Grûbêka wendekaranê unîversîte yê bi nameyê ‘Apoyî’ 27’ê Teşrîna Peyêne ya serra 1978 de dewa Fîsî ya qezaya Licê ya Amedî de kongreyêk viraşte û PKK îlan kerd. Dimayê îlankerdişê PKK’yî dewleta Tirkî ya faşîste-kolonyalîste bi taybetî hêriş berd sere Mereş, Dêrsim, Xarpêt, Çewlîk, Dîlok, Amed, Êlih, Mêrdîn û Riha ke kadroyê PKK’yî ê herêman de aktîf bîyî. Bi nê hawayî qirkerdişê neweyî tarîxê qirkerdişanê dewleta Tirkî rê bîyî zêde.

 12’ê Êlul a serra 1980 de serekê Fermandarîya Pêroyîye ya Artêşa Tirkî yê ê demî Kenan Evren vejîya vernîya ekranî, vilawekêk wende û vat ke leşkerî dest daya serê îdareyî.

 Îşkenceyê giranî dest pêkerdî. Bi hawayêko bişidet serê PKK’yî de şîyêne, ke PKK agêrabi umîdê azadîya şarê Kurdî. Herêmê ke mucadeleyê azadîye ya Kurdan tede xurt bi; Riha û qezayê aye, Mêrdîn, Êlih û Amed bîyî hedefê muhîmî yê nê hêrişan. Merdimanê ke silam dayêne PKK’yî rah eta kesanê ke bi hawayêkê aktîfî ca girewtêne her kes ameyêne tepiştene. Seba destekê xo yê PKK’yî ameyêne cezakerdene.

 Xeylî tepişteyanê zîndanan ser o polîtîkayê poşmanî, înkarkerdişê xo û teslîmîyet ameyêne ferzkerdene. Bi nê hawayî waştêne ke hem zîndan de hem zî zereyê cimatî de destûr nêdê razînêbîyayîşê hemverê derbeya 12’ê Êlule û waştêne Tirkîya û Kurdistan bi polîtîkayanê rejîmê olîgarşîk-înkarkerdoxî agêrnê coxrafyayêka baxçeyê gulan ê bi telîyan. Generalê 12’ê Êlule zî halêkê winayênî de sey fermandaranê Roma yê ke serkewte yê têgêrayêne. Çapemenîye rê serkewtişê xo îlan kerdêne.

 Serra 1981 de zîndanê Amedî yê bi hûmara 5’ine de tepişteyanê dewaya PKK’yî hemverê zext û şidetî xover da û dest bi grevê vêşanîye kerd. Grevê vêşanîye yo ke seba tepişteyî bieşkê heqanê xo yê pawitişê sîyasîyî bişuxulnê û hemverê îşkenceyî de amebi destpêkerdene de Alî Erek seba ke madeyê ê ra gonî amî cuya xo vînî kerde. La seba ke grevê vêşanîye hetê organîzasyonî ra xurt nêbi bin kewt.

 Newrozê Mazlûm Doganî

Endamê Komîteya Merkezî ya PKK’yî Mazlûm Dogan dimayo ke zext, polîtîkayê şidetî û îşkenceyê hemverê anorê merdimîye dîyî dêsanê zîndanê Amedî de wina nûşt; ‘Teslîmîyet xîyanet o, xoverdayîş serkewtiş o.’ Dima ra 21’ê Adar a 1982 de bi hîrê kibrîtan Newroz pîroz kerd û cuya xo vinî kerde. Kadroyanê serkêşan ê têgêrayîşî ra yewî bi nê hawayî ramot ke îradeyê mucadeleyê azadî yê Kurdan nêno binfînayene û nêno teslîmgirewtene.

‘Çaran’ da Serê Şopa Mazlûm Doganî

Dimayê çalakîya Endamê Komîteya Merkezî ya PKK’yî Mazlûm Doganî waştişê pîlkerdişê xoverdayîşê zîndanê Amedî Ferhat Kûrtay, Necmî Oner, Mahmût Zengîn û Eşref Anyikî şewa ke 17’ê Gulane bi 18’ê Gulene ra girêdayêne de serra 1982 de xo kerdî gogêka adirine û rayîrê prosesê ‚Rojeyê Mergî yê Pîlî yê 14’ê Temmuze‘ akerd.

‚Rojeyê Mergî yê Pîlî Dest Pêkerd‘

Endamê Komîteya Merkezî ya PKK’yî Mehmet Hayrî Dûrmûş 14’ê Temmuz a serra 1982 de roja mehkemaya grûba Riha ya PKK’yî de beyraqa xoverdayîşê zîndanê Amedî ya Mazlûm Doganî û ‚Çaran‘ wegirewte û bi ‚Rojeyê Mergî yê Pîlî‘ berz kerde.

Mehmet Hayrî Dûrmûşî wina vatêne: „Ez do ewro tîya, na salone de derheqê ameyoxê ma de eşkerayîyanê muhîman bidî. Verê her çîyî wazena nê bîyarî ziwan: PKK têgêrayîşêk o ke Kurdistanî ra mesuldar o. Ma, endamê nê têgêrayîşî, heme problemanê PKK û Kurdistanî ra dereceya ewilêne ra mesuldar ê. Şima seba na mesuldarîya ma ma bi îdamî muhakeme kenê. Xofedakerdişê Mazlûm Doganî, xovêşnayîşê Çaran no ramot: ‚Hendî bes o.‘ Belê ez zî vana ‚hendî bes o.‘ Ewro ra tepîya ez dest bi rojeyê mergî kena.“

Kemal û Alî…

Mîyanê tepişteyan ra înanê ke Hayrîyî goşdarî kerdêne Kemal Pîr, Alî Çîçek û dima ra zî hîrê tepişteyê bînî tewrê çalakîya rojeyê mergî bîyî. Dadgerî gama têgêrayîşê mîyanê tepişteyan vîneno, seba giranî ê Kemal Pîrî ra vano, ‚Kemal ti zî dest pêkenê?‘

Kemal Pîr zî vano: „E, bêguman ez zî. Verê nikayî mi bi desan reyan vatibi, ‚Eke yew reyna beyraqe berz kero, ez do zî bibî yo dîyin.‘ Û nika tîya, na salone de hemverê şahidîya şima de ez zî tewrê rojeyê mergî bena. Wazena na yewe zî vajî ke ma erey kewtê, ganî ma rew ra dest pê bikerdêne. Labelê rixmê nê de zî rojêka wina tarîxîye de destpêkerdişê na çalakîye xeylî manîdar a.“

Alî Çîçek zî dest bi qiseykerdişî keno û vano, „Bi nameyê mîlîtanêkê PKK’yî nêtersena, xo dûrî nêdana û vana. Bi nameyê cimatê Kurdî, sey şorişgêrêk û mîlîtanêkê PKK’yî soz dana ke heta helmê xo yê peyênî ez do layîqê şarê Kurdistanî û partîya xo bibî. Bi nê sozê xo tewrê rojeyê mergî yê embaz Hayrîyî bena.“

Akîf zî Tewrê Ci Bi

Akîf Yilmazo ke wextê mehkema de salone de nêbi pîya bi embazêkê xo yê zîndanî tewrê karwanê rojeyê mergî bi. Esat Oktay Yildirano ke zîndanê Amedî de konseya leşkerîye ya Kenan Evrenî temsîl kerdêne, di rojî dimayê 14’ê Temmuze ra Akîf Yilmaz zî şirawit koxuşa 36’ine ke Hayrî, Kemal, Alî û çalakgerê bînî tede bî.

Hetkarê Yildiranî Alî Osman Aydinê îşkencekarî vat, „Berê, ê zî berê koxuşa 36’ine, ûca do Apoyîyan rê bibo goristan.“ Yilmazî zî cewabê ê da û vat, „Hendî dewrê şima qedîya. Îqtîdarê şima qedîya. Na yewe ra ma do pîya bivînê ke no ca do kamî rê bibo goristan.”

Kemal Pîr roja 57’ine ya maratonê cuya newî de xatir waşt. Roja 64’ine de Hayrî Dûrmûşî sey Kemal Pîrî xatir waşt.

Roja 64’ine de Akîf Yilmaz û roja 65’ine de zî Alî Çîçek tewrê karwanê bêmergan bi.

Xoverdayîşê zîndanan ke bi Alî Erekî dest pêkerd, bi Mazlûm Dogan û Çaran dewam kerd û bi çalakîya ‘Rojeyê Mergî yê Pîlî yê 14’ê Temmuze’ resa dereceya tewr berze, afernayîşê ruhê xoverdayîşî yê PKK’yî de bi esaso bingeyên. 15’ê Tebax a serra 1984 de Dihê û Şemzînan de agêra guleyê qesasî û bi rastîya serkewtişî yê mucadeleyê azadîya Kurdan ke 41 serrî yo dewam keno.

Do dewam bikero…