Her ke ambargo ame dergkerdene alozîyê pîlî vejîyayî werte. Bi taybetî warê weşîye de meseleyê cidîyî vejîyayî. Heta dadîyanê diganan domanê xo vîn kerdî. Mexmûr cayêko nakok bi û her hêle alozîyê pîlî vejîyayî. No zî raşte raşt tesîrê multecîyanê Mexmûrî kerd.

Nakokîyan ra warê weşîye de tim meseleyî peyda bîyî. Nêweşxaneyo ke pabesteyê Îdareyê Iraqî yo, seba meseleyanê weşîye yê Mexmûrî qîm nêkeno. Îklîm û şertê cuye zî tim benê sebebê nêweşîyan ê kronîkan.

Qanûnê merdimîye ameyî binpaykerdene

Rewşêka winasêne de ambargo yeno a mana ke nêweşê kronîkî terkê mergî ameyî kerdene ke ganî bi nîzamî şorê seba kontrolî. La rayîrî nêweşan rê zî girewte yê, rayîr nêno dayene ke dadîyê diganî zî şorê nêweşxane.

Rayîrgirewtişî ra dergûşî mirenî

Rayîrgirewtişê bendanê kontrolî yê asayîşê PDKyî ra dadîyan domanê xo vîn kerdî. Rojan 7. û 3ê tebaxa 2019î yê ambargoyî de Zeynebe Ehmeda digane waşt şora nêweşxane la semedo ke rayîr girewtebi domanê/a xo vîn kerde. Reyna Fatma Kara heman semedî ra domana xo vîn kerde. Rîyê rayîrgirewtişî ra tewr tay 5 dergûşî merdî.

Kerdişê bêrûmetî û heqaretî

Rayîrgirewtişî bes nêbi, rûmetê merdiman ame şiknayene. Qaşo doktorêk ame ardene ke bendê kontrolî de nêweşan kontrol bikero. Doktorî destûr nêda ke nêweşî bêrê zivirnayene. Bendê kontrolî de nêweşan rê heqaret ame kerdene û kesê ke şîyêne nêweşxane ameyî vindartene. Nêweşan seba derbazê şaristananê Başûrê Kurdîstanî qeymaqamê Mexmûrî ra destûr girewtêne.

Belaya dinya; Covid-19

Pê vilabîyayîşê vîrusê Korona (Covid-19) cuya multecîyanê Mexmûrî giranêr bîye. Seba ke wextêkê dergî ra nata kampe binê ambargoyî de bîye, derman û malzemeyê xopawitişî qîm nêkerdêne cuya şarê Mexmûrî ser o tehlukeyêko pîl esto.Rixmo ke Komîteya Weşîye ya Kampa Mexmûrî seba hetkarîye venga Iraq, Neteweyanê Yewbîyayeyan û Başûrê Kurdîstanî da zî, hetkarîye nêameye kerdene. Komîteya Weşîye pê pêro îmkananê xo yê tayan seferberîye îlan kerde û kampe de dest pê semîner û kontrolan kerd.

Hema zî meseleyê weşîye dewam kenê. Nêweşê kronîkî zêdîyayî. Warê dermanî de hewcedarîyê lezabezî estê. Bi taynetî babeta nêweşîyanê kanser, şeker, tansîyon û kronîkan de hewceyê hatkarîya tibîye esto.

'Rayîrgirewtiş beno sebebê mergan'

Doktor Medya derheqê ambargoyê 10 menga û tesîrê vîrusê Korona de ANFyî reyde qisey kerd. Medya vat: ''Hetêk de ambargo, hetêkê bînî de vîrusê Korona û hêrişê dewleta tirke û DAÎŞî, mutecîyî zaf zehmetan ancenê. Ambargoyî ra nêweşê kanser, qelb, tansîyon, apandîs; cinîyê diganî, birîndarê hêrişan nêeşkînê şorê nêweşxane yan zî ambulans nêerşawîyeno, yan zî erey erşawîyeno. Rayîrî yenê girewtene. Nê bîyî sebeb ke zaf kesî bimirê.

îmkanê ma tay bîyî ke ma janê vîrusê Korona vindarnê yan zî test bikerê. Coka kamî ke kixenê yan zî adirê xi estbi ma girewtî binê karantîna. Hema hema her kes gêrîya bine karantîna û bi nê hawayî mesafeya komelkî zî ameye caardene. Ma derheqê vîrusî de semînerî dayî û vilawekî vila kerdî. Nêzdîyê 512 kesî gêrîyayî binê karantîna. Prosesê Korona de cayê sey qewexane, cafe, rastaurant qefilîyayî. Şîn û rayraşîyayîşî ameyî qedexekerdene. Tewr peyên Rojawanî ra ma rê testî ameyî, ma înan rê sipas kenê. Têna kesêkî ra ma şikê vîrusî kerdêne la o zî weş vejîya. Ma sey kampe prosesî ra serkewte vejîyayî la hema zî tehluke esto. ''

Dr. Medya peynî de veng da ke hetkarîya dermanan a seba kampe bêra kerdene.

Cinîyî rayberê xoverdayîşî bîyî

Nê prosesî de rolêko girîng ê cinîyan û têkoşînê cinîyan estê. Cinîyan xo ver da û têkoşîn kerd. Cinîyanê ke binê sîwana Meclîsê Îştare de xo rêxistin kerd, tewr vernî de ca girewt. Cinîyan vera tecrîdkerdişê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî û îşxalanê dewleta tirke û Başûrê Kurdîstanî têkoşîn kerd.

Cinîyan têkoşînê vera ambargoyî û ablûqa zî çalakîyî kerdî. Nê çalakîyan ra çalakîya tewr bi tesîre çalakîya Mayanê Haştîye û Mayanê Laçiksipîyan bîye de verê bendê kontrolî yê PDKyî de 1ê êlule ra heta 27ê êlule dewam kerd. Dayîke Fatma Îzera ke domana ci astengdare zaf nêweş bîya waşt ke kênaya xo wedara nêweşxane. La rayîrî girewte bîyî û kênaya ci erey wedarîyaye nêweşxane û peygoşîya doktoran ra dinyaya xo bedilnaye.

Barê cuye yê cinî û dayîkan zehmetêr bi

Mexdûrê tewr pîlî yê nê prosesê ambargoyî cinî, doman û dadîyî bîyî. Nê prosesî de 5 dadîyê diganî nêzdîbîyayîşê bêexlaqî yê PDKyî ra domanê xo vîn kerdî. La reyna zî dadîyan xo ver da û pê mesuldarîye çalakîyan û xebatan de vernî de ca girewt.

Endama Koordînasyonê Meclîsê Îştare Nurane Sezgîn derheqê meseleyanê doman û cinîyan de nê çîyî vatî: '' Ambargoyê vera kampe ra dima bi seyan cinîyî bêkar mendî ke Hewlêr de xebitîyayêne. Ambargoyî hetê psîkolojî û ekonomî ra tesîrê doman û cinîyan kerd. Ambargoyî ra verî 700 cinîyî şîyêne kar. 5 domanî zereyê dadîyanê xo de merdî, domanêka 6 menge zî semedo ke erey wedarîyaye nêweşxane merde. Xebatkarêka şaredarîye zî birîndar bi la semedo ke erey wedarîya nêweşxane merd. Hemwelatîyê ma zî Hewlêr de netîceya krîzê qelbî de merd. Keyeyê ci waşt ke şoro cenazaya ci bîyaro la destûr nêame dayene keye. Tewr peyên dadîyêka digane ganî biwedarîyayêne nêweşxaneyê Hewlêrî la reyna ereymendişî ra domanê/a xo reyde merde.''