Zazakîya ke ci rê kirdkî, kirmanckî û dimilkî zî vajîyena, hetê UNESCO ra sey ziwano ke binê tehlukeyê vîndîbîyayîşî yê cidîyî de yo hesibîyena. Goreyê texmînan zazakî nika Dîyarbekir, Sêwrege, Çewlîg, Dêrsim, Xarpêt, Erzirom, Semsûr, Gimgim û Erzîngan de hetê bi di mîlyonan merdiman ra yena qiseykerdene.  

Hunermend Adem Karakoç û Mehmet Akbaş çarçewa ''Zazakî Songs Project'' (Projeyê Deyîranê Zazakî) de pîya vejîyenê sehne ser. Hunermendî goşdaran rê pê deyîranê ziwanê xo yê dayîke şayîyêka muzîkî amade kenê û bi nê hawayî wazenê ke bale biancê serê zazakî ke binê tehlukeyê vîndîbîyayîşî de ya. 

Hunermend Adem Karakoçî bi wesîleya 15ê Gulane Roşanê Ziwanê Kurdkî cewab da persanê ajansê ma.

-Ti eşkenî verî tay qala xo bikerî? To heta nika se kerd, cuya to senî vîyarte? To senî dest pê muzîkî kerd?

Ez 1975 de yew mezraya qezaya Xulemanî ye Xarpête de ameya dinya û heta ez 20 serre bîya  mi cuyê xo na mezra de vêrna. Mi heta lîse Xuleman de wend, dima semedê wendişê unîversîte şîya Anqara. Mi Anqara de dest bi muzîkî kerd. O wext atmosfero polîtîk giran bi; muzîko ke mi viraştêne zafane muzîko polîtîk bi. Mi kirdaskî û tirkî zî deyîrî vatêne la zafane mi bi kirdkî deyîrî kerdêne. Hem hetî ziwanî ra hem zi hetê teorî û pratîkê muzîk ra o wext zaf kemîyayê mi est bîyî. 1999 de Anqara da ez ameya tepiştiş. Mi 2 serrî mehpis pawit û badê cu vecaya teber. No 21 serrî yo ez ha Swîsre de ciwîyena. 

-Ti dîaspora de, welatî ra durî de bi ziwanê dayîke  bi kirdkî deyîran vanî, hunerê xo kenî. Na rewşe senî tesîrê to kena? Avantaj û dezavantajê ney çi yê? 

Welatê xerîbî de cuya newe rasta zî zaf çîyo  dramatîk a. Heme çî ver bêstatuyîya şare ma meseleya tewr gird a. Yew hetî ra zî  welatê ma de roje bi roje şer dewam keno û ziwanê ma kewto raporanê UNESCO! Na raştîye de bi xususî kirdkî de muzîk viraştiş zaf zor o. Eke ma vajê heme çî dezavantaj o zûre nêbena. Tena yew avantaj est o: Ganî merdim heme çî xo bi xo virazo. Na tena bîyayîş de merdim xo û potansîyelê xo kifş keno.

-Ti û Mehmet Akbaş çarçewa 'Zazakî Songs Project' de do tay konseran bidê. Ti eşkenî ma rê qala nê projeyî û qala xebatanê xo yê bînan bikerî? 

Eya,  mi û Mehmet Akbaşî, dest bi nê projeyî kerd. Nêzdî de 4 konserê ma est ê. Nê konseran de ma tewr verî klasîkanê kirdkî vanê. Bade nê konseran ma arşîvê M. Akbaşî ra yew album virazenê. Mehmet Akbaşî serra 1990î de der û dormê Pîranê Dîyarbekirî de deyîrê şarê ma arê dayê. Ma wazenê ne deyîran newe ra îcra bikerî.

Teberî nê projeyî de ez û gruba mi Esrarê Deyîr ma deyîranê mi ser o xebetîyenê. Ez bi xo muzîkê improvisationî ra hes kena û ez ceribnena ke ney kirdkî de îcra bikera.

-Ma vînenê ke wexto ke muzîkê kurdkî vajîyeno verî kurmanckî yena vîrê merdiman, heta festîvale û bernameyan de hîna zaf ca yeno dayene deyîrbazanê kurmancan. Ti na babete de çi fikirîyenî? Goreyê to dezgeh û komelê kurdan yan zî şarê kurdî bi qîmî giranîye danê deyîrbazanê zazayan ser yan nê?

Na mesela raşta zî muhîm a. Yew hetî ra polîtîkaya kurdan ma deyîrbazan ra zaf çî wazena yew hetî ra zî  paştî nêdana. Ez bi xo kesî ra çîyêk nêpawena. Labelê zaf deyîrbazanê ma rîyê bêîmkanan ra muzîk caverda. No eybêko gird o. 

-Seba 15ê Gulane Roja Ziwanê Dayîke mesajê to çi yo? Ti rewşa kirdkî senî vînenî û ganî şarê ma seba pawitişê ziwanê xo se bikerî? 

 Bêteredut! Ziwanê ma ganî mekteban de bêro wendiş. An zî îmkan çin o ke ziwanê ma mergî ra biqedîyo. Heta şarê ma wayîrê statuyê polîtîkî nêbo, ziwanê ma rê zî statu nêbeno. Nê sebebî ra yewbîyayîşê kurdan zaf mûhim o.  Heta no yewbîyayîş nêbo, çîyêk nêkewno ma dest.

 

Repertuarê wird hunermendan de deyîrê ke mintiqayanê cîya-cîyayan ra arê dîyabî ca gênê. Akbaş û Karakoç deyîranê tradîsyonelanê ke tede varyasyonê ziwanî yê cîyayî û formê muzîkî yê cîyayî est ê, bi terzê modernî şirove kenê. Nê deyîran ra Husna zî nê rojan de sey single weşanîyaye û hetê goşdaran ra eleqeyêko pîl dî. Hetê bînî ra wird hunermendî pê besteyanê xo reng û coşî danê bernameyê xo yê konseran.

''Zazakî Songs Project'' hetê Mehmet Akbaşî ra yeno caardene û tede bi hezaran deyîrê ke Akbaşî mintiqayanê cîya-cîyayan ra arê dayê est ê. No proje armanc keno ke nê bi hezaran deyîrî sey mîrasê kulturî yê dinya bigêro binê arşîv û belgeyan. Reyna, tay deyîrê ke muhafazekarîya komelî û sebebanê dînîyan ra  hetê cinîyan ra tena sey akapella ameybî vatene, sayê nê projeyî ra nê deyîrî zî reya verêne hem bi nota hem zî bi enstrumanan vajîyenê.

Album û konseranê projeyî de Mehmet Akbaş û Adem Karakoç vokal de yê, reyna gîtar de Adem Karakoç; sazbuş, tembur, ud, gîtar, back vokal de Onder Kanat û perkusyo de M. Vefa Yamalak ca gênê.

Akbaş û Karakoç çarçewa projeyî de 20ê gulane de Rotterdam de, 24ê gulane de Frankfurt de, 3ê hezîrane de Gelsenkirchen de, 26ê hezîrane de zî Essen de do konser bidê.

Hunermendan Akbaş û Karakoçî bi nê mesajî xebera konseranê xo daye: ''Konserê ma yê ke 2 serrî verî rîyê janî ra ameybî betalkerdene hê dest pêkenê. Ma kêfweş ê ke do reyna goşdaranê xo de bêrê têhet!''