Tirkîya û Vakurê Kurdîstanî de wextê îqtîdarê AKPyî de cînayetê cinîyan se ra 1400 zêdîyayî. Cînayetê cinîyan bi taybetî Vakurê Kurdîstanî de bi kontrolê dewlete de sey polîtîkaya şerê taybetî yenê kerdene.

Goreyê raporê KAMERî yê 2015î cinîyê ke teyna kurdkî zanenê goreyê cinîyanê bînanê ke bi tirkî zî zanenê hîna tay gerre kenê. Çunke dezgehanê dewlete de bi kurdkî qiseykerdiş qedexe yo.

Ancî Vakurê Kurdîstanî de cînayet û hêrişê cînsîyî hetê wezîfedar, selahîyetdar û hêzanê asayîşî ra yenê kerdene. 2022 dde Şirnex de Fîrdevse Babat (17) hetê qoricî Ramazan Babatî ra ameye qetilkerdene. 2022 de Amed de Meryeme Sevîm, Şirnex de Sakîne Kultur hetê Serekê Ocaxanê Ulkucuyan ra, Depe de Remzîye Apaydin hetê serekê qoricîyan Nîhat Canî ra, Rozerîne Yildiz hetê pawitox Ozcan Yildizî ra ameyî qetilkerdene. 2022 de Serekê MHPyî yê Amedî Cîhan Kayaalpî tecawuzê domanan ra tepişîya la dima vera dîya. 

Hemsereka Şubeyê Amedî ya Komeleya Huqûqnasanê Seba Azadîye (OHD) Gîzeme Mîran û Endama Komeleya Cinîyan a Rosa Halîme Akyol derheqê babete de ANFyî rê qisey kerd.

Halîme Akyol vist vîrî ke Kurdîstan cografyayêka kolonîzekerde ya û tede şîdetê camêrdan yeno nimnayene. Halîme vat: ''Raşt nîyo ke cînayetê cinîyan bi nameyanê cîyayan bêrê pênasekerdene. Pêro cînayet û qetilkerdişê cinîyan polîtîk ê. Îqtîdarê AKP-MHPyî bi mezgê camêrdan ê klasîkî keno ke cinîyan 'terbîye bikero.' Mîyanê têkoşînê cinîyan de keda têkoşînê cinîyan ê kurdan bi taybetî serewedaritişê Jin, Jiyan, Azadî ra hîna zaf eşkera bîye. Cinîyan ê kurdan prosesê Xoverdayîşê Kobanê û hêrişanê DAÎŞî yê vera êzidîyan de zî tewirêko xurt mojna.''

Halîme Akyol bale ante ser ke dima ke HUDA-PAR newe ra vejîya werte kerdişê Hîzbullahî yê serranê 90an ancî ameyî vîran. Halîme vat: ''Ma şahîdê ci yê ke Hîzbullahî kezap eştêne rîyê cinîyan. AKP seba ke 'pê cinîyan nêeşkeno' bi rayîrê HUDA-PARî taxan de cinîyan rê teda keno.''

Gîzeme Mîran pê hesna ke cînayetanê cinîyan de Kurdîstan de qala 'namus, tore' yena kerdene û vat: ''Sebebê nê qiseyan û pênasekerdişî mezgê dewleta netewe yo. Cinîyê kurdan binê nameyê 'namusî' de kişîyenê. A raşt nê pêro mefhumî seba ke sereyê nê cînayetan bêro giirewtene û camêrdî 'bêsûc' biasê yenê pêşkêşkerdene. Hetê bînî ra Kurdîstan de cinîyî nêeşkenê bi ziwanê xo derdê xo dezgehanê dewlete de vajê. Ancax wexto ke ma xo resnenê nê cinîyan destek dîyeno înan.

A raşt têkoşînê cinîyan û prosesê namzedîya seba Yewîya Ewropa de qanûnan ra ame vetene ke cînayetanê 'namusî' de ceza nêra kêmkerdene. La ancî zî seke qanûn hema est o mehkemeyan de camêrdî yenê veradayene. Dewlete hema zî cînayetanê cinîyan de cezayanê camêrdan rê 'kêmkerdişê tehrîkî' kena.''