Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalan, sîstemê Îmraliyî zî sey yew parçeyê Komploya Mîyanneteweyî vîneno. Ucayî tena yew hepisxaneyê girawe nêvîneno, sey yew cayo winasî yo ke modernîteya kapîtalîste, bi hêrişêko gird, şexsê ey de hemeyê şarê mintiqa xo rê kerdê hedef vîneno û wina îfade keno. Ocalan, wexto ke nuşteyan û dîdarîyanê xo de nê sîstemî çareser/tehlîl keno û nîşan dano, senî mucadeleyêko gird vera nê sîstemî de dayo îfade keno.

Kitabê Ocalanî yê bi nameyê “PAWITIŞÊ MHMEyî - DEWLETA SUMERE YA RAHÎBAN RA VER BI KOMARA ŞARΔ yo ke 2001 de weşanîyayê de, prosesê komploye û rastîya Îmraliyî, her het ra zelal çiman ver fîneno ra.  Ma beşê diwêsinî pare kenê:  

MI CEHD KERD KE RAYÎRÊ DÎYALOGÎ XURT BIKERA

Eke şertê sîyasetî û sazgehê qerardayîşî yê Tirkîya amade bibîyêne, verê prosesê qerargirewtişê Mehkemeya Heqanê Merdiman a Ewropa (MHME)’yî yo ke derheqê mi de dayêne ci, Tirkîya reyde seba persan û serê xususanê xîlafan ê Peymannameya Heqanê Merdiman a Ewropa (PHME) de bi rayîrê dîyalogî têduşt de çareserkerdiş tercîhê mi bîyêne. Ez bi xo, xo seba çareserîyêka winayîye biîdîa û amade vînena. Hetê bînî ra, serra 1993yî ra nat Serokkomar Ozalî reyde seba prosesêkê winasî mi qerardarîya xo kerdîbî mîyan. Dima zî bi rayîrê nerasterastî tayê dîyalogê germinî yê ke di hetan yewbînan ra keno nêzdî heya cayêk virazîyayî.

Dewlete nîşan da ke bi temamî nê fesalî/metodî rê padaye nîya. Labelê tayê çîyê negatîfî, tayê hêzê ke çareserîye nêwazenê û heta peynîye şidetî de israr kenê, înan verê na game birna. Eksê naye, serê Elûla 1998î ra nat, bi destpêkerdişê adirbirnayîşê prosesê yew hetî, seba gamanê winasîyan zemînêko newe ame amadekerdene. Reyna, 9ê teşrîna verêna 1998î de, dima polîtîkaya tedaya vera prosesî, semedo ke mi ko ney, Ewropa tercîh kerde, amancê mi o bî ke ez rayîrê dîyalogî xurt bikera. Îmraliyî de prosesê persayîşî/îfadegirewtişî bi eynî atmosfer de derbaz bî.

Tîya de persayîşêko klasîk ra wet, bi israr ame eşkerakerdene, bi rayîrê dîyalogî persan rê cewabvînitiş rayîro rast o. Dima nê bingeyî de, mi mektubê hîrayî şawitî hem meqamanê selahîyetdaran ê dewlete rê û hem zî selahîyetdaranê PKKyî rê şawitî. Pawitişê min o ke mi Îmraliyî de derheqê muhakemekerdişî de kerdîbî amade zaftir mesajê aştî û konsensusê demokratîkî de bî, ke dîyalogî rê gêrayêne. Nê pawitişê mi seba ke rewşe bikewa mîyanê agêrayîşanê çareserîya bi aştî û demokrasîye tesîrê muhîmî kerdî. Ez hêvî kena na belge seba MHMEye zî sey pawetişêko îlawe bêro wekenitene.

BENO KE ÎMKANÊ ÇARESERÎYA DOSTANÎ VIRAZÎNA

No pawitişê min o ke mi seba MHMEye kerdo amade, bi şeklo hîna hîra û bi amancê ci o yo ke rayîrê xo şono dîyalogî yo ke peymanê huqûqê demokratîkî seba xo esas gêno, roşn bikero. Eke merdim etud bikero, yeno vînayene ke seba pêro hetan, goreyê ruhê PHMEye, zereyê cigêrayîşêkê aştîye de yo. Seba naye zî eke pêşnîyaza çareserîya dostanî ya Dadgeha Berze bêra kerdene, ez  muhîm vînena ke bi hîna hîratîye pawitişê mi de biewnerê û pawitiş de ya.

Tirkîya de zî, Meclîs (TBMM) xo amade keno ke nêzdî de qanûno bingeyînî de tayê vurîyayîşanê muhîman bikero. Nê amadekerdişê ke seba endamîya namzedîya Yewîya Ewropa (YE)ye kerdê, bi nînan amanc kena ke Krîteranê Kopenhagî bîyara ca. Eke vurîyayîşê qanûnê bingeyênî bi şeklêko hîra PHMEyî rê bibo cewab, o taw îmkanê çareserîya dostanî yeno meydan. Labelê seba cezaya mergî israrkerdişê tayê partîyanê şowen û kanwazan, vera perwerdeyê Kurdî û azadîya îfadeyî de terefgirîya înan a domîya qedexeyî eşkena verê nê gaman bigêro. La reyna zî wexto ke îmkanêk vejîya meydan, ercnayîşê aye, sey wezîfeyêko ke keweno vileyê terefgirîyanê berpirsîyaran.

AYA KE GANÎ GAME BIERZA DEWLET A

Hetê bînî ra zî, PKK bi giranîye wetê sînoran de, qerardarîya ey ya biserûberê pawitişê meşrû û bi amadebîyaye, seba dîyalogî rewşa munasibe ano meydan. Êdî ê yê ke ganî game bierzê, meqamdarê selahîyetdarê dewlete yê. Hêvî û pêşnîyaza ma a ya ke dewlete bi xo zî, nê rayîrî de rûmetdar, awakar û teşwîqkerdoxe biba û gaman bierza. Eslê ci de, heme şertê zere û teberê ke terefgiran toros keno, hem hewca keno ke nê gaman bileze bîyerê eştene û hem zî tarîxîye kenê. Eke MHME zî, semedê muhîmîya babete, bi cehd kerdene taybet, eke hêz bida cigêrayîşê dîyalogî yê bi amancê çareserîya dostanî û vengdayîşê terefgiran bikera, eke ser bikewa zî bena wayîrê manayêka tarîxîye. Dadgeha Berze na babete do bieşkewa bire/qerar bigêra û pêşnîyaze bikera, ez bi nîyetê xo yê rindî û hêvîya xo wazena ke eşkera bikera.

KONSEYA EWROPA GANÎ TAYÊ TEWDÎRAN BIGÊRA

Têkilîya Konseya Ewropa (KE), ke hêzê caardişan a qeraranê PHMEyî ya, ez wazena ke tayê fikir û pêşnîyazanê xo bi kilmî bivaja. KE ganî PHMEye bîyara ca û teqîp bikera. Tirkîya nêzdîyê 50 serrî yo sey endama awankerdox a Konseye ya. Azerbaycan û Ermenîstanî yê ke bado beşdarê konseye bîyê zî qanûnanê xo de qanûnê vurîyayîşî hewcayî kerdê, Tirkîya zaf babetan de hîna zî vurîyayîşê qanûnan ê ke PHMEye hewca kena, nêkena, na babete de bi çarçewaya qeraranê MHMEya ke serê huqûqê zereyî de zî hukmê ci esto, vurîyayîşanê qanûno bingeyî û qanûnî taloq kena.

Bêguman Konseye na babete de zaf reyan Tirkîya îqaz kerda. Labelê êdî îqazkerdişî ra dot ganî tayê tedbîran bigêra. Nêgirewtişê nê tedbîran zerar dano huqûqê Konseye zî. Tivane yew endamê xo rê na babete de destsist vindena. Na rewşe zerar dana û nêverdana ke Tirkîya de zî dewleta huqûqe ya demokratîke xurt biba. Bitaybetî seba ke peynîardişê nê taloqkerdişî yê têkilîya persa Kurdî û laîktîye bêro û zerar nêreso bawerîya bi huqûqî, muhîm o.

Tirkîya, sere de yê cezaya mergî, hukmanê qanûnan ê eqalîyetan û êyê ke azadîya îfadeyan qedexe kenê, goreyê PHMEye sererast nêkena. Dewaya mi, na babete de ameya rewşêka bi pozîsyona kilîde, ser de zî, tam sey wasitaya îstîsmarîye yena xebitmayene. Cezaya mergî ya derheqê mi, teyna zere de ney, çiheyf ke platformanê YEye de zî, seba endamîya YEye sey qozêk yena xebitmayene. Na rewşe zî teyna mi ney, waştişanê meşrû yê şarê Kurdî zî kena babeta bazarî.

Labelê sazgehê YEye wayîrê rûmetanê normatîfan ê. Nê rûmetî zimmî zî bibê nênê munaqeşekerdene û nêbenê babeta tawîzî. Ganî bi taybet eşkera bikera, ez zaf xelet û neheq vînena ke heqê min û şarê Kurdan ê meşrû û qanunî, Tirkîya reyde tim benê persa munaqeşa û babeta bazarî. Ez seba xo sey wezîfeyî vînena ke defêna venga Konseya Ewropa bida ke, veng bi endama xo Tirkîya bikera ke gamêk ra ver Tirkîya ganîyîyan û normanê Konseye bileze bîyara ca.

Eke Konseya Ewropa têkilîyanê xo yê hêzan ê ke Tirkîya reyde estê, seba persa Kurdî de bi xurtbîyayîşê dîyalogê sîyasî  bixebitna hem seba caardişê qeraranê MHMEye hem zî seba ke Tirkîya ver bi dewleta demokratîke û huqûqe de şîyayîşî de biba wayîrê rolêkê muhîmî. Konseya Ewropa adirbirnayîşê PKKyî yê yewhetinî yê ke bi bingehê pawitişê meşrûyî dewan keno, eşkena firset bivîna, bi kêmanî, bi hende cehdkerdişo ke seba Kosova û Makedonyayî nîşan dayo, eşkena seba cigêrayîşê ma yê dîyalogê bi Tirkîya rê biba destek, no zaf muhîm o.

ÎHTÎYACÊ KURDAN Û TIRKIYA YÊ BI DESTEGÎ

Îhtîyacê Kurdan û heme Tirkîya bi destegî esto. Semedê netîceyanê dewaya mi, ez hewce vînena ke nê waştişê xo  eşkera bikera, ez hêvî kena ke Konseya Ewropa zî bi cehdkerdişan ê xo yê rûmetan keda xo vêşnena.

Peyêna peyêne, pawitişê xo yo ke mi seba MHMEyî amade kerdo û temam kena, ez bawer kena ke bi pawitişê min ê Îmarliyî, bi îhtîman yena ercnayene.  Ez wazena zanayîşê ke mi serê zaf çîyan û kesan de dayê, ke ganî merdim bala xo verdo ci, nê sey belge û şahidan bêrê ercnayene.Ez defêna tekrar kena, eke hewce bikero ez bi pawitişê fekkîyî û pawitişanê îlaweyan zî amade ya. Ez nê pawitişê xo reyde hêvî kena ke MHME hem seba şarê mi, hem seba PKKyî û hem seba mi, hem seba merdimîya averperwere û Tirkîya qerarêkê hîna rast û adîlî yo ke layîqê tarîxî yo dana, hurmetê xo nîşan dana.