Gelo Serêkanîyê 'Herêma Asayî' ya?

Serêkanîya ke dewleta tirke bi îdîaya 'herêma asayîye' Amerîka ra destûr girewt û 9ê teşrîna verêne ya 2019î de îşxal kerde, bîye halîna cergan, merkezêkê qierkerdiş, talan û vurnayîşê demografî.

Tirkîya wazena bi bahaneya 'herêma asayîye' şaristanê Rojawanî reyna îşxal bikera. Dewleta tirke 9ê teşrîna verêne ya 2019î de bi heman bahane Girê Sipî û Serêkanîyê îşxal kerdbî û tebaxa 2019î de Amerîka reyde Peymana Herêma Asayîye îmza kerdbî.

Serêkanîyê wextêkê şaristanê Îdareyê Xoserî bi, şaristanêko asayî bi. La îşxalê Serêkanîyê ra dima mîyanê 3.5 serran de 386 merdimî ameyî qirkerdene, se ra 85ê nufusî dîya koçkerdene û keyeyê cergan tede ameyî cakerdene. 

Temamîya tarîxî de Serêkanîyê şaristanê kurdan, ereban, sûryanî, çeçen, tirkmen, armen û kurdanê êzidîyan bi. 24ê hezîrana 1974î de reya verêne hetê rejîmê Baasî ra demografîya Serêkanîyê ameye vurnayene.Rejîmê Baasî çarçewa projeyê 'Kemberê Ereban' de nameyê şaristananê kurdan vurnayî kerdî erebkî, Serêkanîyê de erebê xerîbî ca kerdî, dewê neweyî awan kerdî,  xirîstîyanê şaristanî zêdêr dayî koçkerdene.

Dima ke Serêkanîyê de 50 cergê El Qaîde 8ê teşrîna peyêne ya 2012î de bi destê Tirkîya verdîyayî mîyanê şaristanî koçberîye reyna dest pêkerd. Dewleta tirke seba ke îşxalî ra verî şaristan veng bikera, qezaya Serêkanîyê ya Vakurê Kurdîstanî de xeymî akerdî.

Heta ke 5ê teşrîna peyêne ya 2013î de YPG û YPJyî Serêkanîyê xelisnaye, cerganê dewleta tirke 4 reyî hêrişê şaristanî kerd. Dima 2014-2015 de bi paştdayîşê dewleta tirke hêrişê DAÎŞî dest pêkerd. Hêzanê YPG îu YPJyî bi bedelan û şehîdan şaristan reyna azad kerd.

Serêkanîyê heta îşxalê 9ê teşrîna verêne ya 2019î binê sîwana Îdareyê Xoserî de hetê Meclîsê Şarî yê Serêkanîyê ra ameyêne îdarekerdene. Hînî Serêkanîyê cayêko asayî û azad bibi. Merdimê ke koç kerdbî zî agêrayî şaristanî.

Tirkîya çarçewa peymana asayî ya tebaxa 2019î de, 9ê teşrîna verêne ya 2019î de dest pê îşxalê Serêkanîyê kerd. Serêkanîyê vurîyaye merkezê îşkence û qirkerdişî. Goreyê agahîyanê Komîteya Koçe ya Serêkanîyê heta 2021î 48ê ci cinîyî, 12ê ci domanî şaristan de 386 sivîlî ameyî qirkerdene, 48 kesî bi îşkence ameyî kiştene, 11 kesî meydan de ameyî înfazkerdene. Dewleta tirke wextê hêrişan de çeka fosfora sipî ya kîmyewîye şuxilnaye. Komeleya Heqanê Merdiman a Cizîre pare kerd ke hêrişê kîmyewî de bedenê 33 kesan vêşayî ke nînan ra 23 tenî sivîl bîyî. 232 kesan îşkence dî, 152 kesî ameyî remnayene, hezar û 200 dikan, kargeh, 5 hezar û 500 banî ameyî xespkerdene.

Şaristan de se ra 85ê nufusî dîya koçkerdene, 140 dewê kurdan ê Serêkanîyê ameyî vengkerdene û tede baregehê artêşa tirke ronîyayî. Hetê bînî ra cerganê OSOyî dewanê êzidîyan de binê nameyê 'cigêrayîşê xezîne' de gorê êzidîyî akerdî û merdeyî tira vetî. Dewleta tirke Serêkanîyê de DAÎŞ gandar kerd û Serêkanîyê ancî bîye merkezê terorê DAÎŞî.

Goreyê doneyanê Komîteya Koçî ya Serêkanîyê û Komeleya Heqanê Merdiman a Cizîre îşxalî ra nata Serêkanîyê de 2 hezar cergî ameyî cakerdene, nînan ra tew tay 55ê ci pabesteyê DAÎŞî yê. Hetê bînî ra cergê Sûltan Mûrat, Tûgayên Hamza, Ahrar El Şarqiye yê DAÎŞî zî şaristan de ameyî cakerdene.

DAÎŞî 20ê çeleyê 2022yî de hêrişê Zîndanê Sînee yê Hesekê kerd ke tede 5 hezar cergê DAÎŞî tepişte yê. Sercerganê DAÎŞî ra Ebdûllah Îsmaîl Ehmedî dima îtîraf kerd ke înan senî Serêkanîyê kerda merkezêkê DAÎŞî û îtîraf kerd ke hêrişê vera Zîndanê Sînee hetê MÎTî ra ameyo serûberkerdene.