Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî 15ê sibata 1999î de paytextê Kenya Nairobi de amebi esîrkerdene. Rayberê Şarê Kurdî ê çaxî ra nata Zîndanê Îmraliyî de tepişîyeno. Rayberê Şarê Kurdî 23 serrî yo vera  tecrîdê Îmraliyî têkoşîn keno ke Zîndanê Îmraliyî hetê 'Rejîmê Înfazî yê bi Asayîşê Zereyî yê Girankerdeyî' ra yeno îdarekerdene.

Kerdişê taybetî yê Îmraliyî

Dima ke Ocalan ame berdene bi Îmrali roja bîne 17ê sibata 1999î de bi bira '1999/12408' Îmrali sey herêma qedexekerde ya leşkerî ame îlankerdene, erkê serê Zîndanê Îmraliyî Wezîrîya Edaletî ra ameyî girewtene û dîyayî Buroyê Îrtîbatî yê Krîzî yê Îskeleyê Mudanya.

Îdareyê Zîndanê Îmraliyî teslîmê Merkezê Îdareyê Krîzî yê Serekwezîrîye ame kerdene. Sekreterîya Pêroyî ya Heyetê Asayîşê Mîlî karê koordînekerdiş û îdarekerdişê Îdareyê Krîzî yê Serekwezîrîye kerd û bi nê hawayî Îmrali ra mesuldar bi. Bi nê hawayî birê serê Îramliyî teslîmê leşkeran ameyî kerdene, Girawa Îmraliyî zî statuyê 'zîndanê yewkesî' de pêro esasanê sivîlan ra ameye pakîkerdene. Hema zî 5 mîlan nêzdîbîyayîşê girawe qedexe yo.

Personel û îdarekarê Îmraliyî zî pabesteyê Serekîya Fermandarîya Pêroyî ya dewleta tirke yê. Goreyê madeya 3. ya xala 15. ya Peymana Heqanê Merdiman a Ewropa (PHME) rejîmê Îmraliyî ganî Sekreterîya Pêroyî ya Konseya Ewropa rê pabeste bîyêne.

Îmrali: Temamîya bêhuqûqîyan

Dewleta tirke 1999 ra nata Îmrali de kerdişanê psîkolojîkan rê dewam kena, Rayberê Şarê Kurdî pêro heqanê ci rê bêpar verdena û bi nê hawayî seke îdamê emrdergî ana ca. Selahîyetdaranê dewlete verî Meclîs de nîqaşan de pê fekê xo îtîraf kerd û vat 'Ma nê pêroyîyan seba Abdullah Ocalanî anê ca.'

Dewleta tirke 1ê hezîrana 20053i de madeya 47. ya bi sernameyê 'cezaya muebede ya girankerde' de tay vurîyayîşî kerdî. Nê vurîyayîşî vera Ocalanî bîyî coka huqûqnasan na made sey 'qanûnanê Ocalanî' name kerdî.

Goreyê na made 'cezaya muebede ya girankerde heta mergê tepişteyî/e dewam kena û heta bimire roje 22-23 saetan odaya yewkesî de yeno/a verdayene.' Dewleta tirke bi nê vurîyayîşî Îmrali de sîstemê tecrîd û îşkenceyî vera Ocalanî naro.

Bi nê vurîyayîşî dewlete ferz kerd ke wextê pêvînayîşê avûkatan de karmendê dewlete pêvînayîşî goşdarî û qeyd bikerê. Bi nê hawayî heqê pêvînayîşê azadî yê avûkatan ame binpaykerdene. Reyna bi nê vurîyayîşî heqê vejîyayîşê warê hewayî 2 saetan ra bi yew saete û heqê telefon û televîzyonî yê Rayberê Şarê Kurdî zî ame qedexekerdene.

18 mengî yo tira xebere nêgêrîyena

Abdullah Ocalan reya verêne 7ê nîsana 2020î de eşkerabi pêvînayîşê telefonî bikero û reya diyîne zî 25ê adara 2021î de pêvînayîşê telefonî kerd la no zî nêmcet mend. 25ê adara 2021î ra nata Abdullah Ocalanî ra xebere nêna girewtene. Avûkatanê ci zî tewr peyên 7ê tebaxa 2019î de o dîbî ke no pêvînayîş zî netîceya grevê vêşanîye de qewimîyabi.

Îşkenceyo Spî: Cezayê Hucreyî

Nê mabênî de vurîyayîşê qanûnan 1ê hezîrana 2005î ra dima vera Rayberê Şarê Kurdî yo ke cara hucreyê yewkesî de tepişîyeno, xeylêk reyî 'cezaya hucreyî' dîyaye. Nê cezayî bi bahaneyan dîyayî. Bi rayîrê nê cezayan pêvînayîşî ameyî qedexekerdene, radyo, kitab, rojname û kovarî tira nêdîyayî û bi kilmî o mîyanê dêsanê zûtan de verdîya ke no kerdiş sey 'îşkenceyê sipî' pênase beno. Derheqê nê cezayan de agahîyêke zî nêdîyaye avûkatan.

Asta newîye ya tecrîdî: Qedexeyê pêvînayîşê bi keyeyî

Serranê peyênan de bi bahaneyanê pûçan pêvînayîşê bi keyeyî zî ame qedexekerdene. Keyeyê Rayberê Şarê Kurdî dima ke qedexeyê pêvînayîşî yê 3 mengan qedîya 7ê hezîrane de seba pêvînayîşî muracat kerd la dozgerîye muracat red kerd. Mehkeme îdîa kerd ke 'cezayê dîsîplînî' hema zî dewam kenê. Avûkatan naye ser o 15ê hezîrane de  Mehkemeya Cezaya Girane ya Bursa rê îtîraz kerd.

Mehkeme 23ê hezîrana 2022yî de cewab da û cezayêka newîye ya dîsîplînî ya 3 mengan sey bahane mojnaye û îtîraz red kerd. Keye û wasîyê Rayberê Şarê Kurdî 2ê êlula 2022yî de reyna muracatê Serdozgerîya Komare ya Bursa û Mudirîya Zîndanê Îmraliyî kerd la hema zî cewab nêdîya înan.

Meseleyê giranî yê weşîye qewimîyayî

Îşkenceyê dewleta tirke ra Rayberê Kurdî de zaf reyî meseleyê cidî yê weşîye qewimîyayî. Heta 15ê sibata 1999î têna tede sînuzît est bi la tecrîdî ra dima na nêweşîye vurîyaye bîye anjîn, faranjît, rînîto alerjîk û astim.

'Korîdorê mergî' yê Îmraliyî

Dewleta tirke bêvengîya Konseya Ewropa ra paştî gêna û vera Rayberê Şarê Kurdî 'mergê emrdergî' amade kena. Dewlete cezaya îdamî 1999 de vurnaye kerde cezaya ke yena manaya 'korîdorê mergî.'

Mehkemeya Heqanê Merdiman a Ewropa (MHME) çend reyî da zanayene ke sere de Ocalan ganî tepişteyî 'heqê xo yê hêvî' bişuxilnê. Komîteya Wezîran a Konseya Ewropa 30ê teşrîna peyêne û 2ê kanûne de kombîyayîşê xo de birê MHME serê Abdullah Ocalan, Emîn Gurban, Hayatî Kayhan û Civan Boltanî ercnayî û  Tirkîya ra waşt ke heta êlula 2022yî cewab bida.

Buroyê Huqûqî yê Asrinî zî 9ê tebaxa 2022yî de seba caardişê 'heqê hêvî' muracatêko newe Komîteya Wezîran a Ewropa rê kerd û vist vîrî ke pêro xîretê înan ê seba veradîyayîşê Ocalanî ameyê redkerdene.

Îqtîdarê AKP-MHPyî çend rojî verî cewab da û bahaneya xespkerdişê 'heqê hêvî' yê Ocalanî wina pêşkêş kerde: ''Veradîyayîşê tepişteyanê ke cezaya muebede ya girankerde werda mumkîn a la tay îstîsnayî teberê ney de yê.''

Bayik: Wazenê Rayber Apoyî bidê vîrakerdene

Hemserekê Konseya Rayberdişî ya KCKyî cemîl Bayikî bernameyêkê Stêrk TVyî de derheqê babete de no ercnayîş kerdbi:

''Seba azadîya Rayber Apoyî zaf xîretî û çalakîyî yenê kerdene, seba azadîya ey têkoşînêko fîraz yeno kerdene. Çunke wayîrvejîyayîşê Rayber Apoyî wayîrvejîyayîşê azadî, demokrasî, heqan û erjanê merdimîye yo. Zaf sebebê tecrîdê vera Rayber Apoyî est ê, nînan ra yew no yo ke Rayber Apoyî ra tersenê. Sebebo bîn zî no yo ke Rayber Apo 25 serrî yo zîndan de yo ganî hînî bêro veradayene. La dewleta tirke pê bahaneyanê sey cezaya dîsîplînî verê ney gêna. Dewleta tirke ganî heta êlule cewabêk bida Konseya Ewropa. Dewleta tirke seba ke têkilîya şarê kurdî û Rayberê Şarê Kurdî binî ra bibirna tecrîd hîna giran kerdo la dewleta tirke se kena wa bikera nêeşkena zerrîya şarê ma ra Rayber Apoyî veja. Ewro her kes fikranê ey zaneno, tesdîq keno.''