Waştiş zazakî ya caardiş tirkî ya!

Zazakîya ke mîyanê ziwananê ke binê tehlukeyê çînbîyayîşî de ya demanê peyênan de hetê nuştişî ra vila bena. La çi heyf  ke êyê ke vanê wa zazakî memiro zî tede zafê kurdan tirkî ciwîyenê. Wayîrvejîyayîş têna qale de nêbeno pratîk hewce keno.

Goreyê raporê UNESCOyî pêroyîya dinya de 7 hezar ziwanî yenî qisekerdene la  rewşa 3500 ziwanî ver bi qedîyîyayişî de ya. Bitaybetî serdestê nîjadperestî bi xêza yew ziwan û yew netewe ziwanê dayîke yê şaran rê nêz benî û seba qedînayîşê ziwanê dayîke yê şaran polîtîkayanê qirkerdişî rayra benê.Tirkîya de zî rewşa 18 ziwan û zaravayan ver bi qedînayişî de ya. Awanbîyayîşê Komara Tirkîya ra heta nê demî vera şarê kurd û kurdkî, hukmatê Komare, polîtîkayê lêmin ê asîmîlayon û înkarkerdişî rayra berdî û bi nê polîtîkayanê lêminan waşt ke ziwanê şarê kurdî bihelînî. La rixmê heme hêrişan û polîtîkaya asîmîlasyonî ziwanê kurdkî xo ver dano.

Seke yeno zanayene zazakî (kirmanckî /kirdkî/dimilkî) binê tehlukeyê çînbîyayîşî de ya. La hetê bînî ra seba ke kirdkî bidîyo ciwîyayene keda pîle yena dayene. Xebata Grûba Vateyî ya ke semedê averşîyayîş û standardbîyayîşê zazakî  1996 de paytextê Swêdî Stockholm de ameye destpêkerdene ewro netîceyê xo ramojnena ke zazakî hetê nuştişî ra vila bena. Medyaya sosyale de ma vînenê ke zafê kesî zazakî şuxulnenê ke na gamêka grîng a. Heme nuştişî goreyê gramerî raşt nêbî zî  nuştişê her çekuya kirmanckî zaf ercîyaye yo û biqiymet o. Ganî herinda rexnêkerdişê înan de cesarat bêro dayene ke nuştiş hîna vila bo. Xora çîyo raşt o yo ke her kes raştnuştiş esas bîgêro goreyê naye xo pewerde bikero.

Hetê bînî ra sere de Serwîsê Kirmanckî yê ANFyî ke rojane aktuel xeberan dano û bitaybeydî xeberanê herême gena û girîngîya ziwanê dayîke ser o vindena xeylêk kanal û sîteyê yê ke kirmanckî xizmet danê estê. Stêrk TV, Zarok TV, Jinnews, Yenî Ozgur Polîtîka, Dersiminfo, E-rojname, Xwebûn û Zazakî Net înan ra tay ê.  Nê TV,ajans, rojname û sîteyan de semedê kirmanckî keda pîle yena dayene la çi heyf ke hendê na kede nênê teqîpkerdene. Eyê ke semedê averberdişê kirmackîyî veng danê ê zî tede ma vînenê ke xebera ke kirmanckîya ci zî esta ê tirkîya ci pare kenê. No yeno no mana ke ê bi xo kirmanckî teqîp nêkenê. Bi vatişê bînî têna qale de girîngîya ziwanê dayîke ser o qisey kenê la esle xo de bi tirkî cîwîyene. Kurmanckî de zî wina yo medayaya sosyale de heme tirkî pare kenê kes kurdkî nêvîneno. Nakokîyêka yeman esta.

Xora problemo pîl ê vera avarşîyayîşê ziwanî zî sîyasetmedar û dezgehê kurdan ê. Sîyasetmedarê ke şarî temsîl kenê û rayberîya ci  kenê berpirsîyarê ke sey nimûnê tê bigêrê. La sîyasetmedarê ma tirkî  canêverdenê. Her ca de tirkî qisey kenê roportajan tirkî danê. Êyê ke zazakî zanê tercîhê înan o verên tirkî ya eke kurdkî zî qisey bikerî kurmanckî qisey kenê. Tercîho tewr peyên zazakî ya. Şarê ma fekê înan ra qalêka zazakî rê hesret o. Rojanê taybetan de zî eşkerayîyan danê vanê wa ziwanê ma memiro, wayîr ci bivejê. Dejo pîle zî oyo ke nê eşkerayî zî bi tirkî yenê dayene. Ziwan bi rojêke vîrardişî nêdîyeno ciwîyayene ganî her warê cuye de bêro şuxulnayene ke avêr şiro û bidîyo ciwîyayene.

Ganî verî  sîyasetmedarî, dezgehê  komelê sivîlî û kesê ke eleqedarê ziwanê kirmanckî biciwîyê ke bieşkê bidê ciwîyayene. Merdim bi kamî û ziwanê xo esto û ganî wayîrê erjanê xo bivejîyo. Êyê ke tim û tim vera faşîzmê tirkan qîrênî hetêk ra zî herinda ziwanê xo yê dayîke de tirkî şuxulene û paştî danê polîtîkaya asîmîlasyonî ya înan. Ganî na raştîye hîna bêro vînayene û vera ci çîyêk bêro kerdene. Raşta zî eyb o, dej o, hînî beso! Ganî ma  zazakî qisey bikerê, biwanê û goştarî bikerê. Reyna ma wayîrê çapemenîya kurdî bivejê û paştî bidê nuştox û hunermendanê  xo ke ziwanê ma hîna zengîn bo û aver şiro. Wayîrvejîyayîşê zazakî têna qale de nêbeno ganî pratîk de bêro ramojnayene.