16ê sibata 1999î de kurdî bi hêrsî şîyar bîyî. Kurdê televîzyonan de dî ke mîmarê Şorişê Kurdîstanî Abdullah Ocalanî Kenya ra ame remnayene û dewleta tirke rê ame teslîmkerdene. Kurdî vejîyayêne meydanan. Teberê Kurdîstanî de vera kerdişê komplogeran ê mîyanneteweyîyan çalakîyê bêîtaatî yê sivîlî ameyêne kerdene. 15 sibate ra 48 saetan ra dima Konseya Serekîye ya PKKyî eşkerayîyêke daye. Konseye eşkerayîya tarîxîye de wina vatêne: ''Mesajê partî û şarê ma kifş o: bê Apo PKK û bê PKK meseleya kurdî qet nêna çareserkerdene. Muxatan, vervatox û sîyasetmedarê çareserîye û şarê ma têna Rayber Apo yo. Ey ra ber pêro şarê ma û rêxistinê ma fedayîyê Rayberîye yê. Êyê ke wazenê partî û şarê ma reyde têkilîye ronê ganî şorê ver bi Rayber Apoyî. Artêşa ma, partîya ma û şarê ma pabesteyê na raştîye ya. Heta ke na mesele çareser biba kurdî do sey fedayîyan biciwîyê.''

Seba Kongreya 6. ya PKKyî vengdayîş

PKKyî nê rojan de yanî destpêkê serra 1999î de koyanê Kurdîstanî de Kongreya xo ya 6. viraştêne. Kongre de Abdullah Ocalan reyna sey serek ame weçînayene. Netîceyê kongre 5ê adara 1999î de bi serrnameyê ''Kongreya Serkewtişî Cewabê Komployê Mîyanneteweyî yo'' rayaumûmîya kurdan û dinya reyde ameyî parekerdene. Vilaweka kongre de wina venga kurdan amebi dayene ke xoverdayîş û serewedaritiş bikerê pîlêr: ''Komployê 9ê Teşrîna Verêne ya 1998î yo ke hetê emperyalîzmê DYA, sîyonîzmê Îsraîlî û faşîzmê tirkan ra hêzanê mîyanneteweyîyan reyde ame kerdene, bi hawayêkê bêexlaq, bêhuqûq û bêmerdimîye ame kerdene. Rixmo ke Rayberîya partîya ma vera nê komployî têkoşîn kerd 15ê sibata 1999î de komplo resa astêka newîye. Na bêbextîya ke vera Rayberîya ma ameye kerdene, raştîya dişmenî, entrîkayê DYA û dirîtîya Ewropa eşkera kerdî.

Ma venga şarê xo yê Vakurê Kurdîstanî, Tirkîya û pêro şaristanan danê ke seba ke TC birijnê têkoşîn bikerê, sere wedarê, çalakîyanê xo bizêdînê. Ma venga ciwanan ê çêran ê kurdan danê ke nê têkoşînî de wezîfe bigêrê xo ser û tewrê gerîlayan bibê.''

Îmrali de qedexe û qanûnê taybetî

Şarê Kurdîstanî bi hawayêkê pîtî cewabê nê vengdayîşî da û cinî û camêrdê ciwanî pêl bi pêl tewrê gerîlayan bîyî. Bi nê hawayî mîyanê gerîlayan de 'Neslê 15ê Sibate' zî dest pêkerd. Nê rojanê krîtîkan ê Kongreya PKKyî de dewleta tirke zî seba Zîndanê Îmraliyî qanûnê taybetî viraştêne. Dima ke Abdullah Ocalan ame berdene bi Îmrali Heyetê Wezîran ê Tirkîya 17ê sibata 1999î de Girawa Îmraliyî sey herêma qedexe îlan kerde. Dima zî rejîmê Anqara qanûnê xo binpay kerdî û pêro selahîyetê Zîndanê Îmraliyî Wezaretê Edaletî ra girewtî û nameyê Merkezê Îdareyê Krîzî ser o dayî Buroyê Îrtîbarî yê Krîzî yê Îskeleyê Mudanya.

Şîyayîş û ameyîşê seba Girawa Îmraliyî hetê Buroyê Îrtîbatî yê Krîzî ra ameyêne serûberkerdene. Merkezê Îdareyê Krîzî yê Serwezîrîye zî Zîndanê Îmraliyî îdare kerdêne.

Bi nê hawayî Sekreterîya Pêroyî ya MGKyî wezîfeyê koordîneyî yê Merkezê Îdareyê Krîzî girewt xo ser. Yanî bîye berpirsîyara Îmraliyî. Hetêkî ra pêro selahîyetê biranê seba Îmraliyî pêro dîyayî destê leşkeran hetêkê bînî ra zî Zîndanê Îmraliyî goreyê statuyê 'zîndanê yewkesî' ameyêne dîzaynkerdene. Hema zî Girawa Îmraliyî herêma qedexe ye ya leşkerîye ya.

Qanûnê xo zî binpay kerdî

Giraw û Zîndanê Îmraliyî de 16ê sibata 1999î ra nata caardişê 'rewşa krîzî' esto. Na 'rewşa krîzî' ya ke goreyê qanûnan 'demkî' biba, dima bîye mende û sîstemêkê îdareyî.

Îdareyê Zîndanê Îmraliyî û personelê ci goreyê mewzuatî ganî seba Wezaretê Edaletî bixebitîyayêne la nê pêro pabesteyê Serekîya Fermandarîya Pêroyî ya Tirkîya xebitîyayêne. Goreyê Peymana Heqanê Merdiman a Ewropa ganî no rejîmê Îmraliyî Konseya Ewropa rê bidîyêne zanayene. La heta nika dewleta tirke no nêard ca.

Xîretê Ocalanî û Paştîdayîşê Konseye

Ocalan roja verêne ra nata Îmrali de maruzê tecrîd û îşkenceyî beno ke dinya sewbîna mîsalê ci çin o. Ocalanî zanayêne ke komployê raştikênî newe destpêkerdene. Ey no komplo bi vatişê 'Têverakerdişê şaran' pênase kerdêne. Rayberê Şarê Kurdî yo ke no tehluke dî, modelê çareserîya mesele selahîyetdaranê dewleta tirke reyde pare kerd. Nê modelê bi nameyê ''Komara Demokratîke'' nê çîyî temsîl kerdêne; heqê demokratîkî wa bêrê şinasnayene, gamê kulturelî bêrê eştene, qanûnê tewrbîyayîşê komelkî wa bêro raştkerdene û şer wa bêro qedînayene.

Rayberê Şarê Kurdî hetêkî ra berê haştîye û dîyalogan cenayêne hetêkê bînî ra zî vatêne ke ''Wa azadîya înan bêra dayene kurdan û wa rayîrê cuya hempare bêro dîyene.'' Ê rojan de Konseya Serekîye ya PKKyî eşkerayîya winasêne kerde: ''Heta ke Rayberîye partî û şarê ma têkilîya xo dewam bikera her eşkerayî û vatişê Rayberîye seba ma ferman û talîmatêk o. Coka ercnayîş, talîmat û fermanê Rayberîye do bêrê caardene. La eke têkilîya Rayberîye ya bi partî û şarê ma birîya qet yew vatişo ke nameyê Rayber Apoyî ser o ameyo vatene, ma eleqedar nêkeno. Ma do na rewşe qebul nêkerê.''

Vera avûkatan hêrişê nîjadperestî

Tirkîya û Vakurê Kurdîstanî ra bi desan avûkatan seba ke Ocalan bipawê muracat kerd. Dima hetê keyeyê Ocalanî ra 16 avûkatî ameyî weçînayene û nê avûkatan seba ke Rayberê Şarê Kurdî bivînê 22ê sibata 1999î de muracatê Mehkemeya Asayîşî ya Dewlete (DGM) kerd. Xoverdayîşê zere û teberî netîceyê xo mojnayêne. Dewleta tirke 25ê sibata 1999î de destûr da ke avûkatî şorê Girawa Îmraliyî. La ê rojan de faşîzmê tirkan asta tewr berze de bi. Avûkatî wexto ke Mudanya ra derbazê Girawa Îmraliyî bîyêne maruzê hêrişê nîjadperestan bîyî.

Avûkatî hêrişan reyde şîyî Îmraliyî û înan stratejîya newîye û mesajê haştîye yê Rayberê Şarê Kurdî pêro dinya reyde pare kerdî. Hetê bînî ra bi taybetî metropolanê Tirkîya de çalakî û nawnayîşan dewam kerdêne û ge ge tede şîdet zî qewimîyayêne. 13ê adara 1999î de Mavi Çarşi de qezaya Kadikoyî ya Îstanbulî de netîceya çalakîyêke de şewat qewimîya û 13 kesî şewat de merdî. Rayberê Şarê Kurdî 17ê adara 1999î de pêvînayîşê avûkatan de waşt ke çalakîyê şîdetî wa vinderê.

Meseleyê weşîye

Heta 15ê sibata 1999î Ocalan de têna nêweşîya sinuzîtî eztbî. Binê şert û mercanê tecrîdê Îmraliyî ra dima Ocalanî de nêweşîyê anjîn, faranjît, rînît û tengîya nefesî virazîyayî. Dima nê nêweşîyî zêdîyayî. Îmrali wezîfeyê xo yê 'hêdî hêdî kiştiş' ardêne ca. La sey hesabanê komplogeran nêbi. Kurdan seba weşî û azadîya Rayberê xo heta ewro xo ver da.

Ocalanî serra 2001î de pawitişê xo yê bi nameyê ''Pawitişê AÎHM-Dewleta Rahîban a Sumeran ra ver bi Komara Şarî'' de qala stratejîya ke prosesê Zîndanê Îmraliyî de amade kerde, wina kerde: ''Aslê xo de her çi, seba mergê mi amebi peydakerdene. Înan hedef kerdêne ke ez hetê fîzîkî ra yan zî hetê mana ra bimira. Ez naye ser o xeylêk fikirîya la ez texmîn nêkena ke naye ra ber hedefêkê înan bibo. Komplo hende xorîn û nimite bibi ke şiknayîşê ci seke mucîze bi.''

Domano ke xeyalanê xo rê îxanet nêkerd

Her çi goreyê yew çarenusê bêrehmî amebi amadekerdene ke pêro dinya vera mi de bîye û hemra û dostanê nêzdîyan zî têna 'mergo rûmetên' pawitêne. Mantiqê seserre wina bi. Yar zî neyar zî bi nê mantiqî fikirîyayêne. Hîs û bawerîyî na noqta ser o vindertêne. Hert çi mehkumê tênatîyêka dehşete bîyêne. Goreyê qaîdeyêkê şerî 'pê guleyan kişîyayîşî' heq bi la no neq zî nêdîya mi. Medenîyetî waştêne ke mi ra yewna qayde qesasê xo bigêro.

Mi qet çêrîya bêsebebe nêkerde. La ez tim bîya o doman ke xeyalanê xo rê qet îxanet nêkerdêne. Mi no îfade seba ê kesanê ke wazenê tewirê min ê Îmraliyî bimuse kerd. No îfade ne rexne ne xorexne ne efû ne zî pawitişêk o. Ez do seba menfaatanê înan nêba çekêke.

Ez do tîya de bigêra azametî û vera medenîyetê modernî bin nêkewa. Eke têgêrayîşêko sîyasî qîmet bido cuya têdûşte ya wayûbiratîye ez zî do qîmet bida ci. Ez do sey her wextî ne yewîya bi zorî ne zî cîyatîya bi zorî bipawa û na qayde tewirê xo yê manadarî dewam bikera.''