Efrîno ke dewleta tirke 2018 de hêrişê ci kerd, hema zî binê îşxalî de yo. Efrînijê ke îşxalî ra neçare mendî ke koç bikerê, bi hêvî û qerardar ê ke rojêke qetî abigêrê Efrînî.

Wexto ke Efrîn ame îşxalkerdene nêzdîyê 600 hezar kesî neçare mendî ke Efrînî ra koç bikerê. Beşêkê koçberanê Efrînî Heleb, Hama, Hûms, Şam, Idlib, Ezaz, Raî, Exterîn, Bab, Cerablûsî ra amebi. Nînan ra tay lesan reya hîrêyîne koç kerdêne. Nê koçberî taxanê Şêxmeqsûd û Eşrefîyê, Şehba û Şêrawa de ameyî cakerdene.

Şehba

Şehba de 2018 dew û bajarekê estê ke temamîya nê dew û bajarekî ê kurdan ê la bi cabîyayîşê ereban nêmeyê ci bîyî ereb. Zafê dewê Şehba hetê dewleta tirke û cerganê ci ra ameyî îşxalkerdene. Bab û dewê ci bi temamî ameyî îşxalkerdene, dewê Til Eran, Til Hasil, Kefer Zîrîx û tay dewê înan ê Şehba zî binê kontrolê rejîmî de yê.

Efrînijî dewanê Bircxwaz, Gundê Mezin, Başemre, Qulitê, Aqibe, Soxanek, Ziyaret û Xirabkî yê qezaya Şêrawa yê Efrînî de ca bîyî. Dewleta tirke pê obus û hawanan hêrişê nê dewan kena. Beşêkê şarî zî bajarek û qezayanê Til Rifet, Dercemel, Kefer Naya, Ehraz, Ehdas, Fafînî û 46 dewanê ci yê Şehba de ca bîyo. Beşêko bîn zî kampanê Berxwedan, Serdem, Şêrawa û Koçerî de manenê. Dew, bajarek û kampanê Şehba û Şêrawa de nêzdîyê 150 hezar kesî manenê. Dewan de seba ke verî şerêko giran qewimîya, zafê keyeyê herême xera bîyî.

Efrinîjan Şehba de seke Efrînêko newe awan kerd. Bi rayîrê meclîs û komunan hewcedarîyî bi hawayêkê komunalî yenê peydakerdene. Dew û bajarekan de ca bîyî û dest pê zîretî kerd. Rixmê ney zî dikandar û bazirganî zî  Ehdas, Fafîn, Til Rifet û Dercemelî de dikanê qijî xo rê viraştî û dest pê dikandarîye kerd. Dewanê Ehraz, Fafîn, Ehdas û Ziyaretî de goristan, Ehraz de zî şehîdgeh viraştî.

 Eşrefîyê û Şêxmeqsûd

Taxê Şêxmeqsûd û Eşrefîyê yê Helebî zî taxê kurdan ê. Wird taxan de zî 250 hezar kesî mendêne. Gulana 2013î de şerêko pîl tede qewimîya. Zafê şarê na herême koçê Efrînî kerd. Şerê Şêxmeqsûd û Eşrefîyê qet nêqedîya. Bajaro ke şer tede tewr zaf giran bi, rojawanê Şêxmeqsûdî yo. Coka tîya de kes nêmend. Rixmê ney zî efrînijan no ca vurna warê cuye.

Rayîrê xeripîyayeyî, banê rijîyayeyî, taxê xirayî, tax û kuçeyan de xirbê pîlî, çeperê rijîyayeyî ameyî viraştene. 

Taxa Sekîn Şebabî zî mabênê taxanê Benîzte û Şêxmeqsûdî de ya.

Êyê ke tewr zaf xera bîyî taxê cayanê bazirganîye yê. Bostanbaş û Şêx Nacarî ke tede bi hezaran fabrîka estbîyî, nika têna dêsê fabrîkayan mendî. Temamîya fabrîkayî ameyî berdene bi Tirkîya.

Taxa vengkerde: Hey Fîlîstîn yan zî Henderat

Taxa Hey Fîlîstînî (Henderat) Heleb de ya û taxa tewr xirabîyaye ya. Cergan wextê şerî de na taxe de ca bîyî. Yeno vatene ke zafê filîstinijî na herême de wayîrê fikrê Îhvanî bîyî. Coka cergan taxê Bostanbaşi û Şêx Nacarî talan kerdî, tîya ra kewtî Mislimîye û tay cayê Şehba îşxal kerdî. Henderat nika cayêko vengkerde yo. Dîmenê şerî bêrehmîya şerî bi hawayêkê zelalî mojnenê.

Welatê mînareyanê xerabîyayeyan

Dewa Pinoyî ya rojawanê Şêxmeqsûdî de goristanê efrînijan eso. Wasîyetê efrînijanê ke nê goristanî de ameyî definkerdene no yo ke serê înan de wa dara zeytunî bêra ramitene. Wasîyeto diyîn ê efrînijan zî no yo ke cenazayê înan rojêke wa bêrê berdene bi Efrînî.

Hesreta Efrînî

Kokimê Efrînî hesreta erdê xo yê. Bi qerardarî û hêvî vanê ke 'Ma do rojêke abigêrê.'

Dayîke Qurnefîla 86 serre elewîyêka Mabata ya û di laj û tornê ci şehîd bîyî. Dayîke Qurnefîle dûayan kena û vana: ''Têna to ra çîyêk wazena; heta ke ez Efrîn de bimira ganê mi megêre.''

Dayîke Xecê 90 serre ya û roja Efrînî ra vejîyaya ra nata ne zeytun ne tîr ne zî hinar werdo. Çunke nê pêroyî baxçeyê aye de estbîyî. a vana: ''Ez do rojêke abigêra û nê meywe û zeytunanê baxçeyê xo ra biwera.''

Dayîkêka bîne ya 70 serre zî wexto ke Efrînî ra vejîyaye ra nata hema zî zeytun nêwerdo, dû nêşimito. Dayîke vana: ''Heta ke abigêra Efrînî ez do nînan mewera. Ez do qetî rojêke abigêra Efrînî.''