Dewleta tirke 2015 de bi 'Planê Çokdayîşî' armanc kerd ke gerîlayan îmha û tasfîye bikera. Coka dewleta tirke 2015 ra dima hêrişê xo yê îşxalî giran kerdî. Na çarçewe de vera waranê gerîlayan bombardumanî zêdîyayî. 27ê gulana 2019î de dewleta tirke 'Operasyonê Pençe' da destpêkerdene, hedefê ci de Xakurkê bi.

31ê gulana 2019î de Wezîrê Pawitişî yê Tirkîya Hulusî Akarî de pê vateyanê 'Ma kewtî baregehanê înan' xîret kerd ke rayaumûmîye bixapîno la rixmê propagandaya medyaya şerê taybetî û Akarî zî dewleta tirke Xakurkê de bi giranî bin kewte. Dewleta tirke 2019 de operasyonê 'Pençe-2', 'Pençe-3' dayî destpêkerdene û heta 2020 nê operasyonan rê dewam kerd.

15ê hezîrana 2020î de 30 droneyanê çekdaran û droneyanê çekdaran ê bêmerdiman dewleta tirke Mexmûr, Şingal û Herêmê Pawitişî yê Medya, 17ê hezîrane de zî Heftanînî dayî bombayan ver. Gerîlayanê HPG û YJA-Starî zî çarçewa Operasyonê Şorişgêre yê Cengê Heftanînî de derbê giranî dayî artêşa tirke ro.

Prosesê dimayê binkewtişê Heftanînî û Garê

Dewleta tirke hamnanê 2020î de pê xoverdayîşê gerîlayan şoq bîye. Dewleta tirke seba ke na rewşe bivurna 'wezîrê şerî' Hulusî Akar û Serfermandarê artêşa tirke Yaşar Guler şawitî Bexdad û Hewlêrî. Akar dima şi paytextê Almanya Berlin û Wezîra Pawitişî ya Almanya Annegrete Kramp-Karrenbauer reyde pêvînayîşêk kerd. Hukmatê Almanya pê bahaneya 'sirê dewlete' tedeyîya pêvînayîşî eşkera nêkerde. Akarî dima ke paştdayîşê Almanya, hukmatê Iraq û Herêma Kurdîstanî girewt seba şuxilnayîşê çekanê kîmyewîyan zemînêk awan kerd.

Dima vera Garê 10ê sibata 2021î de operasyonê îşxalî dest pêkerd. 13ê sibate de operasyonê Garê pê binkewtişê artêşa tirke qedîya. Operasyon de 37 leşkerê tirkî kişîyayî, 15 gerîlayê HPGyî şehîd bîyî û artêşa tirke bi destê xo 13 esîrê Kampa Sîyanê kiştî. Operasyonê Garê de bi giranî gaz û çekê kîmyewîyî şuxilîyayî.

Akarî Meclîs de wexto ke derheqê operasyonî de 'agahîyî' dayêne îtîraf kerd ke înan gazo kîmyewî Garê de şuxilnayo. Endamê Komîteya Rayberdişî ya PKKyî Murat Karayilanî ê rojan de Stêrk TVyî rê qisey kerd û waşt ke heyetê xoserî Garê de cigêrayîşan bikerê. Hemserekê Konseya Rayberdişî ya KCKyî Cemîl Bayikî zî pare kerd ke serê bedenanê gerîlayan de rêçê guleyan çin bîyî, no zî îsbatê çekanê kîmyewîyan o.

Pê kîmyewîyan bi tîpanê neweyan hêrişê 24ê nîsane

Şewa 23 û 24ê nîsane de artêşa tirke ya îşxalkere bi bombardumananê giranan hêrişê Metîna, Avaşîn û Zapî kerd. La gerîlayan Hemleyê Şorişgêrî yê Cengê Xabûrî û Bazanê Zagrosî dayî destpêkerdene û rayîr nêda îşxalkeran. Artêşa îşxalkere pê teyarayanê şerî û helîkopteranê hêrişî çar mengan hêriş kerd, dima dest eşt teqaberanê sey TNTyî û mewzîyî teqnayî.

La artêşa tirke pê xoverdayîşê gerîlayan nêeşka û narey zî dest eşt çek û gazê kîmyewîyî. Murat Karayilanî o çax pare kerd ke înan hêrişan de gazê tabun, kloropîkrîn û hardalî tesbît kerdê. Êlule ra dima artêşa tirke vera gerîlayan bombardumanê kîmyewîyî yê neweyî ceribnayî. Goreyê çimeyanê HPGyî nê çekê kîmyewîyî wexto ke teqanê eşkenê warêkê hîrayî îmha bikerê.

Hamnan de bi taybetî Werxelê û Girê Sorî de artêşa îşxalkere waşt ke pê gazanê kîmyewîyan xoverdayîşê gerîlayan bişikna. Heta herêma Bala Berwarî ya Dihokî de artêşa tirke pê çekanê kîmyewîyan warê sivîlî kerdî hedef. Dewa Hirûrî de 3 kesî binê tesîrê nê kîmyewîyan de mendî û wedarîyayî nêweşxane. Christian Peacemaker Teams- Tîmê Haştîkerdoxan ê Xirîstîyanan ê Kurdîstanî (CPT) teşrîna peyêne ya 2021î de nê kesî zîyaret kerdî û da zanayene ke bedenê înan de rêçê gazê kîmyewîyî est ê.

2021 de 40 gerîlayî pê çekanê kîmyewîyan şehîd bîyî

Hemserekîya Konseya Rayberdişî ya KCKyî pêro dinya rê deklara kerd ke vera gerîlayan çekê kîmyewî û gazê jehrînî şuxilîyenê û Ewropa, Amerîka û Neteweyê Yewbîyayeyî zî pê bêvengîya xo benê hemkarê nê hêrişan. Kurdîstanijan bêvengîya nê hêzan ser o 2021 ra dima verê bînaya Rêxistina Vergirewtişê Çekanê Kîmyewîyan (OPCW) de dest pê çalakîyan kerd û delîlî pêşkêş kerdî. Rixmê ney zî OPCW vera nê hêrişan tênêgêra.

Goreyê tesbîtan artêşa tirke 2021 de 367 reyî çekê kîmyewîyî şuxilnayî û nê hêrişan de 40 gerîlayî şehîd bîyî. Nînan ra 6 gerîlayî Garê de, 34 gerîlayî Zap, Avaşîn û Metîna de ameyî qetilkerdene.

7 mengan de her çeka kîmyewîye şuxilîyaye

2022 de dewleta tirke hêrişê kîmyewîyî kerdî hîra. 14ê nîsana 2022yî de reyna vera Avaşîn, Zap û Metîna bi nameyê 'Pençe-Kîlît'î operasyonê îşxalî dîya destpêkerdene. Nê operasyonî de her roje artêşa îşxalkere bombaya fosforî, bombaya termobarîke, bombaya nuklere ya taktîkî û çekê kîmyewîyî yê bînî şuxilnayî.

Pê dîmenan sûcê kîmyewî çend reyî ameyî îsbatkerdene. ANFyî 25ê hezîrana 2022yî de dîmenê mewzîyanê Şehîd Berxwedanî yê Girê Şehîd Şahînî weşanayî. Dîmenan de gerîlayêk vano: ''Artêşa tirke çekanê kîmyewîyan şuxilnena. Boyêka girane est a. Ma bê maske nêeşkenê nefesî bigêrê.'' 16ê temmuza 2022yî de ANFyî dîmenê bînî weşanayî. Dîmenan de aseno ke tay leşkerê tirkî pê xortumêkê dergî verê tunelan û mewzîyan de çeka kîmyewîye kenê de.

2837 reyî çeka kîmyewîye û bombayê qedexekerdeyî şuxilîyayî

Merkezê Îrtîbatî û Çapemenîye yê HPGyî 15ê teşrîna peyêne ya 2022yî de bîlançoya şerê hewt mengan eşkera kerde. Goreyê bîlançoye artêşa îşxalkere nê 7 mengan de vera tunelan û mewzîyanê gerîlayan 2837 reyî çekê kîmyewîyî û bombayê qedexekerdeyî şuxilnayî.

Dr. Serbilind Dêrsimî 10ê teşrîna peyêne ya 2022yî de ANFyî rê qisey kerd û derheqê tesîranê nê çek û bombayan de wna vat:

''oreyê doneyan û muayeneyanê ma artêşa tirke tewr zaf gazanê ke fatisnenê şuxilnena. Nînan ra tewr dîyar zî gazê klorî yo. Warê şerî de zaf madeyî ameyî destvistene ke nînan ra yew zî asîtê hîdroklorîkî yo ke seba pakîye şuxiliyena. Dermanê şitişî asîtê sodyumhîpoklorît zî şuxilnena. Nê wird madeyan de zî asîtê klorî est ê. Nê wird madeyî wexto ke pêbenê gazê klorî hînî merdiman fatisnenê, çim û qirikî vêşnenê û kişenê. Artêşa tirke vana envanterê ma de çekê kîmyewî çin ê la nê bi xo warê şerî de benê gazê klorî. Artêşa tirke bi lûleyan nînan şawena mîyanê tunelanê şerî. Nê pêro pê dîmenan eşkera bîyî. Gazo ke embazê ma Baz Mordemî rê tesîr kerdo gazo winayên o. Coka fekê embazê ma ra awa sûr, pembe û qeweyî ameye. Na awe cigêran ra ameyêne.''