'Çapemenîya azade qetî raştîyan ra tawîz nêdana'

Serranê 1990an ra nata dewleta tirke dezgeh û xebatkaranê çapemenîya azade rê teda û zorbazîye kena. Rojnamegeran îfade kerd ke çapemenîya azade rixmê hêrişan zî raştîyan ra tawîz nêdana.

22ê nîsana 1988î de Mîqdat Mîdhed Bedirxanî Qahîre de rojnameyê 'Kurdistanî' vet û morê xo da binê roşnvîrî û çapemenîya kurdan. Tedayanê Osmanîyan ra dima hûmarê 6-31 yê rojnameyê 'Kurdistanî' Îngilîstan û Swîsre de ameyî vetene. Her çî ra verî rojnameyê 'Kurdistanî' seba kurdan bi çimeyê moral û îlhamî.  Ê rojan ra heta ewro vera çapemenîya kurdan teda û zorbazîye nêkêmîyayî.

Ê rojan ra heta ewroyî  rojnamegerîya kurdkî serê rêçê raştîye de rayraşîyayîşê xo rê pê bawerî û qerardarîye dewam kena. Kurdî 1990an de kewtî mîyanê awankerdişê servîsê xeberan. Reya verêne kurdan Almanya de Ajansê DEMî akerd. Wexto ke DEMî qîm nêkerd kurdan Frankfurt de Ajansê Xeberan ê Mezopotamya (MHA) akerd. 5ê Êlula 2005î de wexto ke polîsanê tirkan eşt Ozgur Politika ser polîsanê almanan zî eşt MHA ser û xeylêk dezgehê kurdan qefilnayî. Wezîrê Karanê Zereyî yê ê çaxî Otto Schillyî no serba weçînayîşan kerdbi la hesabê ci şaş vejîya. Weçînayîşan de SPD-Partîya Keskan ser kewtî. Xebatkarê MHA zî tede nareye Ajansê Xeberan ê Firatî (ANF) ame akerdene û ANFyî 26ê teşrîna verêne ya 2005î de dest pê weşane kerd. 

Ajansê Xeberan ê Dîcle (DÎHA): Ajans pê şîarê 'Raştîye ra tawîz nêno dayene' 4ê nîsana 2002î de ronîya. Ziwanê ajansî tirkî û kurdkî bi û xeylêk buroyê ci estbî. DÎHA 2016 de pê KHKyan qefilîya.

Ajansê Xeberan ê Cinîyan (JINHA): Ajanso yewin ê cinîyan ê Tirkîya JINHA 2012 de ronîya û pêro xebatkarê ci cinîyî bîyî. Ziwanê ajansî kurdkî, tirkî, erebkî û îngilîzkî bi. JINHA 2016 de pê KHKyan qefilîya. Dima cinîyan bi nameyê 'Gazete Şûjin' rojnameyêko dîjîtal awan kerd la no zî 2017 de pê KHKyan ame qefilnayene. Naye ser o 2017 de Amed de Jinnews ronîya.

Dîhaber: Ajans 2016 de pê şîarê 'Raştîyî do tarîye de nêmanê' ronîya û 2017 de pê KHKyan ame qefilnayene.

Ajansê Mezopotamya (MA): Ajans 2017 de ronîya û a serre ra nata tim keyepelê ci yê înternetî yeno astengkerdene.

Serranê 1990an ra nata bi desan xebatkarê çapemenîya kurdkî ameyî qetilkerdene. Bînayê rojnameyan dîyayî bombayan ver û rojnamegerî ameyî remnayene.  La rojnamegerê kurdî xoverdayîşê xo rê dewam kenê û pê fedakarî şarê xo rê xizmet kenê.

20 serranê îqtîdarê AKPyî de rojnamegerîya kurdkî tim raşta hêrişan, sansûr û astengîyan ameye. Bi taybetî îqtîdarî 2016 de OHAL de pê KHKyan pêro dezgehê çapemenîya azade qefilnayî. Vera kurdkî û çapemenîya kurdkî dişmenîye ameye kerdene.

Rojnamegeran ma rê teda û zorbazîya vera înan ser o qisey kerd.

Muxabîra Jinnewsî Gulîstane Azak vat: ''Teda û zorbazîye reyde rojnamegerîye zî dewam kena. Wezîfeyê ma yo ke ma tarîtîyan nêverdê û komelî ra biresnê. Çapemenîya azade kanîyêk a ke qey nêpêsena û rayîrê raştîye rê herikîyena. Her roje rojnamegerê cinîyî yenê destbendkerdene û tepiştene. Na bêtehamulîya vera destkewteyanê cinîyan a. Ma tim maruzê hêrişê polîsan benê. Polîsî tim dest nanê hacetanê ma sser. La ma do raştîyan ra tawîz nêdê. Rojnamegerîye sûc nîya, resnayîşê raştîyan o.''

Edîtorê Rojnameyê Xwebûnî Zeynel Bulutî vat: ''Bi taybetî dewrê AKPyî de tedayê vera rojnamegerîya kurdkî zêdîyayî. Ewro bi desan rojnamegerî zîndan de yê, yenê muhakemekerdene. Çunke nê welatî de demokrasî û fikro azad çin ê, binpaykerdişê heqan asata tewr berze de yê. Coka rojnamegerîye bena hedefê îqtîdarî.Ewro Tirkîya de çapemenîyêka yewreng û yewveng ronîyaye. Hukmatî çapemenîye xo rê girê daya. Rojnamegerê muxalîfî zî raştê teda û caardişan yenê.''

Muxabîrê Rojnameyê Evrenselî Firat Topalî vat: ''Îqtîdarî bivurîyê zî vera çapemenîye tim astengîye û teda estê. Nê welatî de rojnamegerê muxalîfî sey sûcdar dîyenê. Key rojnamegerî goreyê zerrîya îqtîdarî xeberan kenê sey rojnameger dîyenê.''

Muxabîra Ajansê Xeberan ê Etkînî (ETHA) Pinare Gayîpa ke keye de hepiskerde ya keyeyî ra xebitîyena. Pinare vat: ''Çapemenîya azade semedo ke komel, merdimanê mazlûman reyde ca gêna bena hedef.Heta nika çapemenîya azade seba ke raştîyan biresna komelî zaf bedelî dayî. Rojnamegerî bi taybeyî waran de raştê hêriş û astengîya polîsan yenê. Polîsî nêverdenê ke ma karê xo bikerê. Rixmê hende hêrişan zî xoverdayîşêko bêhempa yê çapemenîya azade esto. Ganî vera nê hêrişan paştî bêra dayene rojnamegeran.''

Muxabîrê MA Lezgîn Tekayî vat: ''Tirkîya de îqtîdaran tim waşt vengê muxalîfan bibirnê. Tirkîya de vera çapemenîya muxalîfe hêrişo topyekûn esto û no hêriş bi taybetî vera çapemenîya kurdkî giranêr o. 2 embazê ma yê ke îşkeneceyê helîkopterî kerd xeber tepişîyayî û mengan ra dima vera dîyayî. Têna îqtîdar nê dezgehê bînî yê dewlete zî  rojnamegeran tacîz kenê. MÎT û TMM gêrenê embazanê ma û înan tacîz kenê. La se beno wa bibo teda nêeşkena ma raştîyan ra dûrî bifîna. Sey xebatkaranê çapemenîya azade seba ke raştîyî tarîtîye de nêmanê ma do tim binusê û raştîyan ra qetî tawîz nêdê.''