Kerdenê qayûman: yew ziwan, yew kultur, talan û qedexe

Serekkomarê Tirkî Recep Tayyîp Erdogan serra 2002 ra nat keno ke şaredarîyanê Kurdistanî bigîro. Seba naye zî bi pêro hêzanê xo ame ser la nêbî serkewte. Peynîye de 11’ê Êlûle ya 2016‘i de bi derbeyêka sîyasîye, pêroyê şaredarîye Kurdîstanî îşxal kerdî.

Erdoganî qeyûmî tayînê 3 şaredarîyanê bajaranê pîlan ê Amed, Mêrdîn û Wanî kerdî. Pêro pîya  dest na bi şaredarîyanê 10 bajar, 72 qeza û 12 nahîyeyan ser.

Îşxalkerdişê şaredarîyan ra dima hemserekê şaredarîyanê ke bi reyanê şarî yê bi mîlyonan ameybî weçînayene eştî hepisxaneyan. Qeyûm tayê şaredarîyan kerd û bi hezaran kesî karr a eştî.

SAZÎYÊ CINÎYAN DEWRÊ KOMELEYA SUMEYYE KERDÎ

Kurdistan de xeylî sazîyê cinîyan ameybî awankerdene, keyeyê stare û kompleksê sporî ameybî viraştene, La nê pêro bîyî hedefê qayûman. Xeylî cinîyê ke nê merkezan de xebetîyenê, kar ra ameyî eştene û îradeya înan çîn hesibîya.

Qeyûman sazî û merkezê ke îşxalkerdê dewrê sazîya kênaya Erdoganî Sumeyye kerdî. Qeyûmê Payîzavayî yê girêdayeyê Wanî, xebatê cinîyan dayî vindertene, dest na bi cayê weşîye û malê cinîyan ser. Qeyûmî merkezê cuye yê cinîyan, beşa tekstîlî ya kooperatîfê cinîyan o Xevasor û werdxaneyê ci dewrê komeleya Sumeyye KADEM’î kerd.

  TAYÊ SAZÎYÊ CINÎYAN Ê KE QEYÛMAN DAYÊ PADAYENE

Tayê sazîyê cinîyan ê ke hetê qayûmî ra ameyê padayene wina yê:

Amed: Şaredariya Pîle ya Amedî: Merkezê Cigêrayîşê Problemanê Cinîyan û Caardişî (DÎKASÛM), Peyas: Ekîn Ceren, Sûr: Merkezê Şêwirmendiye yê Cinîyan  Amîda,Yenîşehîr: Merkezê Cinîyan ê Roza, Bismil: Merkezê Cinîyan ê Nûjînê, Licê: Merkezê Cinîyan ê Nûijyanê, Farqîn: Merkezê Cinîyan ê Meya, Hêne: Merkezê Cinîyan, Pasûr: Merkezê Cinîyan ê Erenê.

Şirnex: Merkezê Cinîyan ê Zahîdê, Silopya: Merkezê Cinîyan ê Viyanê,
Cizîr: Merkezê Cinîyan ê Sîtîya Zîne.

Êlih: Merkezê Cinîyan ê Selîse

Bedlîs: Merkezê Şêwirmendiye yê Cinîyan ê Dîlane

Mêrdîn: Merkezê Cinîyan ê Arîne, Qoser: Merkezê Cinîyan ê Nûda, Nisêbîn: Merkezê Cinîyan ê Gulşîlave, Dêrik: Merkezê Cinîyan ê Peljîne, Kerboran: Merkezê Cinîyan ê Çîçeke, Şemrex: Merkezê Cinîyan ê Rewşene.

Riha Xalfetî: Merkezê Cinîyanê Sara, Wêranşar: Merkezê Cinîyan ê Amara Berjîne.

Wan: Merkezê Cuye yê Cinîyan ê Rojîne, Rêya Armûşê: Merkezê Cinîyan ê Maya, Erdîş: Keyeyê Paştdarîye yê Cinîyan, Artemêtan: Midûriyetê Polîtîkayanê Cinîyan, Seray: Merkezê Cinîyan ê Jiyane.

Colemêrg: Merkezê Cinîyan ê Binevşe, Çelê: Merkezê Cinîyan ê Bervare ,Şemzînan: Merkezê Cinîyan ê Nûjîne. Gimgim: Merkezê Cinîyan ê Savûşka.

Dêrsim: Merkezê Cinîyan ê Jiyane.

Agirî Bazid: Merkezê Cinîyan ê Sema Yuce

Sêrt: Merkezê Cinîyan ê Berfîne

Mersîn Akdenîz: Merkezê Cinîyan ê Îştare.

NEFRETÊ VERA ZIWANÊ KURDKÎ BI QEYÛMAN AME DEWAM KERDENE

Hedefê qeyûman ra yew zî çinekerdişê ziwanê Kurdkî û ziwananê Kurdistanî yê bînî yê. Qeyûman her cayê Kurdistanî de tabelayê ke bi Kurdkî, Erebkî, Armenkî û Suryankî ameybî nuşnayene dardî we û cayê înan de tabelayê Tirkî darde kerdî.

Qeyûman nameyê taxan ê Kurdîyî zî kerdî berz û tabelayê ke nameyê taxan bi Tirkî ameyî nuşnayene nayî ro.  Amed de nameyê Zarokîstan û Xalxalokî kerdî tirkî û perwerdeyo ke bi ziwanê Kurdkî ameyene dayene betal kerd û nê merkezan de bi ziwanê Tirkî perwerde dîno bi domanan. Wan de zî sazîyê Kurdî kerdî cayê qursê Quranî.

TAYÊ ŞAREDARÎYÊ KE QEYÛMAN TABELAYÊ ÎNAN KERDÊ BERZ

Tabelayê Şaredarîya Agirî û Gîyadînî yê bi Kurdkî ameyî berzkerdene

Tabelaya Dêrikî ya hîrêziwanine ameye berzkerdene û cayê ci de bayraqa Tirkan ameye dardekerdene

Tabelaya Şaredarîya Sûrî ra ziwanê Armenkî û Suryankîyî ameyî berzkerdene

Tabelaya Şaredarîya Amedî ra Amed ame berzkerdene.

Tabelaya Şaredarîya Dêrsimî ra Dêrsim ame berzkerdene û cayê ey de Tuncelî ame nuşnayene

DIBISTANÊ KURDÎYÎ KERDÎ QEREQOL

Dibistanê ke bi ziwanê Kurdî perwerde dayêne zî bîyî hedefê qeyûmanê îşxalkeran.

Dibistana Verêne ya Ferzad Kemangerî ameyê girewtene

Dibistana Verêne ya Alî Erelî ya ke qezaya Peyasî ya Amedî de bîye zî ameye girewtene.

Cizîre de Dibistana verêne ya Berîvane ame girewtene.

Colemêrg de zî dibistana verêne ya Dayîka Uveyşe ame girewtene û hetê hêzanê çêkdaran ra sey qereqol êna şuxulnayene.

Sembolê vîardişî û heykelê komkiştişan ameyî berzkerdene

Heykelê vîrardişî yê Roboskî Peyasî ameyî berzkerdene

Sembolê vîardişî yê Orhan Doganî yê Cizîze ame berzkerdene

Heykelê Ugur Kaymazî yo ke Qoser de ameybî viraştene dard we û cayê ey de kûleya saete viraşte

Sembolê vîrardişê Ugur Kaymazî yo ke Sûr de ameybî viraştene ame berzkerdene

Heykelê Şaîrê Kurdî Ahmed Arifî yo ke Sûr de bi ame berzkerdene.

Bazîd de heykelê Ehmedê Xanîyî ame berzkerdene

Sembolê komkiştişê Newroze yê serra 1992 yî Nisêbin ra ame berzkerdene

Heykelê Kewa Haştîye yê Artuklu ame berzkerdene

Keyeyê Serweşîye yê Cûdî yê Cizîre ame rijnayene.

Nameyê Ceylan Onkole parke ra ame berzkerdene.

QEYÛMÎ DIŞMENÊ HUNERÎ YÊ

Qeyûmî tena ziwanê Kurdkî, nameyê Kurdkî, sembolê Kurdkî rê nê huneri rê zî dişmenîye kenê. Kurdistan de 14 bajaran de merkezê hunerî girewtî û merkezê huner û kulturî kerdî cayê qursê quranî. Bi seyan xebatkarê hunerî kar ra ameyî eştene. Heqa hezaran wendekaran dest ra ameye girewtene, bi desan festîvalî ameyî betalkerdene.

Elîh de Sînemaya Yilmaz Guneyî ameye girewtene.

Tîyatroyê Bajarê Elîhî ame girewtene.

4 keyeyê şarî yê ke dersê kulturî dayenê ameyî girewtene

Peymana 31 kayvananê tîyatroyê bajarî yê Amedî nêameyî newekerdene û kar ra ameyî eştene. Tîyatroyê bajarê pîlî yê Amedî 27 serrî karê xo domnayî û 27 serran ra dima hetê qeyûmî ra ame girewtene.

Silopya de merkezê kultur û hunerî Laleş dewrê weqfê ciwananê Tirkîya ( TUGVA) kerd. Îdarekaranê TUGVA’yî nameyê Laleşî tabela ra kerd berz û pêro fotograf û resmê Ehmedê Xanî, Cegerxwîn,Dildar, Ayşe Şan û Meyremxane merkez ra kerdî berz û dirnayî.

ŞAREDARÎYÎ KERDÎ DEYNDAR

Qeyûman şaredarîyê Kurdîstanî kerdî binê deynanê giranan. Wexto ke qeyûmî Nêameybî Pêro bêdeyî bî. Wextêko kilm de her şaredarîye bîye wayîrê deynanê pîlan. Erazîyê şaredarîyan bi erzanîye dayê îdarekaranê herêmî yê AKP û merdimanê înan.

Qeyûmê Wanî şaredarîya Wanî kerda cayê rantî yê AKP’yîyan, pêro mal û milkê şaredarîye pêşkêşê AKP’yîyan kerdo. Qeyûmî qîmê xo bi nînan nêardo û dest eşto Gola wanî û cafe û werdxaneyê dormeyê gole, seba 25-40 serre dayê destê AKP‘yîyan

Qeyûmê Erdişî pêro cayê umumî yê şaredarîye û makînayê karî rotê.

Qeyûmê Cizîre 200 mîyon lîra deyn dayo vileyê şaredarîya Cizîre ser

Qeyûmê şaredarîya Mêrdînî pêro mal û milk da rotene ver û şaredarîye kerda wayîrê 900 mîlyon lîra deybî.

Qeyûmê Sûrî 14 erazîyê şaredarîye bi 44 mîlyon û 123 hezarî lîra rotî.