Xebera esîrkerdişê Rayberê Şarê Kurdî pêro Kurdîstan de hêrsêko pîl awan kerd. Xoverdayîşo ke tarîxê Kurdîstanî de sey ''Serewedaritişê 15ê Sibate'' do ca bigirewtêne, Rojhelatê Kurdîstanî rayberanê ci ra yew bi. 15ê sibata 1999î ra dima pêro kurdan sere wedarit. Bi rojan Îlam, Kirmanşan, Sinê, Urmîye û bi taybetî Makû, Mehabad û Merîvan de nawnayîşî ameyî kerdene. Goreyê Hemsereka Komelgehê Demokratîk û Azadî yê Rojhelatê Kurdîstanî (KODAR) Gulane Fehîm seba ke verê cû xeylêl çalakîkerî ameybî kiştene û tepiştene şarê Rojhelatî vera hêzanê komplogeran sere wedarit û dest pê xoverdayîşî kerd.

Gulane Fehîm cewab da persanê derheqê Têkoşînê Azadîye yê Kurdîstanî, Serewedaritişê 15ê Sibate û wayîrvejîyayîşê şarî de.

Şarê Rojhelatî 15ê Sibata 1999î ra verî derheqê Rayberê Şarê Kurdî Abdullah Ocalanî de çi fikirîyayêne?

''Reya verêne heta Rayber Apoyî ra ame îfadekerdene ke Kurdîstan kolonî yo, hêzanê kolonyalîst û emperyalan Kurdîstan kerd çar parçeyan û ganî no parçebîyayîş werte ra bêro wedaritene. No seba ma tewirêko zaf girîng û ercîyaye yo. Rayber Apoyî sînorê nkayênî çin hesibnayî. No fikr û tewir têkoşînê Kurdîstanî de safhayêka newîye bibî. Tarîxê Rojhelatê Kurdîstanî de tim hîsê welatperwerî zêde estbî la no têna hîsan de mend. Rojhelat de rêxistinbîyayîşêko qîm çinbi. Wexto ke PKK Kurdîstan de têkoşîno şorişgêr da destpêkerdene bêguman nê têkoşînî tesîrê Rojhelatê Kurdîstanî zî kerd. Şar de seba Rayber Apoyî sempatî virazîya. Şarî qîmet da ey.

Wexto ke Abdullah Ocalan ame esîrkerdene û remnayene şaristananê Rojhelatî de se bî?

Hêzanê rojawanijan kurdan rê îxanet kerd, ê bi hawayêkê menfaatperest û pragmatîstî têgêrayî. Kurdan vera nê îxanetî tewirêko tûj mojna. Pêro şaristananê Rojhelatê Kurdîstanî de û qezayanê ci de kurdan rayberîya cinî û ciwanan de dest pê serewedaritişî kerd. Îlam, Kirmanşan, Sinê, Urmîye bi taybetî  Maku, Mehabad û Merîvan de kurdan bi rojan nawnayîşê girseyî kerdî. Şar bi rojan meydanan de mend, rixmo ke Îranî vera şarî şîdet mojna şarî xoverdayîşê xo ra fek vera nêda. No tewir Rojhelatê Kurdîstanî û Îran de reya verêne amebi dîyene. 

Rojhelatê Kurdîstanî û Îran de zî çalakîyê 'Şima nêeşkenê tîja ma tarî bikerê' ameyî kerdene. O çax çend kesan bedenê xo da adirî ver?

Urmîye de domana 12 serre Zehra bedenê xo da adirî ver û vera hêrişanê faşîstan ê Îranî xo ver da. Naye ra dima zî xeylêk welatperwerî şehîd bîyî. Tewr zad Sinê de qasê 30 kesî şehîd bîyî. Makû de zî şerêko çetin qewimîya, şarî şehîdî dayî. Têna serra 1999î de nê serranê bînan de zî çalakîyanê vera komployî dewam kerd. 15ê Sibata 2006î de Serewedaritişê Makû de şarî xeylêk şehîdî dayî. Şarê Rojhelatê Kurdîstanî cara zerrî ra bapesteyê Rayberê xo yê.

Çira bi taybetî cinî û camêrdanê Rojhelatê Kurdîstanî seba wayîrvejîyayîşê Ocalanî dest pê xoverdayîşî kerd?

Komelê kurdan de tewr zaf ciwanî rastê teda û hêrişan yenê. Rejîmê Îranî zî bi nê hawayî vera ciwananê kurdan metodê faşîst û kolonyalîstî ardêne ca. Têkoşînê Azadîye yê Rayberîye seba cinî û ciwanan sey mesajê dadîrabîyayîş û xelisîyayîşî yo. Ciwan û cinîyî dormeyê fikrê Rayberîye de kom bibî. Coka ê tim bi xurtî wayîrê Rayberîye vejîyayî. Seke yeno zanayene zanîngehanê Tebrîz, Sinê û Urmîye de ciwanan xo rê komîteyêke awan kerdbi û xo tay rêxistin kerdbi. Nê ciwanan wextê komployî de serewedaritişan rê rayberîye kerde û dima zî tewrê gerîlayan bîyî.  Akîf Mamo Zagros, Zagros Bêrîtan, Zîlan Pepûle, Hemin Bêkes, Ferhad Pepûle, Manî Muhabad, Sîrwan Sine, Xoşmer Kotol, Tewar Muhabad û xeylêk ciwanî seba ke komplo pûç bikerê û Rayberê xo azad bikerê bi qerardarî tewrê têkoşînî bîyî û dima zî şehîd bîyî. 

Têgêrayaîşê Azadîye yê Kurdan 15ê Sibate ra verî Rojhelatê Kurdîstanî de xo senî rêxistin kerdbi û rolê Rayberê Şarê Kurdî nê rêxistinbîyayîşî de estbi?

Embaz Mehmet Karasungur û Egîd serranê 1980an de ameybî Rojhelat, Rojhelatî ra derbazê Başûrî bîyî. Na xete ser o înan şar rêxistin kerd. Dima xeylêk kesî tewrê xebetan bîyî. Şerê giranî yê 90an Vakur û Başûrî reyde tesîrê Rojhelatî zî kerd. Şarê ma hetê madî û manewî ra paştî da Têgêrayîş. Ê serran ra nata cinî, ciwan û şarê ma tewrê têkoşînî benê. Tay roşnvîr, hunermend û sîyasetmedarî zî Rojhelatî ra şîyî zîyaretê Rayberîye. Tay kadroyî zî Rojhelatî ra şîyêne warê Rayberîye û uca de perwerde bîyêne. Kadroyê birîndarê ke Rojhelat de tedawî bîyêne, rixmê tedaya Îranî zî şarî reyde têkilîye ronayêne û şar perwerde kerdêne. Serra 1995î ra dima komêka embazan ê cinîyan ê ke Rayberîye ê amade kerdbî, xeta Kirmanşan, Sinê, Urmiye, Maku û Mehabadî de dest pê xebatanê rêxistinî kerd. Kitab û analîzê Rayberîye ameyî açernayene kurdkî û farskî. 

Wexto ke 15ê Sibate de şar wayîrê Rayberîye vejîya şar tewr qerqilîya ke tarîx do xo tekrar bikero?

Îranî seserra 20. ra dima bi rayîrê înkar û îmhayî dest na heqanê ma yê etnîk û neteweyîyan. Kurdan bi serewedaritiş û têkoşînî cewabê naye da. Şexsê Simkoyê Şikak, Qazî Mihemed, Suleyman Moînî, Kak Fûad, Dr. Qasimlo û Şerefkenfî de têkoşînêko xurt ame kerdene. Rejîmê Îranî bi komplo, îdam û tedayan waşt ke têgêrayîşanê kurdan û rayberanê înan werte ra wedaro. Barê hêzanê teberî zî nê çîyî de estbî. Hayîya şarê Rojhelatî zî naye ra estbi. Dima ke serra 1992î de Şerefkenfî kişîya şarê ma bêrayber mend. Wexto ke şarê ma Rayber Apo nas kerd seba ke tarîx xo tekrar nêkero şarê ma vera hêzanê komplogeran dest pê têkoşînî kerd. Bi ruhê serewedaritişê şarê ma vera Komployê Mîyanneteweyî qesasê kişîyayîşê rayberan ard ziwan.

Nika Rayberê Şarê Kurdî tecrîdkerde yo. Şarê Rojhelatê Kurdîstanî derheqê tecrîdî de çi fikirîyeno?

Tecrîdê vera Rayberîye û sîstemê îşkenceyê Îmrali hetê şarê Rojhelatî ra sey kerdişê vera nasname, estbîyayîş û azadîya xo yenê dîyene. Xora Îran seba ke fikri proje û perspektîfê Rayberîye nêresê şarî hemkarîya tecrîd û îşkenceyî keno. Coka şiknayîşê tecrîdî yew wezîfeyo verên ê şarê Rojhelatî yo û no armanc nêno taloqkerdene. Perspektîf û projeyê çareserîye yê Rayberîye hetê ma ra bi baldarî yenê teqîbkerdene û seba caardişê nînan ma xîretêkê pîlî mojnenê.