Komployê 9ê Teşrîna Verêne hetê kamî ra, qey ame kerdene?

Komployê Mîyanneteweyî yê 129 rojan yo ke 15ê Sibat a 1999î de bi remanyîş û esîrgirewtişê Rayberê Şarê Kurdî qedîya, 9ê Teşîrna Verêne de dîyabi destpêkerdene. Nê porosesî de kamî senî rol kay kerd?

3ê Hazîrane de 1998î de Tirkîya de serêkîya Rayberê ANAPî Mesût Yilmazî de koalîsyonêko newe nîya ro. Gureyo verên ê hukmatê tirkî vera şerê ke Kurdîstan de giran bibi Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalan reyde kewt dîyalogî. Dima mabênê Anqara-Bruksel û Şamî ke o wext Abdullah Ocalan uca de bi, mesajê şîyî ameyî û 29ê tebax a 1998î de MED TV de kombîyayîşê çapemenî ame kerdene ke xeyêlêk rojanmegerê kurd, tirk û medyaya dinya tewrê ci bîyî.

Abdulah Ocalano ke pê telefonî tewrê programî 1ê êlula 1998î ra nata adirbirnayîş da destpêkerdene. Ocalanî vat: ''Ma seba ke waştişê haştîye bîyarê ca bi adir birnayîşî gamêke erzenê. Demê adirbirnayîşê ma bewlî nêkenê. Derg yan zî kilmîya nê demî pabesteyê nê hêzan o ke do cewabê ma bidê. Ez nêvana adirbirnayîşo yewhet la wina bêro fehmkedene zî ma nê adirbirnayîşî danê destpêkerdene.''

Bado de vengdayîşê adirbirnayîşê Abdullah Ocalanî dinya de veng vet çimî agêrayî Anqara. Rojêke dima ra selahîyetdarê dewleta tirke tewrê merasîmê leşkerêko pêkewtişanê Kurdîstanî de merd bîyî û sey cewabdayîşê Raberê Şarê Kurdî ame fehmkerdene. Xora medyaya tirke zî wina namekerdene. Badê merasîmî Serekwezîr Mesut Yilmazî wina eşkerayîye daye: ''Eke vera dewleta tirke nêşkeno şer bikero û teslîm beno na gameka hol a. La eke seba ke platformê sîyasertê Ewropa ca bigêro kayêk kay keno no çîyêko veng o. Ma qetîyen muhatap nêgênê.'' Hetkarê Serekwezîrî yê ê demî Bulent Ecevîtî zî wina vatêne: ''Ma meseleyanê welatê xo rêxistinêka terorî de qisey nêkenê.''

Hewteyo verên ê êlule de Mesut Yilmazo ke vejîya turê Rojhelatê Mîyanênî rojdemê ci de rewşa Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalan bibi. Yilmazî 8ê êlule de wextê temasanê xo yê Fîlîstînî de qalê eşt Sûrîye ya ke gêrayîşê ci yê Rojhelatê Mîyanênî rexne kerd bi, û vat: 'Esle o de şima dişmenîya tewr pîle kenê.'' Semedê zextkerdişê Şamî hînî dest nîyabi çirpit ser. Dima ra vejîya werte ke Yilmazî gêrayîşê Tel Avîv de mabênê Urdun, Îsraîl û Tirîya de hemkarîya mîyane kerda. Îstîxbaratê Îsraîl û Urdunî yê ke warê Rojhelatê Mîyanênî rê hekim ê derheqê Abdullah Ocalanî û gerîlayan de zanayîş dayêne Tirkîya. Tirkîya zî vera naye warê hewayî yê xo nê wird dewletan rê akerdêne ke tede firdayîşê perwerdeyî bikerê.

Goreyê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî cehdkerdişê adirbirnayîşî û akerdişê berê dîyalogî yê Fermandarîya Pêroyîye ya Tirkî kayêk bi la rixmê naye nêwaştêne ke bibo pero ke adirbirnayîşî bireneno. 14ê êlul a 1998î de Fermandarîya Pêroyîye ya Tirkî ra cepheyê PKKyî rê yewna not şi. Ê mesajî de wina ameyêne vatene ''Heta averşîyayîşê bînî ma pêvînayîşî qedînayî.''

16ê êlul a 1998î de Fermandarê Hêzên Bejahî Atîla Ateş qezaya Reyhanli ya Hatayî de bi vatişê ''Sebrê ma tay mend, wa sebrê ma meqedinê'' îdareyê Sûrîye eşkera tehdît kerd. Rojeke dima ra qewimîyayîşêko krîtîk zî paytextê Amerîka Washîngton de ciwîya. Semedê werêardişê PDK û YNKyî Dublîn û Anqara de pêvînayîşê ke ameyêne kerdene, hînî Amerîka ci rê kewanîye kerdene. Bi protokolê Amerîka Barzanî û Talabanî werêameyîşê xo deklare kerd. Madeyê bingeyênî yê pêkerdişê hêzê PKKyî Başûrê Kurdîstanî ra vejîyê. Bi nê wird qewimîyayîşan Abdullah Ocalan û gerîlayanê kurdan rê mesajê ''Şima hînî nêeşkenê qet cayêk de bimanê'' ameyêne dayene. Hînî semedê perdeyê verênî yê Komployê Mîyanneteweyî yê 9ê Teşrîna Verêne hem şertê zereyî hem zî yê teberî hazir bî.

30ê Êlul a 1998î de Serekîya Serekkomarê Tirkî Suleyman Demîrelî de Heyetê Asayîşê Mîlî (MGK) kom bi. Têna yew madeyê rojdemî yê Kombîyayîşo ke 6 saete dewam kerd bibi; têkoşînê vera Ocalan û PKKyî. Goreyê xeberanê ke ê rojan çapemenî de vejîyayî, kombîyayîş de vîjnayîşê leşkerî yê vera Sûrîye ameyî munaqeşekerdene. 1ê teşrîna verên a 1998î de qiseykerdişê akerdişê meclîsî yê Demîrelî ra qerarê MGKyî ameyêne fehmkerdene.Demîrelî ke Şam tehdît kerdênê wina vatêne: ''Ez heme dinya rê îlan kena ke tay mendo ke vera Sûrîye sebrê ma serşino.''

Çend rojî dima ra aktorêko nêameyene pawene semedê krîzê Anqara-Şamî kewt dewre. Serekkomarê Misirî Husnu Mubarek semedê destgirewişê rewşa Tirkîya Sûrîye şi Suudî Erebîstan. Mubareko ke Kral Fahd reyde pêvînayîş kerd wina vatêne: ''Ma xîret kenê tengijînê Anqara û Şamî bigerê binê kontrolî. Semedê naye destê ma ra çi bêro, ma do bikerê.'' Xora dîngê dîyinî yê Mubarekî Şam bi. Mubareko ke Serekê Dewlete yê Sûrîye Hafiz Esat reyde di saetî pêvînayîş kerd bê zanayîş dayîşê çapemenî Sûrîye ra agêra. Mubareko ke rolê mabênçîye girewt xo ser 5ê teşrîna verêne de şi Anqara. Demîrelo ke Mubarek dir ame têhet derheqê waştişanê înan ê Sûrîye de dosyayêke daye ci dima ra vat: ''Eke waştişê ma merê ca ma do çîyêko hewce keno bikerê.''  8ê teşrîna verêne de semedê çareserkerdişê krîzê Anaqara-Şamî narey dorê Îranî bî. Wezîrê Karanê Teberî yê Îranî Kemal Harrazî ke verî şi Şam saetanê şanî de kewt rayîrê Anqara.

Ê rojanê ke mabênê Anqara-Şam de nê averşîyayîşî qewimîyayene, Dengizê Sipî de çîyêko baldar bi. 3ê Teşrîna Verên a 1998î de 11 welatanê NATOyî tatbîqato bi nameyê “Dynamic Mix 98” yo ke beşê Tirkîye qet plan de çînêbi nizdê sînorê Sûrîye Îskenderun de dabi destpêkerdene. 2 hezar û 500 leşkerê Pîyadeyê Dengizî û Hêzanê Dengizî yê 2. yê Amerîka Îskerun de ameyî cakerdene. Goreyê xeylêk çimdaran no amadekarîya şerê verê Sûrîye bi ke NATO tede ca girewtene. Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî ke nê qewimîyayîşî ferq kerdî, 9ê Teşrîna Verêne de Sûrîye ra vejîya.

Rayberê Şarê Kurdî ke bi rayîrê hawayî Şamî ra vejîya û hewteyêk ci ra xebere nêameye girewtene 15ê teşrîna verêne de bi telefonî MED TVyî de qisey kerd. Ocalanî eynî qiseykerdişê xo de deheqê 9ê Teşrîna Verêne de nê vatî: ''Heme amadekarîye şerî semedê min ê. Rojnameyan sername eşt bi 'Ya Apo, ya şer.' Her çî amebi mi de kilit bibi. 9ê Teşrîna Verêne de bombardiman bîyene û semedê naye nuqta û saet lazim bî. Mesut Yilmaz vat: 'Qedîya, na hîşyarîya peyên a.' Meclîsî ra zî qerar ame girewtene. Ma tay dostan ra cayê xo vatbi. Ez nêvana ez înan ra şikdar a la ma derheqê ci de cigêrayîş kenê. Nînan sozê ke daye ma nêardî ca. Mi zî cayê ke înan vîjnayî qebul nêkerdî. Boya komployî tira ameyêne. Di cayî vîjnayî bî seba ke ma şîyayîşê nê cayan qebul nêkerd plan rayra nişî. Ez naye zî eşkera vejî; eke ê saetan de sey pawitişê înan bibînê no semedê Rojhelatê Mîyanênî bîyêne şerêko newe.‘‘

Hêzanê komplokeran vejîyayîşê Sûrîye zî hesab kerdbi coka semedê Rayberê Şarê Kurdî bi qodê 'lezgîn' qerarê bultenê sûrî yê Înterpolî vetbi. 19ê teşrîna verên a 1998î de Abdullah Ocalan reyna MED TVyî de qisey kerd. Abdullah Ocalanî vat: ''Dengizê Sipî ra heta hududê Sûrîye fuzeyî ameyî cakerdene. Zaxo de des hezar leşkerî ameyî cakerdene. Yew zî xayînanê PDKyî dest pê hêrişê Zaxo kerdbi. Wina tedbîr girewtî. Nê heme belge yê. Ma şirê kam welat ûca tepişyenê. Pekî ma şina ça? Semedê înan ra xelisyayîş mela ma şire feza. Ihin yew komployo ke qet şansê xelisyayîşî çîn o.''

Rayberê Şarê Kurdî ke 9ê Teşrîna Verên a 1998î de Şamî ra vejîye semedê şîyayîşê Yunanistanî sebebê ci yo muhîm estbi. Wezîre Resnayîşî û Wekîlê PASOKî Kostas Baduvaso ke 6ê teşrîna verên a1998î de şibi Şam soz dabi Rayberê Şarê Kurdî ke o do bi xo ey meydanê teyarayan ra bîgiro. La gama ke teyara Meydanê Hellinikonî de ame war Baduvaso ke soz dabi werte de çînêbi û telefonê ci zî nêvejîyayêne.

Abdullah Ocalanî 2003 de pawitişê xo yê Mehkemeya Cezaya Girane ya Atîna de derheqê komployî de nê vat: ''Vejîyayîşê mi yê Sûrîye kaşkerdişê dama Yunanîstanî de şexsê Baduvasî de rolê Ingiltere yo. Dawetê Baduvasî yo ke hetê Ingiltere ra ameyo weyekerdene, sey gama verêne ya komployê Amerîka- Ingiltere- Simitisî kewtebî dewre. Na hele ra tepîya ez şirê ça do teqîp û kontrolê NATO û Amerîka dewam bikerdêne. Eynî roje bi qesawet û tehdîtê pîlî mi rê ame vatene ke ez ganî heta saete 5 ûja ra vejî. Ma 5-6 saetî ûca ameyî pawitene. Lezabez bi teyaraya taybete ke hetê Wezîrîya Karanê Teberî ya Yunanî ra ameye amadekerdene eynî roje (9ê Teşrîna Verêne) ez ameya berdene bi Moskova.''

Înanê Rayberê Şarê Kurdî dawetê Yunanistanî kerd têna 5 rojî ci rê wayîrîya keyeyî kerde . Dîngo newe Rûsya bî. Badê 33 rojanê bizorî yê Rûsya Abdullah Ocalan 12ê teşrîna peyêne de şi Italya û tîya 66 rojî mend. Kurdî tîya dormeyê Rayberê xo Abdullah Ocalanî de ameyî pêser û wayîrê ci vejîyayî. 17ê çele yê 1999î de Rayberê Şarê Kurdî Roma ra vejîya mabênê Moskova-Mist-Atina şi ame û 4ê sibate de  ame berdene îstasyonê tewr muhîmî yê komployî paytextê Kenya Nairobî.

Paytextê welatê Afrîka yo ke nameyê cehenemî nabi pa de têna xover da. Heta penî kerd ke yew rayîrê vejîyayî bivîno. 15ê Sibat a 1999î de selahîyetdaranê yunan û kenyayîjan zextî zafêr kerdî û Rayberê Şarê Kurdî teslîmê yewîyanê taybetan ê Tirkîya kerd. Komployê Mîyanneteweyî yê 129 rojanê adirinan yo ke 9ê Teşrîna Verên a 1998î  dest pê kerd û 15ê Sibat a 1999î qedîya têna cuya û têkoşînê Abdullah Ocalanî de pelanê muhîman ê tarîxê kurdan de ca girewt.