Omer Becerîklîyo ke bi nameyê Êm Heyd yan zî Êmer Aga şinaîsyeno dewa Vazenanî ya qezaya Dara Hêni ya Çewlîgî de dadîya xo ra beno. O wexto ke 26 serre bîyo tewrê Serewedaritişê Şêx Seîdî yê 1925î beno. O sey pawitoxê ci terkê Şêx Seîdî nêkeno û dima ke ablûqaya Amedî bin kewto Şêx Seîdî reyde şino Dara Hêni. O teslîm nêbeno û bire dano ke koyan de şerwananê kurdan reyde şer bikero. Êm Heyd wextêko derg koyan de maneno û çalakîyê ci yê vera hemkaranê bi nameyê 'Çeteya Huqumatî' benê efsane.

Êm Heyd hîrê lajanê Agayê Haydarî ra yew o. Êm Heyd destpêkê Serewedaritişê Şêx Seîdî ra heta peynî bi hawayêkê aktîfî têgêreno. Êm Heyd wextê ablûqaya Amedî de zî cepheyê tewr vernî de şer keno. Wexto ke Şêx Seîdî bire daya ke şoro Îranî Êm Heyd heta Dara Hêni hetê ey de şino. Rayîr de yew pêkewtiş qewimîyeno. Lîderanê serewedaritişî ra Hej Sadiq Beg wazeno ke wa Êm heyd hetê ey de bimano.

Hetê Hej Sadiq Begî de lajê ci Riza û komêka şerwanan est bîyî. Çimê Hej Sadiqî hol nêvînenê. Êm Heyd hetê Hej Sadiqî de maneno la heta mergê xo poşman beno ke çira Şêx Seîd teriknayo. Êm Heyd heta ke Hej Sadiqo valêrij merdo hetê ey de maneno. Hej Sadiqî rixmo ke çimê ey nêdîyêne şer kerdêne. No zaf tesîrê Êm Heydî keno.

Dima Hej Sadiqo valêrij zî beno esîr û Şêx Seîdî reyde yeno îdamkerdene. Lajê ey Riza Beg îxanet keno û dewlete de pêkeno. 

Êm Heyd û birayê ci Hesen agêrenê koyan û Yado Beg û Kolos Aga (Selîm Aga) reyde mabênê Dara Hêni û Licê de şer kenê. Dima ke Kolos Aga netîceya çeteyanê xayînan de kişîyeno, Êm Heyd armancê xo yê şerî vurneno û vera xayînan zî şer dano destpêkerdene.

Qirkerdişê Pêçarî û Xoverdayîşê Êm Heydî

Mabênê Amed, Çewlîg û Xarpêtî de şerwanê kurdî vera leşkeranê tirkan çalakîyanê xo rê dewam kenê. La tay keyeyê serkêşî dima dewlete de pêkenê. Tay kesî zî cara dewlete rê hemkarîye kenê. Nê wird komî benê çete û vera şerwananê kurdan operasyonan kenê. Herême de nînan rê 'çeteya huqumatî' yena vatene.

Çeteya Huqumatî û Alaya Pîyade ya 5. binê fermandarîya Bînbaşi Alî Haydarî de herême de operasyonan kenê. 1926 de Licê, Dara Hêni û Palû de têgêrayîşê leşkeran dîyeno destpêkerdene. Dewlete ferman dana ke na herême merdiman ra bêra xalîkerdene, pêro camêrdê 14 serrî ra pîlêrî bikişîyê. Nê têgêrayîşê leşkeran de bi seyan cinî, doman û merdimî bi hawayêkê komkîyî yenê vêşnayene û qetilkerdene.

Koyê Lîsî de şerwanê kurdî mudaxeleyê leşkeran kenê û artêşa tirke bi giranî bin kewena. Êm Heyd zî tewrê nê şerî beno. Leşkerê tirkî yenê esîrkerdene. Bînbaşi Alî Haydaro ke pê zulmê xo namdar bîyo, remeno û şino dewêke. Kurdêko kokim mîyanê silan de ey nimneno. Roja bîne leşkerê tirkî Alî Haydarî vînenê û benê. Alî Haydarî dewijo ke o nimitbi zî qetil keno. Alî Haydar binkewtişî ra semed Mehkemeya Îstîklalî ya Dîyarbekîrî de yeno muhakemekerdene.

Nê binkewtişî ra dima dewleta tirke yewinê komandotan û çeteyê hemkarî Çewlîg, Xarpêt û Amedî de cakerdî. Dewleta tirke hemkaranê xo yê çeteyan mîyanê şerwanan de cakena û bi nê hawayî lîderanê şerwanan qetil kena, îstîxbaratî arê dana.

Qirkerdişê Pêçarî yo Diyîn

1927 de leşkerê komandoyî sewqê herême benê. Tîya de leşkerê tirkî û çeteyî qirkerdişê pîlî kenê. Binê fermandarîya Albay Mustafa Muglaliyî de herême de qirkerdişo diyîn dîyeno destpêkerdene. Serkêşîya milîsanê Şêx Selîm û Şêx Selametî de bi desan dewî yenê vêşnayene, merdimî yenê qetilkerdene. Herême de cayê ke tede qirkerdişê komkîyî ameybî kerdene, dormeyê nînan yeno girewtene. Nika herême de goristanê winayênî zaf ê. Bi hezaran merdimî zî remenê û şikefteyan de xo nimnenê. Şerwanê kurdî vera leşkeran şer kenê ke leşkerî nêrê nê cayan. Êm Heyd û birayê ci Botîyan, Murtazan û Ziktî de vera nê qirkerdişî şer kenê.

Êm Heyd koyan de beno tersê hemkaranê dewlete

Bi efûya dewlete 1928 de şerwanê kurdî agêrenê cuya xo. La Êm Heyd şerî rê dewam keno. O heta 1933yî  pê koma xo çalakîyan keno. Hînî Êm Heyd koyanê Sîwan, Kawar, Koyê Sipî, Ziktî, Şervedînî de beno tersê çeteyanê îxanetî. Êm Heyd xayînê bi nameyê Mala Kekî kişeno, birazîyê ey Abdullah Hej Ehmed zî lajê Hej Sadiqî Riza Begê xayînî kişeno. Çeteyî kewenê peyê Êm Heyd û birazîyê ci. Êm Heyd dima xayînê bi nameyê M. Alîyî zî kişeno. Naye ser o Êm Heyd beno hedefê çeteyan o verên. Her kes Êm Heydî rê vano ke wa şoro Binxete (Rojawanê Kurdîstanî.) La o koyan de maneno û beno şerwanêko xeyalî.

Di birayê Êm Heydî yenê qetilkerdene

Birayê Êm Heydî Hesen 1928 de mîyankî ra agêreno dewe la çeteyî ey îxbat kenê. Leşkerî dormeyê dewa Vazenanî gênê û pêkewtişî qewimîyenê. Hesen teslîmîyetî red keno. Bînbaşiyo tirkan kekê Êm Heydî Şûxmus gêno, çeke dano destê ci û vano ke wa bido birayê xo ro. La Şêxmus ney red keno. Naye ser o Bînbaşi pê 7 guleyan Şêxmûsî qetil keno.

Hesen zî dêr de yeno qetilkerdene. Leşkerî sereyê ey birnenê. Bînbaşiyo tirk sereyê Hesenî mojneno dadîya ci û gefan waneno. La dadîya Êm Heydî Fatê nêbermena û goş nêkuwena leşkeran. Bînbaşi pê gefan dewe ra şino û sereyê Hesenî merkezê qeza de teşhîr keno. Dima ke operasyon qedîyeno dewijî cenazaya Hesenî ya bêsere û cenazaya Şêxmusî defin kenê.

Êm Heyd vera muxbîranê ke birayê ey îxbar kerdo çalakîyanê xo zêdîneno. Çeteyî zî kewenê ey dima. Êm Heyd wextêk mabênê Gimgim û Kanîreşî de Koyê Şerefdînî de maneno.

1933 de efû ra dima Êm Heyd agêreno dewa xo la muxbîr û çeteyî reyna kewenê ey dima. 1948-1949 de Êm Heyd reyna muxbîrêkî kişeno û yeno destbendkerdene. Tîya de Êm Heyd îşkenceyanê pîlan vîneno. O hêverî erşawîyeno Zîndanê Çewlîgî û dima sewqê Zîndanê Sêwasî beno. La cade zîndanî ra fîrar keno û reyna verê xo dano koyan. Êm Heyd mabênê Licê, Dara Hêni, Palû û Hêniyî de vera hemkaran çalakîyan keno.

Êm Heyd 1950 de wexto ke herêma Pêçarî de xo nimneno, Dara Hêni de yuzbaşîyêko tirk lajê ey û birayê ci keno rehîn. Leşkerî erzenê Pêçarî ser la Êm Heyd xelisîyeno. Pêçarî ra Hesen Fehmî Beg pê fîdye laj û birayê Êm Heydî xelisneno. 

Êm Heyd cuya xo ya fîrarîye de tewr peyên herêma Omeryanî ya Mêrdînî de koyan de maneno. Dima tepişîyeno la pê efû vejîyeno.

Xayînî nêqedîyenê

Wexto ke o zîndan de bi rojêke tepişteyan rê vano ke ''Destê xo medê eşyayanê mi ro. Tay xayînî mend ê, ez şina nînan zî kişena yena.'' Dima ke zîndanî ra vejîyeno tay kesî ey rê vanê ''Êmer Axa ti key agêrenî hepsî?'' Êm Heyd vano: ''Ez kamyew xayînî bikişo? Muxbîrîye bîya exlaq. Pê kiştişî nêqedîyenê.''

Êm Heyd dima ke zîndanî ra vejîyeno dewa Zîyaretî ya Mûşî de cabeno. O 1985 de wexto ke 86 serre  na dewe de dinyaya xo bedilneno.

* Na bîyografîya  Êm Heydî bi agahîyanê lajê ey Mala Mehmud Becerîklîyî û bi agahîyanê şarê herême ameye nuştene.