Qezaya Sûrî ya Amedî de tim hedefê texrîbatî yê îqtîdarê AKP-MHPyî de ya. 

Serwerîya Hûrrî-Mîtanîyan ra dima bi dore Asûr, Aramî, Ûrartû, Îskît, Med, Pers, Makedonya, Roma, Merwanî, Hamdanî, Selçûkîyan û xeylêk şaristanîyanê bînan Amed de wextê serwerîya xo de îbadetxaneyê xo awan kerdî. Nê îbadetxaneyan ra yew zî Dêrê Sûrp Sarkîsî yo 500 serre yo.

No dêr taxa Alî Paşayî de seserra 16. de ameyo awankerdene û wextê Qirkerdişê Armenîyan de amebi kerdene embar. Dêr dima bi fabrîkaya çeltîkî. Mîyanê nê serran de dêr hêdî hêdî rijîya û xeylêk kerrayê ci zî ameyî diznayene û telankerdene.

Dêrê Sûrp Sarkîsî yo ke bi nameyê Dêrê Xizir Îlyasî zî zanîyeno tay beşê ci rijîyayî û dêsanê ci de qulî ameyî akerdene. Kerrayê ke serê ci de nîqaş û nuşteyî est bîyê ameyî diznayene.

Taxe de xeylêk keyeyê tarîxîyî ameyî rijnayene û seba ke tarîxê Sûrî vîran ra şoro bînayê neweyî virazîyenê. Şarê Sûrî zî bi zorî ame surgunkerdene. Wextê Xoverdayîşê Xoîdarekerdişî de bi qedexeyanê tebervejîyayîşî 6 taxê Sûrî ameyî rijnayene, bi desan kesî ameyî qetilkerdene. Dewleta tirke kena ke pê keyeyanê betonînan tarîxê Sûrî û sûcanê xo bida vîrakerdene.