Şîîrenuştiş karêko winî asan nîyo. Şîîre de ganî yew melodî, rîtm û aheng bibo. Bêguman şîîre tena karê hîsan nîya û reyna binê hukmê aqilî de zî nîya. Şîîre wayîrê awanîya têmîyankewtî ya. Yew şîîra başe, şîîra ke tewr nêzdîyê mukemmelî ya, a ya. Edebîyatê kirmanckî/zazakî de şaîr û edebî baş ezt ê û nînan ra yew zî Roşan Lezgîn o.

Roşan Lezgîn 1964 de dewa Licê Dingilhewa de ame dinya. Despêkê serra 1996 ra nat bêmabeyn tim nusneno. Nuşteyê ey gelek kovar û rojnameyan de bi Kurdî (Zazakî û Kurmancî) û Tirkî weşanîyayê. Heta nika 17 kitabê ke ey bi xwu nuştê, 16 zî tercume 33 kitabê ey weşanîyayê. 

Ey bi desan kitabê gelêk nuştoxan ke weşanxaneyanê ciya-ciyayan ra weşanîyayê redakte kerdî û weşane rê amade kerdî. Edîtorî û redaktorîya rojnameyê yewin yê safî bi Zazakî Newepelî kerd. 

Ancî kovara edebî hunerî Şewçila weşana. Edîtorê Weşanxaneyê Roşna yo. 2009 ra nat keyepelê www.zazaki.net îdare keno.

Eserê ey ke weşanîyayê:

1) Binê Dara Valêre de (hîkayeyî), Çapê yewin, Weşanxaneya Apecî, Stockholm 2002 / Çapê diyin, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2002 / Çapê hîrêyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2012 / Çapê çarin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2019

2)Dêsan de Sûretê Ma Nimite (şiîrî), Çapê yewin, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2005 / Çapê diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2013

3) Ferhengê Îdyomanê Kurdî (ferheng), Çapê yewin, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2005 / Çapê diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2017

4) Halîn (hîkayeyî), Çapê yewin, Weşanxaneya Komalê, Îstanbul 2006 / Çapê diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2015

5) Ez Gule ra Hes Kena (hîkayeyî), Çapê yewin, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2007 / Çapê diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2018

6) Sanikanê Diyarbekirî ra Guldesteyêk (sanikî), Enstîtuyê Kelepûrê Kurdkî, Duhok 2009

7) Gotin Diçe Nivîs Dimîne (meqaleyî), Weşanxaneya Pêrî, Îstanbul 2009

8) Edebîyatê Kirmanckî ra Nimûneyî (lîteratur), Weşanê Enstîtuya Ziwananê ke Tirkîya de Ciwîyenê, Mêrdîn 2012

9)  Tarîyîya Adirî de (hîkayeyî), Çapê yewin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2012 / Çapê diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2015

10) Dersê Ziwanî (gramer), Çapê yewin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2012 / Çapê diyin, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2015

11)  Ferhengê Kurdî (Zazakî)-Tirkî û Tirkî-Kurdî (Zazakî) (ferheng), Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2013

12) Ji bo Kurmancan bi Awayê Muqayeseyî: Gramera Kirdkî (Zazakî) (gramer), Weşanxaneya Roşna, Diyarbekir 2013

13) Sorgu (yaşam), İsmail Beşikçi Vakfı Yayınları, İstanbul 2015

14) Toplumsal Kürt Gruplarından Zazalar (araştırma), Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir 2016

15) Ap Hus (hîkayeyî), Weşanxaneya Roşna, Diyarbekir 2018

16) Kevoke, (hîkayeyî), Weşanxaneya Roşna, Diyarbekir 2019

17) Xezeb (nuşteyî), Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2021, 248 rîpelî

18) Ferhengê Termanê Edebî (ferheng), Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2022, 184 rîpelî

19) Ez û Vate (nuşteyî), Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2023, 144 rîpelî
 

Tercumeyê ey ke weşanîyayê:

1) Suzan Samancı, Siya Bêdengiyê (hîkayeyî) Wergerandina ji Tirkî: Roşan Lezgîn, Weşanxaneya Aram, Îstanbul 2001

2) Roşan Lezgîn, Li Bin Dara Bîyê (hîkayeyî), Wergerandina ji Zazakî: Roşan Lezgîn, Weşanxaneya Elma, Îstanbul 2003

3) Sadiq Hîdayet, Sê Dilop Xwîn (hîkayeyî), Wergerandina ji Farisî: Roşan Lezgîn, Weşanxaneya War, Dîyarbekir 2004

4) Malmîsanij, Cemîlpaşazadeyên Diyarbekirî Û Neteweperweriya Kurdî (lêkolîn), Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2008

5) Îsmaîl Beşîkçî, Nasname - Ziman - Netewe Û Neteweperwerî (meqaleyî), Wergerandina ji Tirkî: Roşan Lezgîn, Weşanxaneya Pêrî, Îstanbul 2008

6) Andranîk, Dêrsim Raywanî û Cografya (cigeyrayîş), Kurmancî ra tercume: Roşan Lezgîn, Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul 2010

7) Berfîn Zenderlioglu & Mîrza Metîn, Mêrdeyê Şewe (kayê tiyatroyî), Kurmancî ra tercume: Roşan Lezgîn, Weşanên Avesta, Îstanbul 2011

8) Arif Qurbanî, Umrean'dan Topzawa'ya (roportaj), Soranî Kürtçesinden çeviri: Roşan Lezgîn, Dezgay Xendan, Silêmanîye 2012, 47 sayfa

9) Perwerde de Tetbîqê Ziwanê Dayîke (meqaleyî), Tirkî ra açarnayiş: Roşan Lezgîn, Weşanê DÎSA, Diyarbekir 2013

10) Polîtîkayê Zafziwanîye û Plankerdişê Ziwanî (meqaleyî), Tirkî ra açarnayiş: Roşan Lezgîn, Weşanê DÎSA, Dîyarbekir 2013

11) Amadekar: Ferîdûn Bîrgul, Rêberê Bikarardişê Setê Gulgulînê Gedeyan, Kurmancî ra açarnayiş: Roşan Lezgîn, Weşanê DÎSA, Diyarbekir 2016

12) Îsmaîl Beşîkçî, Dewlet û Kurd (meqaleyî), Wergerandina ji Tirkî: Roşan Lezgîn, Weşanên Weqfa Îsmaîl Beşîkçî, Îstanbul, 2016

13) Îsmaîl Beşîkçî, Çawanîya Rejîmê û Kurd (meqaleyî), Wergerandina ji Tirkî: Roşan Lezgîn, Weşanên Weqfa Îsmaîl Beşîkçî, Îstanbul, 2016

14) Vera Trawma de Muqawemetê Tutan (cigeyrayiş), Tirkî ra tercume: Roşan Lezgîn, Weşanê DÎSA, Diyarbekir 2018

15) Nadîre Güntaş Aldatmaz, Xewn (roman), Wergerandina ji Zazakî: Roşan Lezgîn, Weşanxaneyê Roşna, Diyarbekir, 2019

16) Roşan Lezgîn, Serketina Kewan (hîkayeyî), Weşanxaneya Roşna, Diyarbekir, 2020

***

 

Şîîranê Roşan Lezgînî ra çend nimûneyî:

HUBR  

    

Boya hubrê qeleme  

Vernîya şinge-şinga şimşêrê goninî 

                      xo resnena heme welatan... 

Û Homayî bi xo zî rêça hubrê qeleme de xo nawit bi ma 

Homayîya xo bi ma evdan da qebulkerdiş: 

- Ellezî ‘elleme bîl-qelemî…

 

Şahî, sultanî, qiralî

Ameyî û şîyî 

Hezaran tîranî...

Qesran û qonaxan ra çi mend?

Kerrayî helîyayî; bîyî welî

Tenya rêça hubrê qeleme baqî mend û mend.

 

Ax her kes rengê xo de rind o, her kes vengê xo de… 

Çi wexto ke wisar destanê xoyê keskan ro mi keno derg 

Senî a game ez lewanê ey ra şinawena poşmanîya teyrê Pepûgî: 

- Kamî kişt?

- Mi kişt!..

(Şîyayey tepîya anêgêrenê!...)

 

Û a kardîya ke ez misêwa fekê aye hesan kena 

Ax destanê şima kamî ra damaranê mi birrnena? 

Na gonîya girênaya 

Na gonî damaranê mi ra herikêna mîyanê zerrîya şima kamî?

Ax na gonîya ke boya hubrî ci ra yena… 

 

                                           (Dêsan De Sûretê Ma Nimite)

 

RUHO VINDÎBÎYAYE

I

Ez birîndarê ziwanê xo ya, tewreyê mi de qicekîya mi ra janî

Lingî warpay bî, bêşelwar û ciwanîya mi ra şermêko xeşîm

Şeşserrîya mi de xerîbîye ziwanê mi kerdibi lal

Sey sêwîyêk kuncê dêsan de ez menda tenya û mi zana

Na dinyaya bêrehme de bêziwanîye yena çi mana

Çimanê mi de şewqê şemlûlikan û qirika mi de gire

Cewherê cuye heba genimî bî mîyanê nequra teyran de

 

Tilsimê heyatî mîrazê ruhî de û her kes agêreno xo peynî de

Kam hesranê xo ra alaweno herrîya xo û kam dûrî ra temaşa!

 

II

Nika îşaretan dima gêrena ez mîyanê tarîtîya zemanî de

Her xizînaya ke kuzeyê xo de bîya welêka serdine 

Mexzenêko xorî û bêpeynî kena a ruhê mi de…

Û tilsimê fekê her xizîna de ez newe ra bena zergun

Vengêko birîndar xorînîya ruhê mi ra çingeno û vano:

“Ez destanê toyê hubrinan ra hes kena ey mecnûn!...”

 

Ax zemanî mezgê mi teviznayo ez menda tarîxe de tecrît

Ne zerrîya mi gemîya Nûhî de ne zî mi şerbetê mergî şimit

 

III

Kîmyaya rîsaletî mîyanê zerrîya mi ra wanena

Ez bi linganê xoyê lexeran xerîbê ruhê xo ya

Mi mûrayê xo kerdê vindî gelîyanê zemanî de

Wela mi vayê heme welatan ra bîya vila û bêwelat

Û her royo ke vejêno vernîya mi, pirdê xo raşîyaye

Ax ez rêwîyêko vindîbîyaye ya hafizaya dewranan de

 

Peynîya peyine de her dewran roj û rengê xo esto newe 

Nika ruhê xo dima gêrena ez bi zêhnêko felcbîyaye…

 

IV

Ey her keso ke qatilê ruhê xo yo û maneno mi

Ey teyrê macirî, pencerayê tarî; perdanê xo akerên!

Bigîrên xo rê çimanê mi û biewnîyên xo ra dima

Goş bidên sanika teyrê sîmurxî û goş bidên vatişî

Her vate welatê koyanê sipîyan ra şima rê çengêk roşn

Û vatiş saw ra nîyo mîyanê tarîtîye de, bizane ey xerîb

 

Her qendîle rojhilat ra roşn dana rîyê şimayê raştkênî

Ax şima rîyê xo nimnenê ey sîneyoxê qestikênî!…

 

V

Gevzika cehaletî de gevizîyaya ez û qatîlanê xo rê şîya secde

Ez şa bîya bi vindîkerdişê ruhê xo û yew vengane de pûç bîya

Mi ayetî ezber kerdî, bîya sofî la mi nêdî xo rê yew derge

(Wina birînî estê ke ruhê merdimî de; nimiteyî û xorîn de)

Mi birînê xo sey sirrêkê şerminî temirnaybî tarîtîya xo de

Ax peynî de, mi qaşilê birînanê xo qeşernay tenêtîya xo de

 

Kes xelaskarê kesî nêbi, her kes xo rê resûl

Ax her kes qatîlê xo, her kes erdê xo de meqbûl

 

VI

Tarîtîye de ez damaranê xoyê esîlan dima gêraya zaf wext

Mi şikeftî dî; fekê înan dêskerde û bi estikan dekerdeyî 

Her çî wextê xo de weş bi û ma her çîyê xo de kewtîbî erey

Çend rey mi xo kişt û yew çilke zî çimanê mi ra nêamîye

Ez remaya xo ra, mi ruhê xo newe ra carî kerd çend rey

Zemherîyê ruhê mi de zimma vengê zalimîya dinya

Ax hafizaya puyayî kamî milde ya, tarîxe rê weledê zinya!

 

Her kes dara xo de gil o, her kes herrîya xo de meşrû

Û mi hende xo ra hes kerd la mi nêdî birîna xo rê yew darû 

 

VII

Çend zêdîyeno huzin hende vateyî çilkenê çala birîne ra

Her ke ez xo azad kena pencanê pêlanê na trajedya ra

Û şefeq neqişêno gonîya mi ra, ax qewmê mi qatilê mi!...

Ez xo mîyanê sanika xo de pêşena û qismet: boxça û tenyayî

Asmên sîmê xo rijneno û rîyê mi perçemê şewe ra bêhayî

Ez se vajî, şima nêvînenê a xencera ke sîneyê mi de şîya war!

Şima sanika dimpiştikî zanê; dimê xo û jehrê xo de tacîdar

Tabîran ra bibo welî no xîyal, her çeku qehrê xo de întîxar!

 

VIII

Mi va ez xo rê ruhêk peyda bikerî newe ra û tûnc ra

Nêbo ez xo rê welatêk peyda bikerî, meqsedêk û mirad…

Pirdanê xo raşanî, rêçanê xo bidî vayî ver û îrsê sulala

Newe ra kerra kerra ser nî û bengîn bibî seba a çimşehla

Ax hewnê mi versîya ruhê minê vindîbîyayî de mendî esîr

Û zincîra aîdîyetî sey marêkê birîndarî ro xeyalanê mi lefêya

 

Her kes aîdîyetê xo ra morkerde bi, kunya xo mermer û tûnc

Û mi zana, sînorê hewnan zanayîşî ra zaf wetêrî û meçhûl

 

IX

Mi her di destê xoyê hubrênî sey di şaxanê nazikan ramitî

Zimistanî da piro, pûk ser de şi û xezeb û bêwayîrî…

Mi kefaretê xo da, qîyamet û mehşerê xo vîyarnayî

Mi fêkîyê Baxçeyê Adenî serê engiştanê xo ra çînayî 

Û mi kederê xo ra ezber kerde na sanika raştikêne 

 

Ax her kes qîyametê xo ano û her kes mehşerê xo

Her kes Adenê Baxçeyê xo yo, ey xerîbê welatê xo!...   

 

X

Rojê mi melûl û çi wexto ke ez ewnêna tarîxê qewmê koyan ra

Zerrîya mi de çingênîyêka sotîye, se kardîya ke sawîyena dêsan ra

Şimşêrê mi çin o helbet, îdeolojîyê tahmguzinî zî mi ra dûrî

Dare bi darîtîya xo daristan de, mi rê utopya bî sey her şaîrî

Ne kes rojê mi ver a mertal û ne zî versîya mi kesî rê sîwan!...

 

Belkî hewnêko hewtreng bi hewarê mi, arafê yew hêvîye de

Belkî zî erînayîşê yew bilête bi, seferê peyînê yew trajedya de!...

 

XI

Ez do şirî helbet; mi va, wa janê mi û çend vateyî bimanê yadîgar

Ey qewmo ke xo rê çimsûr, aîdîyetê xo de xesênaye û famkor!...

Beno ke şima vajê, “Yew ehmeq bi, adir kerd we û xo tede veşna!”

Belkî zî her kes bi yew mûme agêro û awan bikero yewna rojhilat 

Û beno ke qîyametê xo de newe ra şên û awan bibo no welat…

 

Eke vilêka sûre bîye zergûn her aşma gulane de serê gorê mi de 

Wa ciwanêko çeleng biçîno û bero bikero mîyanê porê yara xo de.  

 

                                                         (Dêsan De Sûretê Ma Nimite)

 

ŞÎÎRÎ ŞAHID Ê

 

Nê şîîrî

nê şîîrê hesretan û hesrinî

Her şîîre desmalêka mûrekerda û niqişnaye

Û her sanika ke dapîre ra yadîgar menda

Zereyê sindoqêka sedefan ra neqişnayî de nimita…

 

Ey qewmo ke ziwan dest ra gêrîyayo û sêwî

Neslê peskovîyan ra çi mendo destê ma de?

Helbet koyê ma hema zî bakîr ê

Koyê ma hema zî xinamî yê asteran rê

 

Û şewqê aşme ma rê çimşikitişê waştîyêka şermonike…

 

Halînê tenêtîya mi de newe ra xuligêno asîman

Ez tenêtîya xo de zêdîyena her şefeqê welatê xo de

Ez tenêtîya xo de hes kena şima ra ey qewmê koyan

Bêrêne û bêvînê

Welatê şima senî resayo umrê pêxamberan…

 

Û peşê koyan de her kerra şahid a mahkûmîya ma rê

 

Her hafizaya ke kilît bîya rêça xo de bena a

Û her zeman û rojêkê xo esto helbet

Versîya welatê mi xatirayêka xerîbe û mehzûne

Mi ewnîya dûrî û nizdî ra û mi dî

Hemeyê hêkelan secde de bîy kerra

Û her kes hewranê xo ra varabi newe ra…

 

Ax înanê ke umrê xo bîlasebeb telef kerd

Heme qapsûnê înan pûyayî

Û ma ziwanê yewbînan ra fam nêkerd û nêkerd!...

 

                                                         (Dêsan De Sûretê Ma Nimite)