Xoverdayoxanê ke semedê newe ra ganebîyayîşê kurdan û zergûnbîyayîşê Kurdîstanî  sere dart we tarîxê xoverdayîşî nuşt û dewrêko newe da destpêkerdene ke kurdî hinda  bi vengê berzî vanê ma estê.

Nê qehremanê bêmergî ke cuye ra hende hes kerdêne ke semedê ci merdî la no zî înan rê qîym nêkerd. Hela ke ganê xo semedê şarê xo da, wesîyet kerd ke wa serê gorê înan de sey şarê xo rê deyndaro bêro nuştene. Nê qehremanê ke mîrê înan bi xoverdayîşî amebi mîrazkerdene şarê xo rê mîrasê têkoşînî verda ke wa çirey teslîm mebo.

Tarîxê têgêrayîşê  azadîye yê kurdan her hela ci, her gama ci bi xoverdayîşî ameyo mûntene. Nê xoverdayîşan ra yew zî Xoverdayîşê 14ê Temmuze yo.

Serra 1982 de tepişteyanê Zîndanê Amedî rê îşkenceyî sey sîstematîk ameyêne kerdene û îdareyê zîndanî kerdêne ke bi nê îşkenceyî îradeyê tepişteyan bişikno û erjanê merdimayîye bienciqno.  Zext û îşkneceyê tewr giranî ameyêne kerdene ke kurdî sey koleyê înan bimanê.

Bado ke Mazlum Doganî bi çalakîya xo ya 21ê Adare ya serra 1982, bi sembolê Newroze û dima ra 18ê Gulana 1982 de Ferhat Kurtay, Necmî Oner, Eşref Anyik û Mahmut Zengînî rêça ey de kerd ke bi kilaya bedenê xo îşkenceyî bivêşnê û şarê xo rê rayîrê azadîye bikerê a.

Mehmet Hayrî Durmuş 14ê Temmuz a serra 1982 de beyraqa xoverdayîşê Zîndanê Amedî ya Mazlûm Doganî û Çaran wegirewte û bi Rojeyê Mergî yê Pîlî berz kerde. Hayrî Durmuşî îlan kerd ke o dest pê rojeyê mergî keno vat o bi çalakî û mergê ci ke fayde bireso hevalan û partîya ci, do bibo keyfweş û sereberz. Dima ra Kemal Pîr, Alî Çîçek û Akîf Yilmaz zî tede yew grube tewrê çalakîya pîle  bîyî û vera sîstemê qirkerdişî tarîxê xoverdayîşî nuşt.

Hayrî  Durmuş

''Eke ez bimerî serê gorê mi de şarê xo rê deyndaro binusê''

Kemal Pîr

''Ma cuye ra hende hes kenê ke semedê ci mirenê''

Alî Çîçek û Akîf Yilmaz

''Ma têgêrayîşê azadîye yê kurdan ra teslîmîyet nê, xoverdayîşî musayî''

Kemal Pîr 7ê êlûle de, Mehmet Hayrî Durmuş 12ê êlûle de, Akîf Yilmaz 15ê êlûle û Alî Çîçek zî 17ê êlûle de bîyî bêmerg.

Bi nê xoverdayîşî ame ramojnayene ke kurdî semedê cuye azade mirenê la koletîye qebûl nêkenê. Xoverdayoxanê Amedî ramojna ke kurdî eşkenê vera heme zordarîyan ser bikewê û rindîye vejê werte. Xoverdayîşê Rojeyê Mergî yê Pîlî  semedê kurdan bi ûmid û ters xof vistê zerrîya dişmenî ke înan raştîya kurdan dîye.

Xoverdayîşê Amedî ser ra bi des serran ravêrtî la polîtîkaya îşxalkeran ê vera kurdan nêbedilyaye. Amed, Kobanê, Efrîn, Heftanîn û  xeylêk cayanê bînan de bi eyni waştişê çînkerdişê kurdan bi metodanê cîya cîyayan hêrişê qirkerdişî yenê kedene. Kurdê  ke şehîdanê xo rê deyndarê  û înan ra hende hes kenê ke semedê ci mirenê, xeta înan de vera sîstemê qierkerdişî sere dart we û sond wend do xeyalanê şehîdanê xo bîyarê ca.

Têkoşînê kurdan o ke beyraqa ci dest bi destê qehremanan ra heta roja ma ameye, ewro koyanê Heftanîn de têşîyena. Cinî û camêrdê ciwanî yê kurdanê ke bi destanê Xoverdayîşê Zîndanê Amedî bîyî pîl Koyanê Kurdîstanî ra bi tîlîlîyanê serkewtişî Hayrî û Kemalan rê selam şawanê  û înan rê deyndarîye û heskerdişê xo ramojnenê ke wa çimê înan peyê înan de memano. Vengê xoverdayîşê 14ê Temmuze ke ewro Heftanîn de zimeno vano  serkewtiş do ê kurdan bo.