Şaîr Akman Gedîk, Gimgim de, dewa Reqasa de serra 1963 de ameyo dinya. Dibistane dewa xo Reqase de waneno. Lîse zî Gimgim de waneno. Wexto ke hîna lîse de, sinifa dîyine de yo darbeya 1980 bena. Na darbeye ey ser o zaf têsîr kena, çunke zaf nasê ci na darbe reyde yenê girewtene, ê yê ke teber de yê zî welat ra remenê. Badê Fakulteya Perwede ya Akerdeyîye de di serrî wendişê xo dewam keno.

Pîyê Şaîr Akman Gedîk rîyê erdlerzêî zî ra serra1966 (erdlerzê 1966î seba şarê Gimgimî serebûtêko gird o) de seba xebitîyayîşî Gimgim ra şono Almanya.  Na rewşe zî badê seba Şaîr Akman Gedîkî bena alternatîfêk. O zî dima darbeya 1980î, serra 1988 de seba xebatî şono Almanya. 

Yew roportajê xo de o ê wextan wina ano ra ziwan: “… Peydo darbeya 12ê êlûle ameye... Tern û huşk têmîyan de veşna. Ez yew wendekarê lîse bîya, çend defeyî ameya guretene, ameya binê çiman… Rojê ê nas û dostê ma yê ke ma ra pîl bî, xaftila bî vîndî. Tayê amey guretenê. Tayê kewtî hepis, tayê vecîyayî tever. Remayîş bîye raya tayînê rê... Tayê ameyî kiştene... 12ê êlule ra têpîya çîyê zereyê mi de kêmî mend. Ez zaf bîya kederin. Şorî kotî şorî ê rojî çimanê mi ver ra nêşîy. 1988 de ez kî vejîya Ewropa…” Şaîr Akman Gedîk nêzdîyê 36 serrî yo ke cuya xo Almanya de dewam keno. Almanya de zewejîyeno û beno wayîrê di lajan.

Şaîr Akman Gedîk Almanya de dest bi nuştişî keno. Kitabê ey o verên serra 1992 de vejîyeno. Gedîk serra 1996 de dest bi nuştişê kirmanckî keno. Heto bîn ra Şaîr Akman Gedîk hem tirkî û hem kî kirmanckî nuseno. Şîîranê xo de sembolan bi westatîye xebitneno. Bi weznê serbestî nuseno. Qiymet dano qafîye û melodîyanê venganê zereyî. Tayê şîîranê xo de qafîyeya dewlemende xebitneno. 

Edebîyat û şîîre seba ey yeno çi mana? Reyna yew roportajêk de o bi xo wina vano: “Edebîyat bi xoser hîsdarî ya, bi çimo rind, zerrîtenîkîya edebîyatî. Edebîyat wazeno ke wertê şaran de hîsdarîya komelkî awan bo. Yew wijdan bêro viraştene. Têkîlîya însanî ya însanî, ê însanî û tebîetî virazo. Têkîlîya însanî û komelî (toplum) vîrazo. Meseleyanê însanî bi hîsdarîya komelkî bîyaro ziwan... Nê meseleyan estetîze bikero, bi ziwanêde bîn bido îfadekerdiş. Edebîyat, hemî kî bibo sozdarê şarî. Zereyê edebîyatî de şîîre, yew çîyade nazik a. Malzemeyê xo qese yê teyna... Nê qeseyan ra gereke maneyan awan bikero şaîr. Bi şenik çekuyan ra zaf maneyan virazo. Goreyê beşê bînan yê edebîyatî, şîîre bi mana tayêna eleqedar a. Mana çekuyan şîîre bi xo vecena... Yanî zereyê ziwanî de yew ziwanêde bîn o. Yew ziwanêde gird o. Ziwano ke êno qeseykerdene çimê roje de, ê ziwanî ra cîya-cîya wo. Çekuyê ke zereyê şîîre de ca cênê, esasî nê her roj her roj ênê vatenê. Hama şîîre de tahm cênê. Zereyê nê çekuyan tal nîyo. Ma vacîme şîîre de qalê tayê çîyan nêbo kî wendekar bi xo fam keno senî mana de ameyo vatene. Her kes duştê bêçika xo de qayt beno labelê şaîr, xeylê çîyanê bînan kî vîneno. Duştê çiman de qayt beno, duştê qelbî de hes keno. Şaîr pîyayê omidî yo... Jan ra qal bikero kî, omid îşaret dano. Qalê kul û derdan bikero kî bextewarîye salîx dano. Nîya bi kilmekîye şîîre; mi rê zereyê mi ra yew raya ke dinya rê abena... Reyêna xo îfadekerdiş o. Yanî şaîr, meseleyanê însananê bînan ra tayêna cîya fam keno. Şîîre ziwanê qeseykerdene ra visîna ra. Manaya xo bi xo vînena. Bêguman şîîre, bi însanan dest pêkerd. Belkî heskerdiş en rind çimê şîîre de êno ziwan...”

Şîîranê ey de hesrete, xerîbîye, hesret û birîya welatî, agêrayîşî wextanê verênan, eşq, dej, cîyayîye, teynatîye, hevalîye û taswîrê xozayî cayêko girîng gênê.

Şîîr, hîkaye û nuşteyê ey; Vate, Bizim Dergi, Güney, Akkültür, Mozaik,Tohum,Tiroj, Berfin-Bahar, Utopiya, Karşın, Andız, Dersim, Bezuvar, Semah dergisî; Dem Gazetesi, Ek Politika, Gımgım Haberî de weşanîyayê. Xeylê kovaranê keyepelî yê înternetî de zî şîîre, nuşte û hîkayeyê xo weşanîyayê.

Eserê eyê ke hetanî nika weşanîyayê: 

 

- Akman Gedik, Harman Zamanı (şiir), dpi-Werbedruck- Frankfurt

- Akman Gedik, Her Ayrılık Bir Hüzündür (şiir), Ezgi Grafik, Druck – Köln  

- Akman Gedîk, Gimgim Zerreyê Ma De (folklor-şîîre), Weşanxaneyê Vateyî

- Akman Gedik, Ben Bir Çocuğun Düşüyüm (şiir), Ürün yayınları

- Akman Gedîk, Roj Ma De Şewle Dano (şîîre), Weşanxaneyê Vateyî

- Akman Gedik, Uzakların Öyküsü (öykü), İkinci Adam Yayınları

- Akman Gedik, Renk Yoksulu (öykü), Bezuvar Kitaplığı

- Akman Gedik, Ti Ke Şona, Kulme Wele Bîya,  Weşanxaneyê Vateyî

- Akman Gedik, Evlerin Sessiz Dili, Zuzu Kitap      

 

                        ***

 

Ma do cêr de çend şîîranê Şaîr Akman Gedîkî bivînê.

 

ÇI TAW ŞILÎYE BIVARO  

                       
Çi taw şilîye bivaro merdene êna mi vîrî
emrê mi beno emrê ju perperîkî
teynabûne êna mi vîrî
maya mi êna mi vîrî
bena meymanê hewnanê mi

Porê mi de di destî cêrenê
seredejê mi vindeno
çimê mi serê ju înî de
ju kalê sipeyî vînenê
ez nêwazena destê maya mi
vîndî bê xeyelanê mi de
ez bêkes manena
serran ra nat

Roj vejîno, roj şono xora
min û teynabûna xo manenîme pîya
ne destê maya mi zereyê porê mi de
ne kî zereyê lapa mi de araq maneno

Ez zê çuçikade bêperr a
nêşkîna firr bidî
çimanê mi de mijê şewa
zerreyê mi de domanî kay kenê
kayê domanan hesîr maneno her tim
serê koyan de lete beno huyayîşê înan  

Heya heya kulî benê zurî
seke, linga ma qet nêgîna nê
hardê dewrêşî ra
zuzaqî kulî şahîdê ma bî
hona ke çeqerê eylulê nêdabî ma ra
Şilîye bivaro
destê maya mi çareyê mi de bo
demê verî
xij benê çimanê mi verdê
Xiziro Kal vecîno zereyê ju şewe de

Şilîye vindena ma benîme lal
laltîna ma sirota şewe de manena
ruyê ma beno qutîyade şîkîyayîye

Çimê şewe de
der û dormeyê ma cehennem
adir vareno
ma berbenîme
çimê ma zê peskûvîyade birîndar a
nêşkîna vazdo nêçîrvanan dest
bêçare menda
çimê ma çimê daye

Ez qaytê ê resmanê sîya û sipîyan
nêbena reyna
wa zeman
waxtê varayîşê şilîye de bimano
wa dîzdî bibê
vazdê zereyê şewe de
astaran bitirê
rûyê asmênî ra

Dermanê mi destê maya mi bo
çareyê mi de, sereyê mi de bo
wa lazim nîyo
şodirê na şewe qet çîne bo
ma û asmênî heval bîme
astareyî kî roştîya çimanê ma bê.

                        (Roj Ma De Şewle Dano)

 

ESTAREYÊ MI ŞEQETÎYA

 

Pejmurde mevinde hênî

Ruyê mi beno çeqerê payîzî

Berbişê to ke ame

Çimê mi şilî û şepelîya wisarî yê

Ti ke vileçewt, hermeşîkîyayî bîya

Ez bêwayîr manena, bena wayîrê kul û derdan

Gonî şona zereyê mi ra bi hezaran 

Ti ke berkenî bena

Adir û kile kewenê canê mi, her ca gul û gulîstan

 

Ê yê ke vanê ma rindek îme, nîyadenê reyêna

Aşme wa cayê xo de vindero ti ke ti ya

 

Ez vajî xezal a, ti xezale nîya

Ti aşme bi xo ya, kêna şahê perî ya

Mêmana zerî ya, hevala wisarî ya

 

Ti sey kilam a ke zereyê însanî letê kena, helênena

Ez bîya budela, aqil mi serê ra vejîya

Çimê mi bî tarî, estareyê mi şeqetîya

Ti sey çûçika payîzî ya, senî ameya û şîya

Sey hewnanê şewe de bîya, nêzana ma ti dîya nêdîya.

 

            (Roj Ma de Şewle Dano)

 

SÎNORÊ TEYNABÛNE

 

Çeqerê payîzî, çeqerê daran

janêde giran dano însanî ra

pelge ginena ruê hardî ra

 

perr û pergalê ma şîkînê

zereyê ma de astora kehîle

qefelîna, nêvazdana

 

mîlçikê koçkerdeyî

per û pîya şî

ju ez menda sînorê teynabûne de

çiqas qalê merdene kenê

nê rojanê peyênan de…

ez merdene nêwazena

vanê ke,

“ti xora tayê însanêde ters bîya”

mi va, “heya, ez merdene nêwazena…

ez ju şaîrode budela ya

halê xo de

vatena mi hona nêxelesîya

zereyê ju deftera kane de vindetî ya”

 

însan ke merd

wa bi peşmerîyayîşî bo balê 

merdena nîyaye çimanê mi ser

qeseyê xirabî ra muteber a

mi va, vatena însanî mexelesîyê

merdene bena kî

wa bi peşmerîyayîşî bo

roştî ke birîye

wa peşmerîyayîş bimano aqil de

 

            (Roj Ma De Şewle Dano)

 

TI KE ŞONA 

 

Ti ke şona,

wisar kî şono

her ca beno payîz

çuçikî pêro pîya fîrr danê şonê

çîçegî ruyê xo mi ra çarnenê

ez bena kederin,

wertê deryayê însanan de

tikûteyna manena

ez bena serxoşê zemanî

ti ke şona...

Zurî benê gumra zereyê heyatî de

çekuyî ênê tirtenê çimê mana de

xapênayîş beno rayîrêde newe

ti ke şona...

Heskerdiş,

qusuran hetanî peynîye

xo vîr a kerdiş o ge-gane

bê meşo,

virana to de cayê mi

hona hazir o...

Ez şerabwer a labelê şerab

têşanîya mi nêbirneno

zereyê mi pincirîno kilama koyî de

ti ke şona...

Huyayîşê mi kî to de şono

ez bena budelayê zemanê bêsînorî

qefelîna, punîkêde mi çin o

bê meşo,

wa punikêde mi bibo

wareyê sêneyê to de...

 

            (Roj Ma De Şewle Dano)

 

TILSIM XEREPÎYO

 

Ma qesî nêkerdêne kerr û lal vindetêne

qesî ke bikerîme tilsim xerepîno, hênî zanitêne

eşq, çekuyan ra xeylê kan bî, bî rastî kî

ma şîyayoxê raya eşqî bîme, çiqas ke nêvinetêne kî

 

Ma hes kerdêne, lê zonê sewda rind nêzanitêne

ju qaytkerdena dîlbere ma xo ra vîyarnêne

lazim nîyo, wa hewn de bimanîme, xeyalan de

no tilsim mexerepîyo, vindero bi rindekîye

 

Hes kerdene, bi çênekan dest kerd ci zanênîme

Ma tayîne ra hes kerd, ci ra nêvat, hênî zereyê xo de

Tayîne rolêde xirab guretî bî, zereyê kayî de

Forqî, lorgozî û xapxapokî bî, musayîme

 

Tilsim xerepîyo vengê xo meke

heskerdiş, xorî qayt kerdena çiman o ge-ganê

sewda çimê terazî de nêêna sentene

giranîya xo pare kerdena a, bizane

 

            (Roj Ma De Şewle Dano)