Bi taybetî Merkezanê Îhtîsasî yê Dînî de ke serranê peyênan de hûmara înan Kurdîstan de zêdîyaya, her tîpê teda yena kerdene. Nê merkezan de herinda ke dîndarî bêrê perwerdekerdene, milîtanê AKPyî yenê perwerdekerdene.
Serranê peyênan de Kurdîstan de bi taybetî Amed û Wan de hûmara dibistananê pabesteyê Serekîya Karanê Dîyanetî zêdîyenê ke nê dibistanî hetê Weqfa Dîyanetî ya Tirkîya ra yenê îdarekerdene û tede perwerdekerdişê îmam û muezînan yeno kerdene. Çîyo ke verê cû YÎBOyan kerdêne nika zî dibistanê winayênî kenê. Ciwanê kurdê ke seba ke bibê îmam, muezzîn û mamostayê dînî şinê nê dibistanan, teda û prosesê asîmîlasyonî ra dima kewenê mîyanê sîstemî.
Nika 20 şaristananê Tirkîya û Vakurê Kurdîstanî de nê dibistanî est ê û 8 şaristananê bînan de zî êyê neweyî do bêrê akerdene. Nê dibistanî Amed û Wan de est ê û Agirî, Mûş û Bedlîs de zî do bêrê akerdene.
Wendekarê nê dibistanan Wargehê Dîyanetî yê Tirkî de manenê û raştê her tewirê teda yenê. Ame parekerdene ke nê wargehan de destûr nêdîyeno ke wendekarî şeme û yewşeme zî şorê keyeyanê xo.
Kerdişanê nê wargehan ra tayênî wina yê: Werdê nêmrojî nêdîyeno. Keyeyanê wendekaranê 'neserkewteyan' ra 130 hezar lîra yeno girewtene û no kerdiş sey senetî destpêk de keyeyan rê yeno îmzakerdene. Heqê dewamnêkerdişî teyna di rojî yê. Wendekarê nêweşî zî ancax 6 rojan eşkenê rapor bigêrê.
Merkezê Îhtîsasî yê Wargehê Dîyanetî yê Wanî cayê baregehê JÎTEMî yê verênî de, qeraxê Gola Wanî de virazîya. No baregeh serranê 90an de merkezê îşkenceyî bi û hema zî binê bîna de esteyî est ê.
Weqfa Dîyanetî ya Tirkî serra 1975 de seba ke hetkarîye bida xebatanê Serekîya Karanê Dîyanetî û neslêkê dîndarî weye bikera awan bîye. La dima ke AKP bi îqtîdar Weqfa Dîyanetî ya Tirkî bi temamî bîye baskêka AKPyî û nika zî Kurdîstan de xebata asîmîlasyonî kena.
