Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî binê şertanê îzolasyonî yê Îmraliyî de hamnanê 1999î de xîretê haştîye kerdî lezêr. Mezgê Ocalanî de gamê tarîxîyî estbî ke nê gamî do alozîyanê terefanê şerî çareser bikerê, verê dîyalog û haştîye abikerê.

Rayberê Şarê Kurdî reya verêne 5ê temmuza 1999î de pêvînayîşê avûkatan de planê xo eşkera kerd. Hêverî gerîlayî do sînoranê Tirkîya ra xo apey bigirewtêne û bişîyêne sînorê Başûrê Kurdîstanî û dima zî dewlete do tewrê xo kifş bikerdêne. Ocalanî 7ê temmuza 1999î de Konseya Serekîye ya PKKyî rê mektubêk erşawit û vat: ''Şîdeto bêmana meseleyan keno bêçare. Qedînayîşê şîdetî seba çareserîya meseleyan do biba gama esase. Şertê haştîye verê ma de sey tek rayîrê çareserîye vindeno. La tay astengîyî zî estê. Ganî ma şeranê verênan ra dersan bigêrê. Beno ke zere û teberî ra tay povokasyonî bêrê.

Ganî ma îsbat bikerê ke şer het hetî ra qedîya. Seba naye ganî ma îlan bikerê ke têkoşîno çekdar qedîyayo. Bi nê hawayî her kes berpirsîyarîya xo bîyaro ca. Ganî ma 1ê êlula 1999î de naye îlan bikerê û hêzanê xo biancê sînorê Başûrî ser.''

Hedefê dewleta tirke yewna çi bi

Rayberê Şarê Kurdî dewleta tirke rê zî vatêne ke hêverî ê xo apey biancê dima şar abigêro dewanê xo, qoricîtî wa bêra wedarene ûsn. Dewleta tirke israr kerdêne ke wa bi temamî gerîlayî koyan ra abigêrê û 'qanûnê poşmanîye' pêşnîyaz kerdêne. Ocalanî beyan kerd ke gerîlayî do bi temamî nêrê war têna şorê sînorê Başûrî ser.

Nê tewirê ci ra dima dewleta tirke 3 hewteyan Ocalanî reyde têkilîye naye ro, muktubî nêdîyayî ci û dest nîya notanê ci ser. Nê mîyanî de dosyaya dewaya Ocalanî bi lezî amebî amadekerdene. Nê kerdişan mojnayêne ke yeno waştene ke îradeyê Rayberê Şarê Kurdî do telîm bêro kerdene.

Vengdayîşê 2ê tebaxa 1999î

Rixmê tewirê dewleta tirke Abdullah Ocalanî waştêne ke gama yewîne do bêra eştene. 2ê tebaxa 1999î de pêvînayîş de avûkatanê xo ra waşt ke wa beyannameyê ci bêro wendene. Heman roje avûkatan kombîyayîşêkê çapemenîye de beyanname wend: ''Rewşa şîdet û şerî yê Tirkîya averşîyayîşê heqan ê demokratîkan û merdiman gênê. Seba çareserîya meseleyan ganî şîdet bêro qedînayene. Coka ez veng dana ke 1ê êlula 1999î ra dima têkoşîno çekdar wa biqedo û hêzê ma wa xo biancê teberê sînorî. Bi nê hawayî rayîrê dîyalog û çareserîyan do abibê. Ez venga selahîyet û dezgehanê dewlete û komelî dana ke seba serkewtişê prosesê haştî û wayûbiratî hîsger bibê û paştî bidê. Ez venga hukmar û rêxistinanê neteweyî û mîyanneteweyîyan dana ke nê esasî ser o hetkarîya haştîye bikerê.''

PKKyî ra cewabo pozîtîf

Têgêrayîşê Azadîye yê Kurdîstanî cade cewab da vengdayîşê Ocalanî. PKK û beşanê bînan ê Têgêrayîşî da zanayene ke ê do vatişê Rayberê xo bîyarê ca. Heman wextî de xeylêk terefgîranê PKKyî zî paştî da nê xîretî. Paytextê dewleta tirke de zî wina ameyêne vatene: ''Çira teslîm nêbenê la xo apey gênê?''

Abdullah Ocalan 11ê tebaxa 1999î de bi rayîrê avûkatanê xo reyna eşkerayîyêke daye. Vatişê ey ancî manşetan de bîyî: ''Eke dewlete wazena ma çekan war verdê ganî sena naye şertan amade bikerê. Eke gerîlayî bêrê do se bikerê? Ma pabeyê haştîye yê. Ma amade yê ke çekan apey bidê. La berpirsîyarê dewlete kam ê? Ma wazene dewlete reyde pêbikerê la do kamî ma qebul bikerê? Şer do biqedo. Tay hêzê tarîyî seba ke naye asteng bikerê têgêrenê. Ganî pêro rayaumûmîye hîsger biba. Pozîsyonê ma stratejîk o. Dewrê neweyî hînî dest pêkerd. Bê haştîye çîyêk nêbeno. Haştîye pê îrade, sebir û ferasetî bena.

Poşmanîya ereyîye

Konseya Serekîye ya PKKyî îlan kerd ke ê do semedê Erdlerzê 17ê Tebaxe ra 1ê êlule de nê 25ê tebaxe de apeyantişê xo bidê destpêkerdene. Hukmatî hema ke 24 saetî erbaz nêbîyî cewabêko yewna qayde da û pare kerd ke înan 'qanûnê poşmanîye' veto. Goreyê qanûnî êyê ke qet çeke nêşuxilnaya, tewrê çalakîyan nêbîyê eke teslîm bibê û sûcanê xo îtîraf bikerê do ceza nêgêrê. Yanî dewleta tirke gerîlayan rê teslîmîyet û îtîrafkerî ferz kerdêne.

Hetê bînî ra dewleta tirke Başûrê Kurdîstanî de vera noqtayanê stratejîkan operasyonî û dafikî dayî destpêkerdene. Vera planê haştîye yê Ocalanî dewleta tirke planê tasfîye weçîna. La gerîlayan heta peynîya payîzî xo apey ant sînorê Başûrî ser. Komê qijî hema koyanê Vakurî de bîyî. PKKyî hêzê xo seba haştîye vindarnayêne. Eke haştîye bêra caardene nê hêzî do tewrê sîyasetî bibîyêne. Rayberê Şarê Kurdî seba naye reformê huqûqê demokratîkî û efûya pêroyî şert kerdbi.

Erşawîyayîşê grûbanê haştîye

Abdullah Ocalanî seba ke samîmetê xo bimojno waşt ke cepheyê gerîlayan ra grûbê haştîye bêrê erşawitene. 1ê teşrîna verêne ya 1999î de grûba 8 gerîlayan Şemzînanî ra dekewte sînorê dewleta tirke. Ê gerîlayan do sey Grûba Çareserîya Demokratîke û Haştîye tarîx de ca bigirewtêne. Yewna grube zî 29ê teşrîna verêne ya 1999î de Ewropa ra kewte rayîr. Rayberê Şarê Kurdî na gama tarîxîye ra hêvîdar bi. Nê grûbî ameyî destbendkerdene û erşawîyayî zîndanan.

Dardekerdiş Meclîs de yo

Mehkemeya Berze ya Temyîzî ya 9. 25ê teşrîna peyêne ya 1999î de bira dardekerdişê Ocalanî tesdîq kerde. Dosyaya dardekerdişî hînî Meclîs de bîye. Avûkatanê Rayberê Şarê Kurdî zî seba ke bire nêra caardene muracatê Mehkemeya Heqanê Merdiman a Ewropa (MHME) kerd. Hînî bale her kesî MHME ser o bîye.

Manadarkerdişê mergî

Rayberê Şarê Kurdî serra 2001î de pawitişê xo yê bi nameyê 'Pawitişanê MHME-Dewleta Rahîban a Sumeran ra Ver bi Komara Şarî' de wina qala ê rojan kerdbi: ''Eşkera bi ke bira mergî sîyasî bîye. Goreyê mi na bire zî parçeyêkê komployî bi. Wexto ke mehkeme bira dardekerdişî wendbi dadger Turgut Okyayî qelema mi nêşikite û neçare mendbi ke vera dardekerdişî yo. Mergê mi do senîn bibo, no zaf muxlaq bi. Na rewşe vurîyaye bîye kaosêk.

PKK û kurdan seba tarîxanê neweyan ê serewedaritişî pabeyê netîce bibî. Seba tirkanê şovenîst û murtecîyan dardekerdişê mi garantîya weçînayîşan bîye. Ganî mi berpirsîyarîye bigirewtêne xo ser. La ganî ez goreyê menfaatanê xo tênêgêrayêne.

Mi xîret kerd ke sey Sokratesî vera mergî tewir bigêra: Merg zî manadar bikere û felsefeya mergî bivîne! Aslê xo de mergî ez safî nêkerda, mi merg kerd safî. Mi bira mergî kerdbi bêtesîr.

Hînî merg seba mi babetêka cidîye nêbi. Heta ez resaya a aste ke eşkayêne tira vaja 'Xêr ameyî, sere û çiman ser ameyî.' Mesele na bîye ke ez senî qala naye PKK, kurdan, dostan û dewlete rê bikera. Mi goreyê îmkan û şertanê xo xîret kerd. Felsefeya 'bimire-bikişe' ra derbazbîyayîşê felsefeya 'biciwîye-biverde wa biciwîyê' bi hawayêkê hîrayî amebi caardene. Eke terefan naye ser o vindartêne do mumkîn bîyêne ke haştîya birûmete bêra peydakerdene.