Nameyê 'Yakin Takîp', Supurge’, ‘Balyoz’, ‘Çelîk’, ‘Mûrat’, ‘Atmaca’, ‘Sandvîç’, ‘Guneş’ û ‘Pençe’ tewr zaf vîrê merdiman de mendî. Îdarekaranê dewleta tirke operasyonê vera gerîlayan de tim nameyê wina giranî weçînayî, ge bi des hezaran leşkerî sînorî ra derbaz kerdî, ge zî pê bombardumanan waşt netîce bigêra.

Dîmenê ke ameyêne amadekerdene, manşetanê rojnameyan de ca girewt, kanalanê televîzyonî de bîyî xebere.

Hêrişanê vera Başûrê Kurdîstanî 1983 de dest pêkerd, serranê 1990î de zêdîyayî. Serra 1995î de bi beşdarîya 50 hezar leşkera seferê tirkan o tewr pîl ame kerdene. Serra 2008î de leşkerê tirkan kewtî Zap û nêeşkayî tira vejîyê. Serranê peyênan de dewleta tirke pê taktîkê 'warardişê leşkeran' Heftanîn û Garê de seferan kena. La nê zî raştê xoverdayîşê gerîlayan yenê.

38 serran de prosesanê krîtîkan de seferê îşxalî yê verê 1990an, ê serra 2000an û ê 2015an sey dewrê konseptê îmha dîyayî destpêkerdene.

Proseso ke pê peymana 1983î dest pêkerd

PKKyî serra 1982î de Kogreya xo ya 2. kerde û bira agêrayîşê welatî girewte. Na bira destpêkerdişê têkoşînê çekdarî, Başûrê Kurdîstanî bi warêko stratejîk ke o çax Başûrê Kurdîstanî binê serwerîya Saddam Huseynî de bi. Başûrê Kurdîstanî seba şerwananê azadîya kurdan bibi baregehê girîngî. Dewleta tirke serra 1983î de vera Başûrî hemleyî dayî destpêkerdene.

Sibata 1983î de Hetkarê Yewinî yê Wezîrê Karanê Teberî yê Iraqî Taha Yasîn Anqara de Serekwezîrê Tirkîya Bulend Ulusuyî reyde ameyoxê di parçeyanê Kurdîstanî ser o peymanêke kerde. Na peymana bi nameyê 'Asayîşê Sînorî û Hemkarîye' operasyonê teberê sînorî yê Tirkîya kerdî meşrû.

Ronayîşê Komara Tirkîya û Peymana Lozanî ra dima zî Tirkîya dewletanê kolonyalîstan reyde xeylêk peymanî îmza kerdî. 5ê hezîrana 1926î de mabênê Tirkîya, Îngilîstan û Iraqî de'Peymana Sînorî' ameye kerdene. 29ê adara 1946î de mabênê Anqara û Tahranî de zî 'Peymana dostanî û cîranîya başe' ameye kerdene.

Na peymana ke rijîyayîşê Komara Kurdan a Mahabadî ra dima amebî kerdene, tede madeyêka balkêşe estbî. Made wina vatêne: ''Herêmê sînorî eşkenê vera têgêrayîşanê ke hêrişê asayîş û welatan kenê, bişuxilîyê. Wird terefî zî eşkenê goreyê tedbîranê xo bi hawayêkê diterefî nê çîyan asteng bikerî.''

19ê sibata 1983î de mabênê Iraq û Tirkîya de protokolêl ame kerdene ke na peymane peymanêka tewr hîra yê wird terefan bîye. Goreyê peymane hêzê dewleta tirke eşkenê heta 10 kîlometreyan debikewê mîyanê erdê Iraqî û sûcdaran teqîb bikerê. 15ê tebaxa 1984î de wexto ke PKK ronîya dewleta tirke na peymane xo rê kerd mane û 'operasyonê teberê sînorî yo verên' ê vera Başûrîda destpêkerdene.

Xeylêk rojnamegeran hêrişo verên teqîb kerd

10ê gulana 1983î de Qileban de şer qewimîya û 3 leşkerî kişîyayî. Artêşa tirke naye ra dima 25ê gulana 1983î de bi des hezaran leşkeran herêma mabênê Zaxo û Amedîyê ra 5 kîlometreyan dûrî de erdê Başûrî de hêrişêkê îşxalî da destpêkerdene. Hêzanê artêşa Iraqî zî heman wext de vera kampanê gerîlayanê PKKyî û pêşmergeyanê PDKyî têgêrayîşêko hîra da destpêkerdene. Nê hêrişan ra dima PKK û PDKyî mabênê xo de 1983 de protokolê bi nameyê 'prensîbanê paştdayîşî' îmza kerd.

No îtîfaqo tarîxî yê kurdan bi sebeb ke dewleta tirke 1983 de hêrişanê xo rê dewam bikera. Hêzanê ke xeta sînorî de ca bibî, ge ge sînorî ra derbaz kerdêne, hamnanê 1983î de operasyonê pîlî û qijî kerdêne. Rojnameger Ugur Mumcuyî yê Cumhurîyetî, Bekîr Coşkunî yê Gunaydinî, Gunerî Civaogluyî yê Guneşî, Hasan Pulurî yê Hurrîyetî, Mehmet Barlasî yê Mîllîyetî operasyon teqîb kerdêne.

Seferê verê 15ê Tebaxe û ê peyî

15ê Tebaxa 1984î ra verî dewleta tirke Başûrê Kurdîstanî de hêrişê krîtîkî kerdî. 27ê gulana 1984î de pê beşdarîya 5 hezar leşkeran operasyonê bi nameyê 'Yakin Takîp' dîya destpêkerdene. Armancê nê hêrişî no bi ke wa şerwanê azadîye sînorî ra derbaz nêbê û çalakîyan nêkerê. Dewlete waştêne verê HRKyî bigêra ke 15ê Tebaxe de sereştişê Dih û Şemzînan de têkoşîno çekdar dabi destpêkerdene. Oyo bîn zî 'Têgêrayîşê Guneşî' bi ke 11ê teşrîna verêne ya 1984î de dîya destpêkerdene.

Armancê nê operasyonî zî no bi ke PKK sey 'terorîstanê çepgîran' bêro pênasekerdene û sînorî ra derbaz nêbê. Wezîrê Karanê Teberî yê ê çaxî Vahît Melîh Halefoglu şi Bexdad û pê paştdayîşê hukmatê Iraqî dewleta tirke erd û hewayî ra bi rojan hêrişî kerdî.

Hêrişê îşxalî yê 1986 û 1987î

Nê hêrişî yê 1984î de dewleta tirke nêeşkaye netîceyêke bigêra. Gerîlayanê azadîye ya Kurdîstanî wextêkê kilmî de Botan, Xerzan û Amed xo rê kerdî baregeh. Artêşa îşxalkere vera naye hêrişê sînorî yê Başûrê Kurdîstanî kerd. Dewleta tirke ya îşxalkere serrgêra 2. ya 15ê Tebaxe de 12ê tebaxa 1986î de kampê PKK, baregehê PDK û YNKyî dayî bombayan ver.

Sibata 1987î ra dima nê hêrişan dewam kerd. 22ê sibata 1987î de ni hezaran leşkerê tirkan kewtî Başûrî, 3ê adara 1987î de zî 30 teyarayanê şerî warê baregehanê gerîlayanê ARGKyî dayî bombayan ver. No operasyon sey 'operasyonê tewr pîlî yê hewayî' ame pênasekerdene û armancê ci têna tasfîyekerdişê hêzanê PKKyî bi. Operasyon de amebi hedefkerdene ke hêzê Başûrî zî qels bibê û herêma mabênê sînorê Iraqî bêra îşxalkerdene. O çax Iraq û Îranî zî pê şer kerdêne. Çapemenîya welatanê rojawanî nê hêrişî sey 'Provaya Tirkîya ya seba îşxalê Musîl û Kerkûkî' îlan kerdbi.

Siba: Hêrişê îşxalî yê ke serranê 1990an ra dima zêdîyayî û xoverdayîşo bêmabên ê gerîlayan...