Dewrêş Baba bi muzîk û kilamanê xo bîyo şahîdê wextê xo. Ma nê kilamanê ey de zaf asan vînenîme. Ge serebûtê rojane yê ke cuya ey de kewtê karê, ge çîyê ke der û dormeyan de qewemîyê bîyê babete kilamanê ci. Bi kilaman duştê nêheqîye de vineto.
Dewrêş Baba deyîrbaz û şaîran ê namdaran ê Gimgimî ra yew o û ey zî tenburê xo girewto xo dest hem xo ra ver çi girewto vato, hem kî goreyê wextê xo şahîdê çi bîyo, çi dîyo û çi ciwîyayo ardo ra ziwan. O herçiqas kilamanê dengbêjkî bivajo zî o dengbêjî ra teber şaîr û deyîrbaz/aşiq o.
Dewrêş Baba, terteleyê Dêrsimî de, yanê serra hazar û new sê û hîris û heşt (1938) de, dewa Goşkarî de ameyo rîyê dinya. Goşkar, girêdayeyê qezaya Gimgimî yo. Dergûşîye de pîyê xo Sey Mamûdî, hewtserrîye de kî maya xo Zerde (Ana Zerde) keno vîndî. Kalikê ci Dêrsim de, dewa Pîlevane ra barê Goşkarî kerdo. Hezbeta Kurêşan ra, çêyê Hemedê Kalî ra yê.
Dewa Goşkarî nameyê xo Gaşkar Babayî ra gêna û Goşkar Baba mintiqa Gimgimî de koyêde berz o û hem hetê şarê elewîyan ra, hem hetê şarê sûnîyan ra zîyaret êno qebulkerdene. Xora Goşkar Baba kilamanê Dewrêş Babayî de zaf ca gêno. Dewrêş Baba gijê hîrê bira û di wayan o. “… o kî zê zafane dengbêjan domanîye de, dest bi vatişê lawikan û tambûr cinitene keno. Bi lawikan û bi tambûr cinitene derd û kulanê xo ano ra zon û vano. Cuya ey nêmo zaferî dewe (Goşkar) de vêrena ra. Dewe de Gulizare de zewejîno. Nê zewejî ra ci rê 8 domanî benê. Heyanî serra 1985î bi zav-zêçê xo Goşkar de maneno.” Serra 1985 de Dewrêş Baba çê xo keno bar û şono bi Îzmîr. Beno ke Dewrêş Baba zor û zordarîye ra serkewte dewa xo, welatê xo canêverdano labelê reyna zî o bi zerrîya xo dewa xo, welatê xo ca nêverdano.
Dewêş Baba bi xo bado wendiş û nuştiş museno. Yanî qet nêşono wendegeh. Helbet sebebê na rewşe estê… Dewrêş Baba çiqas wendiş û nuştiş nêzano zî bi tenbur û besteyanê xo yê fekkî komelê xo de wayîrê cayêde berzî yo; şarê der û dorî zaf çîyan ênê ey ra persenê, çunke o kulturê xo yê fekkî baş zaneno. Yanî hewce nêkeno ke ma seba Dewêş Babayî nuşteyî sey krîter bigîme verê xo. Xora ewro edebîyatê nuştekî de derheqê ey de hama hama qet çîyêk zî çin o…
Dewrêş Baba cem û cematan de tenbur dest de kilamanê xo vano; ceman de deyîşan vano, gulbang dano. Der û dormeyan de ke çîyêk, hedîseyêk bîye/qefemîye, kilaman erzeno ser; yan zî bi kilame çîyo ke rast nêvîneno rexne keno. Reyna şiwaran virazeno. Bi waştişê keyeyê kesan ê ke nêreştê miradê xo yan zî bi yew şekîlêko xirabin (sey qeza) merdê înan rê şiwaran virazeno. Kilamanê verênan ano ra ziwan; derheqê hedîsa kerbelayî de, terteleyê Dêrsimî de, hardlerzê Gimgimî de…
Dewrêş Baba bi muzîk û kilamanê xo bîyo şahîdê wextê xo. Ma nê kilamanê ey de zaf asan vînenîme. Ge serebûtê rojane yê ke cuya ey de kewtê karê, ge çîyê ke der û dormeyan de qewemîyê bîyê babete kilamanê ci. Bi kilaman duştê nêheqîye de vineto, bi şiwaran bîyo wertaxê dejê pî û dayîkan, bi tenburê xo deyîşî vatê...
Ziwanê Dewrêş Babayî (ha kirmanckî ha kirmanckî/zazakî bo) pak û zelal o. Kirmanckî û kurmanckîya xo heremkî ya, ziwanê şarê Gimgimî yo. Dewrêş Babayî, kilamê wextê xo, kilamê dengbêjan, kilamê zerrîye, kilamê sewda û eşqî vatê. Muzîk û kilamanê Dewrêş Babayî de dîn, elewîye, raye, vera neheqîye de vinetene, birîye, eşq, dej, însantîye, zîyar û dîyarî, biratîye, serebûtê tebîî û serebûtê komelkî cayêko muhîm gênê. Yanî beno ke ma kilamanê Dewrêş Babayî ser o eşkenîme hîna zaf hîra vindîme û înan yew bi yew analîz bikerîme labelê goreyê mi no hewce nêkeno, xora şima nika ke dest kerd na xebate hem cuya ey de, hem kî kilamanê ey de zaf çîyan eşkenê zelal bivînerê. Mi cor ra teyna çend kilamê ey çiqas mi dest ra ame mi analîz kerdî.
Dewrêş Baba serra 1999 de Îzmir de şono heqîya xo û mezela ci nika goristanê Îzmîr/Çîgle de ya. Welatê xo ra zaf dûrî, rojawan de goristanêk de…
Dewrêş Baba hîna bi kilamanê xo venga şarê xo dano. Seba rindîye, seba rastîye, seba însanîye…
HESERÊ WELATÎ
Mi va: “Naletî şoro topraxa hunanî
Ne têde estê gerçegî ne estê zîyarî,
Kewto rê mi vîrî wetenê bav û kalî.”
Mi va: “Nasîb bo, ez şopê welatî ser de,
Ez bêrî bêrî, bêrî bêrî, bêrî bêrî, qewme bêrî,”
Mi va: “Ez şopê welatî ser de, ez bêrî bêrî, bêrî bêrî, dost de bêrî.”
Mi va: “Welato dûrî yo, pê xêlê koyan o,
Kes bi derdê zerê kesî nêzano,
Merdene pê goşê ma der a, se beno Heq bizano.”
Mi va: “Nasîb bo, ez şopê welatî ser de,
Ez bêrî bêrî, bêrî bêrî, bêrî bêrî, qewme bêrî.”
Mi va: “Ez şopê welatî ser de, ez bêrî bêrî, bêrî bêrî, dost bi bêrî.”
Mi va: “Bêrî şorê meskanê Bimbarekî,
Şorê Keça dîyarê hewşa verê dara ê gerçegî,
Şorê Goşgar verê kêleka ê kalekî.”
Mi va: “Nasîb bo ez şopê welatî ser de,
Ez bêrî bêrî, bêrî bêrî, bêrî bêrî, qewme bêrî.”
Mi va: “Ez şopê wetenî ser de, ez bêrî bêrî, bêrî bêrî, dost bi bêrî.”
Mi va: “Bêrî şorê dîyarê mexbera Hazir Babayî,
Ser ro êna na sura vayî.
Defêna nasîb bê qurbanê Goşgar Babayî.
Mi va: “Nasîb bo, ez şopê welatî ser de,
Ez bêrî bêrî, bêrî bêrî, bêrî bêrî, dost bi bêrî.”
Mi va: “Ez şopê welatî ser de, ez bêrî bêrî, bêrî bêrî, qewm bi bêrî.”
Mi va: “Bêrî şorê Waranê Dîyarî,
Cîranî seba qurbanê benê top, şonê ware wertê malê şanî,
Kewtê ra mi vîrî cîranê bav û kalî.”
Mi va: “Nasîb bo, ez şopê welatî ser de,
Ez bêrî bêrî, bêrî bêrî, bêrî bêrî, qewm bi bêrî.”
Mi va: “Ez şopê welatî ser de, ez bêrî bêrî, bêrî bêrî, dost bi bêrî.”
Rojê nê rojê, çixirê ma kuno ro qebristana,
Meyîtê ma nanê rê serê çar dara.
Vanê: “Dewrêş Baba emşo bîyo meymanê mezela.”
Mi va: “Nasîb bo, ez şopê welatî ser de,
Ez bêrî bêrî, bêrî bêrî, bêrî bêrî, qewm bi bêrî.”
Mi va: “Ez şopê welatî ser de, bêrî bêrî, bêrî bêrî, dost bi bêrî.”
DILO HAYÊ
De dilo hayê, dilo hayê
De dilo hayê, dilo hayê
Çito her juyê ma nîşto ro cayê?
Mi va ez ama ke ti çê de nîya
Ez ama ke ti çê de nîya
Ondêr kozmagê bonî mi ser ro fetelîya
Hewnê şewan ro mi heremîya
De dilo hayê, dilo hayê
Çito her juyê ma nîşto ro cayê?
Na cîgera mi to rê çixa veşena
Zê şilîya usarî rişîna
De dilo hayê, dilo hayê
Çito her juyê ma nîşto ro cayê?
Mi va va êno vayê pakayî
Bawo sure êna sura pakayî
Şana ma, zê qirşanê payîzî kerdî vilayî
Jubînî ra visnayî lac û pî, wa û birayî
De dilo hayê, dilo hayê
Çito her juyê ma nîşto ro cayê?
Mi va sure êna çixa serdin a
Mi va sure êna çixa serdin a
Qarşê yara mi mebe, birîndar a zaf derîn a
Hên ke jan dana, zê vara payîzî serdin a
De dilo hayê, dilo hayê
Çito her juyê ma nîşto ro cayê?
Tayê ma şîyê qeza, tayê ma dewa
Tayê ma şîyê welata, tayê ma şîyê mezra
Waxto ke meyîtê ma bibo, çimê ma nêgineno ro ceneza
De dilo hayê, dilo hayê
Çito her juyê ma nîşto re cayê?
Mi va, va êno vayê vart û vare
Bawo sure êna sura vart û vare
Kamaxa sura serdine şanena pelanê dare
De mi va, ez pêhesîya vanê emserr qewmê ma nêşîyo ware
De dilo hayê, dilo hayê
Çito her juyê ma nîşto re cayê?
De mi va, va êno vayê vareşî
Bawo sure êna sura vareşî
Kamaxa sure serdina şanena her kesî
Welat kewto ro mi vîrî, nêzana kamî ra bipersî
Mi va, derdê kamî çîn ê, wa şorê lê Baba Dewrêşî
De dilo hayê, dilo hayê
Çito her juyê ma nîşto re cayê?
SILO FEQÎR
Wurze wurze wurze Silo şodir o,
Wurze wurze wurze Silo şodir o.
Şaîro qir rameno verver û kenarê mi ro,
Va “To kata benê damawo Silo feqîr o.”
Mi va: “Mi benê vilê mi bawo danê piro.”
Mi hermê xo ser de qayt kerd nur û cemalê xo Bozat Xizir o.
Mi va: “Mixenetênî meke veng de, tenge de daîm lewê her kesî de hazir o.”
Ezo feqîr şîyane dîyarê na Mose,
Ezo budela şune dîyarê na Mose,
Hewşê pîrê mi aseno bawo zê ayne û tase.
Mi va: “Ya Budelayê Kurêşî, carê halê ma de rew birese.”
Ezu feqîr şune pirdê Mama Xatûne,
Ezu budela şune pirdê Mama Xatûne,
Alaya nê kafirî emşo fîşta ro mi dime.
Va: “To kata benê?”
Mi va: “Kindiro ke erzenê gula mi, ron kerdo bi ronê na zeytune.”
Hermê mi ser de amê bawo sizina serdine.
Mi va: “To kotî menda da ucaxşên, dara qazax şanenê sala furine.”
Mosa kambaxe bivêşo cêrde,
Mosa kambaxe bivêşo cêrde,
Alaya nê kafirî arda mi ser de.
Va: “To kata benê?”
Mi va: “Mi benê, Pirdê Mutî de mi kenê darde.”
Damawo Kurêş o Kokim o, zerê xo vêşa, xebera xêre mi rê arde.
Mi va: “Ucaxşên ti kotî menda, daîm çele qazê to,
Sala furine hîrê şewî hîrê rojî furine kerde serde.”
De wayî wayî wayî Silo feqîr wayî,
De wayî wayî wayî budelawo feqîr wayî,
Zalimê bolukbaşi herm û bozîyê mi bi şilmanê şimondî girê dayî.
Domanê mi hurdî yê bawo, dormê mi de berbayî.
Herm û bozîyê mi budelay mosayî,
Ustina raye berda zalimê çêvêşayî,
Mi cuyab da Duzginê zerevêşayî.
Ezo qurbanê mewzuzatanê kurêşê cerebîyayî,
Dar û budaxê mi birîya bawo, mi zîyar û dîyarî xelesnayî.
Ustina raye berda, zalimê çêvêşayî,
Kilincê mewrana mi ser ro şikîyayî.
Xiziro can selem raşt qapax da we, va û astara ver vindarnayî.
Mi va: “Ewro hîrê şew û hîrê rojî yo kerda binê linganê mi, woş qerevenanê gayî.
Huna xeta û gunê mi çîn ê, cara nêverdîya re têla juyê tenyayî.”
