanê bingeyînan ê nîqaşî ra yew a. Bi taybetî serranê peyênen de serebûtanê qirkerdişê cinîyan de camêrdî yenê pawitene. Selahîyetdaran û rayaumûmîya tirke Kurdîstan de tecawuzê leşker û polîsan ê vera cinîyan ê kurdan sey waqaya munferîte ercnaye. Serebûtanê Şirnex, Wan, Dêrsim û Îpeke Er ra dima polîtîkaya qirkerdişê komelkîyî eşkera bîye.

Dewleta tirke ya ke wayîrê sîstemê pederşahî ya, serebûtanê şîdet û cinîyatanê vera cinîyan de camêrdan pawena û bêceza verdena. Serekkomarî ra heta wezîr û wekîlan selahîyetdarê dewlete zî dişmenîya xo ya vera cinîyan nênimnenê. Dewleta tirke vera cinîyan wina têgêrena. La vera cinîyan ê kurdan cîya têgêrena.

Cinîyan ê kurdan Serewedaritişê Sasonî de şexsê Rindêxane de, Terteleyê Dêrsimî de şexsê Zerîfa de û dima zî şexsê Bêrîtane, Zîlane û Sakîne de tim taybetmendîya xo ya xoverdayox û têkoşere mojnaye. Serranê 1990an ra nata Têgêrayîşê Azadîye yê Kurdîstanî reyde hîşmendîya cinîyan aver şîye.

Kolonyalîzmê tirkan pê hesîya ke cinîyê kurdî wayîrê hîşmendîya cînsî yê.

Cinîyan ê kurdan Şorişê Rojawanî de û vera cerganê DAÎŞî de rolê pîlî girewtî xo ser û pêro dinya de bîyî rojdem. Cinîyan ê kurdan cinîyê ereb, sûryan, armenî, tirkmen, asûrî, dûrzî û êzidîyî zî birêxistin kerdî. Ma eşkenê vajê ke Rojhelatê Mîyanênî de rayberîya cinîyan ê kurdan de şorişê cinîyan ame kerdene.

Nê qewimîyayîşan dewleta tirke tersnaye. Çunke tesîrê nê qewimîyayîşan bîyêne pîlêr.  Cinîyanê bînan sey cinîyan ê kurdan xo rê xopawitiş sey esas girewt. Dewleta tirke pê 'qirkerdişê komelkîyî' cewab da têkoşîn û xoverdayîşê cinîyan ê kurdan.

Serra 2015î de fotografê bedenê zûtî yê gerîlaya YJA-Starî Ekîne Wan  hetê dewleta tirke ra ameyî parekerdene. Reyna sey naye sewbîna serebûtî qewimîyayî. Heman wextan de Wezaretê Karanê Zereyî Kurdîstan de  bi polîtîkayanê asîmîlasyonî cinîyê ciwanî hedef kerdî.

Bi taybetî şaristananê Xoverdayîşê Xoîdarekerdişan de serebûtê winasênî zaf qewimîyayî. Netîce de Dêrsim de Gulîstane Doku, Şirnex, Batman û Wan de cinîyê kurdî maruzê tecawuzê leşker û polîsan  mendî.

Êlih de Îpeke Er dima ke çawişê pisporî Musa Orhanî ci rê tecawuz kerd xo kişt. Musa Orhan nêrazîbîyayîşê rayaumûmîye ra dima ame destbendkerdene la bi fermanê Wezîrê Karanê Zereyî Suleyman Soyluyî ame veradayene. Orhanî bi mesajan embazanê xo rê nuştbi ke ey verê cû zî çîyê winasênî kerdbî û derheqê ci de tehqîqatêk nêdîya destpêkerdene.

Mesajê Orhanî mojnenê ke dewlete senî ey pawena û nê serebûtî xebata kome yê. Xora Orhanî Îpeke Er rê wina vatbi: ''Mi rê çîyêk nêbeno. Eke çîyêk bo to rê beno. Ti bêwayîr a.'' Nê vatişê ci hêzo ke paştî dano ci kifş kenê.

Kurdîstan da qestî ra 5-6 serran ra dima sey polîtîkaya dewlete leşker û polîsî tecawuzê cinîyan kenê, cinîyan kenê ajan û înan kokê ci ra dûrî kenê. Nê serebûtî têna pê muxalefetê komelkîyî vindenê. La no zî mumkîn nîyo çunke komel têna ê serebûtanê ke medya pare kena zaneno.

Verê cû medya de amebi parekerdene ke Kurdîstan de fuhuş û kondoxî hetê leşker û polîsan ra yenê îdarekerdene. Na polîtîkaya qirkerdişê komelkîyî ya dewlete seba ke erjê Kurdîstanî bêrê çinkerdene seba wextêkê dergî do bêra caardene.