Kultur û bawerîya kurdanê elewîyan de zaf rojê muhîm û taybetî est ê. Nînan ra Gaxan, rojeyê Xizirî, rojeyê Des û Di Îmaman, Qereçerseme, Hawtemal, Newroze bawerîya şarî de zaf cayêde muhîm gênê. Ma nuşteyê diyînî de rojeyê Xizirî, rojeyê Des û Di Îmaman ser o vindetîbî. Ma do ewro Qereçerseme, Hawtemal, Newroze, roza Merdan û Şewa Îneyî çi yê, nînan ser o bivindê.

Kal Gaxan 

Gaxan Kirmancîye de serê serr o. Gaxan de hîrê rojî roje yeno girewtene. Dima şarê elewî mîyazan (nîyazan) pewjenê û cîranan ra kene vila. Şandanê zî çila fînê ta ke serra newîye rind û bixeyr bêra. Reyna Pîrî cem gire danê.

Kal Gaxanî ra “Kalik” zî yeno vatene. Roşan de vera şanî Kal Gaxan dest de çogane, paşt de tewreyê ci ber bi ber gêreno. Leyê ci de zî xanima xo ya ke ci ra ezab a est a. Nameyê xanima  Kal Gaxanî ca bi ca Fat a yan zî Fatik a. Tayê mintiqan de wexto ke Kal Gaxan şî yew keye wina veng dano:

“Serê serre, binê serre,

Kalik! Kalê Gaxanî na wo no çêver de amo zere,

Xizir çimê kesî pey de meverde“

Qereçarşeme/ Qereçarşemeyê Martî

Qereçarşeme, bi Qereçarşemeyê Martî zî yeno namekerdene. Çarşemeyê menga Martî yo verên de yeno pîrozkerdene. Çarşemeyê hîrêyinî de şar mîyazan pewjenê şono serê zîyara, çilayan fînê ta, duayan wanenê. Na roje rastê “Newroze” bena.

Şarê elewî na roje yeno têhet, zafêrî dormeyê adirî de, kincanê rindekan danê xo ra. deyîran vanê, kay kenê û duayan wanenê

Wextê pîrozkerdişî de duayanê winayan wanen:

“Xiravîye şêro, rindîye bêro

Tarî şêro, roştîye bêro

Serd şêro, germ bêro

Dişmenîye şêro, dostîye bêro.“

Hawtemal

Pîrozkerdişê hawtemalî ca bi ca, mintiqa bi mintiqa vurîyeno. Goreyê vatena tayê kesan hawtemal tayê cayan de 17ê adare de, tayê cayan de 19ê adare de û tayê cayan de kî 21ê adare de êno pîrozkerdene. Howtemal Qerê Çarşemeyî ra dima yo. Yanî cayêk de Newroze şarê ma yo. Zerfetî yenê pewtene. Şenik bo zî teyê kesî reyna roje gênê.

Roza Merdan

Payîz de rojêk roja merdan a. A roje de, şonê mezelan ser, çilan finê ta, seba merdan duayan wenenê. Şande zî seba merdan werd kenê vila.

Şewa Îneyî

Şewa ke panşemeyî îneyî ra girê dana a şew a. Şewa îneyî de çilayan fîne ta û serê banan de nanê ro. Heta ke çilayî qedîyayî uca de manenê. A şewe ganî merdimî nênûganê xo nêbirnê, awe xo ra mekerê, xirab o. 

Şewa îneyî de kes zaf nêvejîyeno teber, tersenê, vanê emşo erd giran o.