Vîrusê Korona yan zî Covid-19 o ke menga kanûne de Çîn de vejîya werte roja çarşemeyî sey pandemî ame îlankerdene.

Pandemî yena çi mana?

Goreyê WHOyî terîmê pandemî 'eke nêweşîyêke vila biba' yeno xebitîyene. Goreyê WHOyî wextanê verênan de vîrusê grîbalî ke heywanan ra ameyêne bîyêne semedê pandemîye. Covid-19î ra verî zî nêweşîya H1N1î de pandemî amebî îlankerdene.

Mabênê janî û pandemî de çi cîyatîye esta?

Cîyatîya mabênê janî û pandemî pîlî û vilabîyayîşê nêweşî ya. Covid-19 wexto ke vejîya werte têna warê Wuhanî yê Çînî sey warê vilabîyayîşî amebi ercnayene. Coka seba ci ''janî'' amebî vatene. Seba serdgirewtişî zî îfadeyê janî yeno xebitnayene. La HÎV, Ebola, Covid-19 sey pandemî yenê namedayene.

Eşkerayîya WHOyî yena çi mana?

Eke WHO nêweşîyêke sey janî name bikero pêro endamê WHOyî (196 welatî) neçare yê ke goreyê Nîzamnameyê Weşîye yê Mîyanneteweyîye têbigêrê. Goreyê nê nîzamnameyî endamî seba asayîşê golabî sozê hemkarîye danê.

Pandemîyê tewr bitehlûkeyî

Goreyê Enstîtuyê Pasteurî grîbê Îspanyolî pandemîya tewr bitehlûke bi ke serranê 1918 û 1919î de tewr tay 50 mîlyon kesî semedê ci ra merdî. Tewr tay 34 mîlyon kesî veba ra û 30 mîlyon kesî zî vîrusê HÎVî ra merdî.