Saît Bakşî (Seyîdê Kalî) deyîrbaz û şaîran ê namdaran ê Dêrsim ra yew o. Serra 1943 de Dêrsim de, mazra Dewa Civrakî ya Balixî de ameyo dinya. Di way û hîrê biray ê. Dewa Civrakî de beno pîl û dibistane tîya de waneno. Mektebo mîyanên Qisle (Nazmîya) de waneno û serra peyêne de yeno Îstanbul Zeytînburnu. Serra peyêne ya mektebo mîyanênî tîya de keno temam.

Mektebo mîyanên ra tepîya mabên dano wendiş û şono esker. Eskerîya xo Sêwas de keno û reyna agêreno Îstanbul Zeytînburnu. Dima agêrayîşê eskerîye Zeytînburnu de noter de keweno kar û des û çar serrî nê karî de xebitîyeno. Wexto ke noter de xebitîyeno şono lîseya peşewe. Badê rîyê tayê sebeban ra karê noterî ra vejîyeno û Kazliçeşme de, sanayîyê çermî de dest bi karê çermî keno. Nika hîna Îstanbul de ciwîyeno û karê xo yê muzîkî berdewam keno.

Saît Bakşî hîna domanîya xo de heşarê kultur û muzîkê Dêrsimî yê fekkî beno. Dewa Bakşî de hozan û şaîrê gîrd benê. Û Bakşî, wexto ke hîna doman o têsîrê nê şaîran de maneno. Têsîrê şaîranê sey Usênê Kalmemî, Memedo Qol (Mehmet Aslan), Sayê Kalî (Sayeder Arik), Îmamê Sey Qajî (İmam Özmen), Îsmayîlê Îmamî de maneno. Labelê tewr zaf ey goştarîya Usênê Kalmemî, Memedo Qol, Îmamê Sey Qajî kerda. Saît Bakşî, mezra Balix de yew keye de tenbûr vîneno û wextêk ra tepîya dest bi cinitişê tenbûrî keno. Serran tepîya o xo rê tenbûrêk zî peyda keno û raywanîya ey a muzîkî dest pêkena.

Saît Bakşî yew roportajî de derheqê muzîk û şaîranê Dêrsimî de wina vano; “Aslinda muzîkê ma yê Dêsimkanîye ti ke pers kena Sey Qajî dest keno ci. Sey Qajî, Sayîder, Welîyê Ûşênê Îmamî. Na hîrê saîrê girşî hem hostayê muzîkê kirmancî yê, hemî kî pîrê muzîkê kirmancî yê... Hama dînû ra raver juyêde kuresiz bîyo, Baba Kakim bîyo. O kî kuresiz o. Hama Baba Kakimî kes nêzano ey çi vato, senê kilamî vatê, xo ra dime çi caverdo  kes qet tawa nêzono. Hama name zanonê, vanê, saîrode nîyanên bîyo. Dey (ey) ra dima zî Sey Qajî yo. Sey Qajî ra raverî kî pîyê Sey Qajî saîr o, kemane cinito, tomir cinito. Birarzayê Sey Qajî Memedo Derg, ey kî kemane cinito, hem tomir cinito. Heqa dînû de kes towa nezaneno. Waxto ke pîyê Sey Qajî saîrenî kerda Sey Qajî doman bîyo. Belkî to kî pers kerdo misa, ti zana, Sey Qajî o sire de ses-howt serrî de bîyo; tayê vanê hîrê serrî de bîyo çimê xo kerdê vîndî. Hewaleyî amê, çîçeg hastalixi ma vame ya, îşte o sire de a nêwesîye gureta çimê xo kerdê vîndî. Pîyê dê tomir cinito ya, o tomirê pîyê xo ra Sey Qajî tomircinitene miso. Ora dime pîyê xo ra tomir miso pira-pira kilamî vatê, bîyo saîrêde girş. Vengê xo wertê Dêsimkanîye de bîyo vila şîyo. Sey Qajî ra dime Sayîder o. Sayê Alê Moşikî kî ci ra vanê. Reyna Seycanikî kî vanê. Yanê werte kirmancîya ma de ebe di-hîrê namû ra amo zonayene. Sayîder sadece kilamê sewda vatê, kilamê esqî vatê. Tam se û zu kilamê ey vata. Se û zu kilamê vata, feqet ê kilamûnê dey ra ancax ke heşt-new kilamê dey repertuwarê mi de estê.  Kilamê dey pêro bîyê vîndî şîyê. Kes nêzono,  yê ke mendê kî bîyê anonîm, hama îsan ke rast bîya ro, gos ser no zano ke na kilame ê Sayderî ya. Çira belî beno? O tarzê dey, maqamê dey, vatena dey, hunermendenîya dey belî ya. Ê kilamê Sayderî yê ke mi de rê e çutir xeleşîyayî, ti zanena bira? Ê kî sayîya Ap Uşenê Kalmemî ra xeleşyayî. Dewa ma de ey vatêne coka ma dey ra  musayîme. Ap Uşên ke nêbîyêne pêro bîyêne vîndî şîyêne. Ora dimê Welîyê Ûşênê Îmamî esto. O zî kuresiz o. O kî Ovacik ra wo, dewa xo Peter a. O kî zaf saîrode girş o. Ey Qirimê Hîris û Heştî (38) ser zaf kilamî vatê. Hîris û heşt ra gore o sire de saîrûnê bînû ki kilamî vatê, hama hîris û heşt de tirkû qirim ke kerdo ey qirimî ser, o sire de  daha zaf kilamî vatê. Kilamê ke serba Qirimê Hîris û Heştî vajîyê, heme-heme letê jêde Welîyê Uşenê Îmamî vatê. Muzîkê kirmancî yo ke tarîxê verên ra amo butun nî hîrê saîrû ardo werte. Tabî saîrê bînî kî Dêrsimkanîye de estê, gereke îsan heqa înû kî înkar mekero.

Cinîye saîrî kî estê tabî. Mesela çêna Sey Qajî Ximare. Daye ra Xime kî vatêne. A zaf saîrade girşe bîye, heq rametîya xo ro ci kerone, hama şermayîne nêvatêne. Zaf sermayîne, aye ke verê malî de vatêne, vengê daye ma heşnêne. Aye mal ardêne koyê vera dewa ma de çiraynêne ma kî mal berdêne nêjdîye daye. Aye ke kilamî vatêne vengê xo amêne ma. Vengê daye mi na tore ra heşna, çunke ma ra nêjdî bîye; ma nîya naver û bover ra bîme. Hama kam zî kilame vana to fam nêkerdêne, ancax ke ma veng hesnêne. Zobîna vengê daye keşî nêguret, leyê keşî de nêvatêne. A zu. Ju kî Wakile vanê. Wakile leqema xu ya, leqemade xu ya bîne kî Dakil a. Wakile ya kî Dakile yanê ci ra hen vato. Esas namê xo çutir bîyo nêzon. A kî saîr a. Dewa Çuxuro ra wa, çêna Kekê Îbê Alî ya, waya Hesenê Fat a. Aşîra Alû ra wa. Serra 1981 de, usarî şîya heqîya xo.  Ju kî maya Silo Sur vanê, a kî saîre bîya. Silo Sur juyode demeniz o. Silo Sur be xo kî saîr bîyo. Seweta uwa dewe, wertê Silê Surî û der û cîranî û aşîra demenû bîyo xiravin. Silo Sur mordemode desta-amaye bîyo; hem cesur hemî kî sîlahşor bîyo … Maya Sile Surî kî saîre bîya laze xo ser kilame vata. Kilama Silê Surî  a cênike lazê xo ser vata. Cênîyade saîre kî, cênîya Alê Hesê Kurî ya. Alê Hesê Kurî kî tepîya juyode demeniz o. Dewa Oxîye vanê, a dewa  Oxîye dewade Karakoçanî ya. Axayê a dewe kî Necîp Axa bîyo. Wertê Desmû û Necîp Axayî qe rind nêbîyo, çira ke zubînî ra mordemî kîstê. Naye ra gore Desmû bîyê top şîyê esto dewa Necîp axayê ser. Desmû zaf qerbelix şîyê. Na qerbelix de Alê Hesê Kurî be lazê xo Mistefayî ra kî bîyê. Oxîye de zaf qawxade girşe bena. Alê Hesê Kurî be laze xo Mistefayî ra a qavxa de kîşînê. Waxtê ra tepîya Lazê Alê Hesê Kurî Mursa kî eve destê Alû yeno kîstene. Cênîya Alê Hesê Kurî saîre bîya, Kilama Zegerîye di domonûnê xo û mêrdê xo ser vata. Na Kilama Zegerîye tayê ozanî vanê, hama tam nêvanê. Îşte cênîya Alê Hesê Kurî kî şairade rinde bîya. Nayînê ra teber hona di cênîyê saîrî bînî kî estê, ê kî saîrî bîyê. Namê dîne nika nêno mi vîrî. “

Saît Bakşî bi serran o kewto dima deyîranê mintiqa Erzingan û Dêrsîmî yê kehenan, o nê deyîran arê dano û vano. Nika wayîrê arşîwêde girdî yo. Tayê nameyê deyîrê hêcayê ke ey dayê arê wina yê: Kilama Derê Laçî, Kilama Sausivî, Kilama Xelîl Begî, Kilama Oxçane, Kilama Uşênê Mozikî (Kilama Uşên Axayê Tornê Hesenê Seyîdî), Kilama Memedî (Birarzayê Sey Hesenê Sey Xanî), Kilama Memê Îlyaşî, Kilama Çê Alîyê Gûlavî, Kilama Silê Surî, Kilama Axaûnê Çuxure, Kilama Alîyê Girmî (Hewayê Soxarîye), Kilama Daxbegî, Kilama Lazê Pasayê Temîrî, Kilama Çixê Derê Hewrî, Kilama Gulî Begî, Kilama Hervê Urişî, Kilama Mistefayê Mela Parsorite, Kilama Xidê Gove (Kilama Xidê Sodê Îvê Dujî), Hewayê Pardîye, Hewayê Zegerîye, Sey Qazî Civrakî Ser Vata, Welat Welat (Kilama Welatî), Kilama Xanê Jîvanî, Kilama Lazê Sey Rizayî Bava Îvrahîmî, Ax Wayî Wayî Wayî, Kilama Lazê Dewrês Îvrahîmî (Setero), Kilama Xolikî, Kilama Lazê, Musayê Xidu Sayderî, Hewayê Qemerê Silêmanê Sadiqî, Kilama Gula Baxû, Beyîta Sîlê Feqîrî, Hewaye Xilveşî, Dilo Dilo Mi Sevda. Saît Bakşî kanalê xo yê Youtube de nê deyîrî vatê û kerdê bare.

Û reyna Bakşî, nê deyîrê ke arê dayê bi nameyê “Öyküleriyle Dersim Kılamları ve Dersim Şairi Uşene Kalmemi (1887-1964) ardî pêser û serra 2019 de no kitab hetê Weşanxaneyê Vateyî ra ame çapkerdene. Reyna Sevîm Aydine serra 2013 de çarçewaya wendişê xo yê lîsansê berzî yê bêtezî de deyîrbazanê Dêrsimî ra cuya Saît Bakşî û deyîranê ey ser o bi nameyê “Deyîrbazê Dêrsimî Saît Bakşî” yew xebata başe kerde.

 

1- ÇEND DEYÎRÊ SAÎT BAKŞÎ (SEYÎDÊ KALÎ)      

VEYVIKE

Odet çîn o, to rê çîn o,

Darîyê we odet û torê ma

Wertalixû de fetelîna

Xiravîye û bêbextîye

Rindîye û însanîye rê hewî ya

Ax qe nêqedîno na zulumê ma

Ra û welax pêro kemer û kuç o

Belî nêbeno ra û rêçê ma

 

Veyvik a, veyvik a, veyvika vilik a

Veyvik a, veyvik a, veyvika newî ya

Çêneka Ana Teverik a

Ortê des û di dewû de

Hazar û zu sewe rê roştî dana

Zê çila vesena, ti vana melek a

Veyvika vîst û zu rozî ya

Hene gilê bêçikû, destû ra sûr keno

Hona ci ra nêşîyo, tejî ya

Mor û milawunû do pede, dirvetin a

Bêbext a, bêtaz a, mirod ra heredîya

 

Veyvik a, veyvik a, veyvika vilik a

Çîçega verê vor a, newe vejîya

Lorika Ana Teverik a

Sewa tarîye de roştî dana

Sodir ke beno, hêştirê çimî ya

Sonde ke beno, adirê zerrî ya

 

Veyvik a, veyvik a, veyvika Teverik a

Hona tezî ya, tîjîya zerrî ya

Zerê çêyî de veyvika hîrê heştî ya

Heq adirê çê Qemî wedaro

Bext û vicdanê xo çînê bîyo

Çila Qizilbelî sayîna we

Dinya, veyvike rê kerda teng û tarîye.

 

Qese: Saît Bakşî (Seyîdê Kalî) û Sevîm Aydin                                         

Qeyde: Saît Bakşî (Seyîdê Kalî)

                                         

CÎRANE

Way cîran a, way cîran a

Cîrane ma rê ro wû can ra

Sodir o, cîrane usta ra

Dewa ma ra bar kena, sona

 

Çênê, ti kamî ra heredan ra?

Çira hukirî, hukirî berbena?

Cîranê ke dewe ra şîya

Dewe mi rê zê jîndan a

 

Xiravin ama ondêra serre

Cîran, vorena vore

Der û cîran kewto zere

Kes ma rê nîyano xevere

 

Cîran, ez endî se bikerî

Roza Heqî mi rê bîya zê serre

Usar yeno, sar sono ware

Ti bîya bêhesa û bêbare

 

Çênê ama ondêra kalîye

Cîran, peyser nêna cencîye

Ma rê rind a cîranîye

Cencênî endî vêrde ra, şîye

 

Cîrana mi dewe ra şîya

Cîgera mi kerda letîye

Dewa ma kerda îpisize

Mi rê bîya zê xerîvîye 

                                   

Qese û qeyde: Saît Bakşî (Seyîdê Kalî)      
 

DEWÎ DEWÎ

Dewî, dewî, dewê ma yê

Koyî, koyî, koyê ma yê

Ma kî pêro ca verdayî

Pêro ma ra heredyayî

 

Pil û tulî, kendê ma yê

Rast û duzî, hêgayê ma yê

Ma kî pêro ca verdayî

Pêro ma ra heredyayî

Butu ma dima bervayî

 

Dewî, dewî, dewê ma yê

Rayî rayî, rayê ma yê

Ma kî pêro ca verdayî

Pêro ma ra heredyayî

 

Birr û velg û vasê ma yê

Rast û duz û kasê ma yê

Ma kî pêro ca verdayî

Pêro ma dima bervayî

 

Dewî, dewî, dewê ma yê

Hênîyê serdinî, royê ma yê

Ma kî pêro ca verdayî

Pêro ma dima bîve juyayî

 

Jîyar û dîyarî, evlîyayê ma yê

Şîyêne ver mal û gayî

Ma kî tenya ca verdayî

Pêro ma ra heredyayî

Butu ma dima bervayî

Qese û qeyde: Saît Bakşî (Seyîdê Kalî)

 

2- ÇEND DEYÎRÊ KE  SAÎT BAKŞÎ (SEYÎDÊ KALÎ) ARÊDAYÊ RÊ NIMÛNEYÎ:

KILAMA ÇÊ ALÎYÊ GÛLAVÎ

De Mîrê, Mîrê, Mîrê welatî,

De Bego, Bego, Begê welatî,

Verê çêverê sima de, qewaxê şîrîtî.

Sodir o, ustîme ra Olî vone,

Çêverê odû, qonaxû, butu kilitî.

Malê begûnê mi zaf o, miletî unto tever.

Sandiqe begûnê mi butu sikitî.

Surîyê begûnê mi koû ra mendî.

Sarî berdî, xo rê ditî.

Goçê begûnê mi kerdo ra rast giran o,

Berdo Derûya vesayîye,

Resenû û şîrîtû ra na munitî.

Begê mi tira xo ver mekuye,

To ra tepeya berdê,

Hesenê Seydîzî û Memedê Dergî,

Ondêr gemûnê Bezîkî

Zalimenê qe hefê sima nîyame,

Nê domonîyê Xidir û Usî kî

 

Heqo Olî vone yaman o,

Begê mi Olî vone yaman o.

Goçê begûnê mi kerdo ra rast,

Ewro, qeyat giran o.

Silêman Axa vano:

“No zalim dismen o, dismeno kan o.

Tîvarê xo çînî yo, ma qir keno,

Koçê ma ano, ma ra az nêverdano.

Na rawa Kerbela wa ma some,

Kesê ma ci ra ca nêmano.

Mawa kokime bervena, vana:

“No zalim amo,

Begê mi de arê berdê, ci ra bêxevero.

Kes çînî yo, kes mi rê xevere nîyano.

Begê mi derdê sima rê pepûg bêro roso,

Gilê şîvingû ra nîso, endî mirdî biwano.

Kamî zotî da sima ro,

Va ke, sima ra tepîya az nêmano."

 

Ondêro Qisle biveso,

Mîrê mi verde henî yo.

Kam to ra tepîya urzo ra,

Daîrûnê Hûkmatî ra bifetelîyo.

Cavê valî-pasû bido,

Darîûne Hûkmatî ra bifetelîyo,

Lazê Zeynel Çawuşî,

Vejîyo ro dîyarê Yereşkî veng dano,

Vano: "Dewrê hîrê rozî yo,

Pîyê mi şîyo ondêrê Qisle nîyamo,

Heq vano nêzunu kotî yo."

Usiv Axa vano: "Wele ve mêrdîye to ro vo,

Ma ra cor vilê Kewlî de gino waro,

Vosno peşîr qer o, Bertal Efendî yo.

Cayê cematê de ronîstêne,

Heq zoneno ke miletî rê dewa vekîlî yo.

Heq dîna de esto,

Hetê de Kirmancî ya, Dêsimkanî yo.

Fermanê begûnê mi veto Cemal Xalîtî,

Dora destê zalimê, Cemal Barutî

Sîhîya tabure arda, zuya Bayburtî zuya Kelkîtî.

Sanê têver û têpeyî vera nay ve pay,

Begê mi pêro qir kerdî, butu zuvînî ra munitî.

Qese û qeyde: Yusuf Guler-Sayder Arik

Arêkerdox: Saît Bakşî (Seyîdê Kalî)

 

HEWAYÊ QEMERÊ SILÊMANÊ SADIQÎ

Qemerê mi, Qemerê mi 

Ondêra Xaskare

Qemerê mi, Qemerê mi 

Ondêra Xaskare

Dê urze, urze, urze

Sar bar keno, sono ware

Dê urze, urze, urze

Sar bar keno, sono ware

Qemerê mi, Qemerê mi

Selxû mebe çolmaga na Xaskare

Urze qatixû top ke, çêyê pîyê xo ko ra bîya ware

Lazê Hemedê Qemerî vano:

“Sima pî kîşto, lajî ranê

Meyîtûnê hurdemînê fîme têvirare”

Alê Qemê Mamî vano:

“A bêbextênîya henêne mekerê,

Nêyama virênîya dîna û dare.”

Hazar û ponc sey çaxmaxê mêrdeyê areyijî esto,

Bawo, kes ma rê nêvano alaqutare

Pesewe û peroz kerdo têra,

Mazra de yeno vengê şîn û şiware

De zor o, zor o, zor o, derdê cîgera hare

Bawo, to be sarî kerda, yena ma sare.

 

Roze ama, axayê mi, roza disemîye

Roze ama, axayê mi, roza disemîye

Dirbetê Qemerê mi mordê, des û ju yê

Ser o berbena, dana xo ro, zalima cênîye

Bawo, to be sarî kerda, yena to virênîye

Urze semaware rone, ondêrî era ci fîye

Taximê çay û qewa, tepsîye ser ne, bê oda sipîye

Wertê meymanûnê xo de bifetelîye

Komo giran amo, nîsto ro

Heyetê Tanzîge, memûrê Pilemurîye

Dismenê to zalim bo, kerda melule oda sipîye

Qemer Axayê mi, xebera to çîn a,

Qemê Alê Kalî amo kîstene

Meyît hîrê rozî yo 

Hengirvan de gureto meymanîye

Qemer, ma cîran îme, era xo ver mekuye

Qemer, ma cîran îme, ti ama meymanîye

 

Qemerê mi, Qemerê mi, Mezra ver de şuye

Êlçîyê bîyarê birusnê waya min a Meçîye

Vaze: “Mevindo bêro, veyvê birayê to gureto de

Korê, ti ci rê bena berbîye”

Se û vîst pangonete ma da Xidirê Alî

Ocaxkorî het de mineta ma qebul nêbîye

Cor wazenê warê Derî, cêr wazenê hardê Pilemurîye

Bawo, mi to ra va, verê çêberê ma yo,

Ti meso heyderû virênîye

Lazê Memê Mistê Xişî sima pêguretî ardê, 

Zereyê dewe de da kistene, nêheqî û bêbextîye bîye

Qersuna heyderizî ma rê bîya axûye

Qersuna areyiz û heyderizî bîya pemîye

Xidirê Îvîsî be Sosê Kalî ra ke sare na ra,

Dudîga Mazra endî cêvisîye (qedîye) 

 

Qemerê mi, Qemerê mi, ondêra Xaskare

Ax dê dîna, dîna, dîna, Qemer Axayê mi, bêtivare

Heyderû dismenî yê, vanê: “Pî kîseme, lajê fîme virare”

Vanê: “Ocax koranê! Çiqas ke dismen o, 

ju kî ci rê vazo alaqutare.”

Çêna Tîkmî berbena vana: “Visturî, ocaxkorî! 

Ti kerda bêcîgere, ez kerdû bêsitare.”

Dê wayî, wayî, wayî! Qemer Axayê mi wayî!

Vano: “Bawo, bawo, to ez kerdûne şiwanê mal û gayî.”

Vano: “Bawo, bawo, to ez kerdûne domonê, 

Rusnûne virênîya mal û gayî.”

Fîsegê Qemer Axayê mi berdî

Xanimûnê Tajînû têdest a fetelnayî.

Ondêra Mazra ver de Qemerê mi sonê dalî

Bawo, zereyê Comêrdî kotî de to dazno?

Zalimî xo çarno hete Xidirê Alî

Ti vanê herb qezenc kerdo, nêçe çêyî kerdê tolî

Çêvesayêne, memurîye qelbê xo meyarê

Kes qaris nêbeno îsê Comêrd-Olî

Dewrê hîris û di padîşayû amo şîyo, 

Fasran kewto Mistefa Kemalî

Hîrê sey û şeşt û ses sarayî kerdê tolî

Padîşayî day arê kerdî zereyê denîzî, 

Qers-Estemol ra fetelnayî.

 

Ondêra Mazra ver de, Qemerê mi, sonê kaşî

Vano: “Êlçî birusnê Pilemurîye, çêyê tanisê ma Avaşî

Cigerê mi rê berê kefenê xaşî.”

Bawo, bawo, to ez kerdûne qesasê Memê Îlyaşî

Qonaxê qereqolî kerdê meraka simer û vaşî.

 

Qese: Şaîr Sey Qajî

Arêkerdox: Saît Bakşî (Seyîdê Kalî) 

Qeyde: Saît Bakşî (Seyîdê Kalî)

 

KILAMA AXAÛNE ÇUXURE         

Ax Mîro, Mîro, Mîro, Mîrê welatî,

Way Bego, Bego, Bego, Begê welatî.

Ondêr pîs o, pîs o, pîs o, qanunê hukmatî,

Merata Kirmancîye darîya we,

Noro Qanunê Cumuretî.

Heq Tala çîkê xo pano,

Bivesno, qanunê hukmatî.

Şûne dîyarê merata Çuxure,

Çê mîrî pêro kerdê topî,

Dorme de sanê pê sungîyê polatî.

Mîrûnê mi vera kerdê kosteq û satî.

Sulî Axa vano: “No zalim amo,

Tersa mi çi ke nafa ma qir keno,

Pîl û qizê ma werte ra keno pakî.”

Hesen Axa vano: “Bira ti meterse,

Jêde zor kero ma naza ra,

Surgin keno, ax surginê welatî.”

Celal Bayar ferman veto, 

Axir makîneyî ardê, vervê ma nê ro,

Vera nayvê ma ra sifrîyê polatî.

Hen ke nayvê ma ra, zerr û cîgerê ma,

Ma zere de potî.

 

Çuxure biveso, mîrê mi sona ra û kare,

Sodir o, şûne dîyarê ondêra Çuxure,

Tede yeno vengê şîn û şuware.

Mîrunê mi Çuxure kerda îsîze,

Goçê xo gureto şîyê,

Verê Kertê Mazgerî ware,

Dewuzû morêvayî amê Çuxure,

Zuvînî ra kerda hese û bare.

Celal Bayar ferman veto,

Axir makîneyî ardê nêro,

Cêncû, cayîl û vejîrî qir kerdê

Pêro kerdê têver û têvirare.

Fîdan Xanime lazê xu yê qizî ra,

Vana “Cîgera mi ti bê mi virare”

Sulî Axa vano: “Efkarê virare meke,

No zalim nika ma qir keno,

Sima keno bê cîger û bê sitare.”

Vana: "Qidayê Axayê xo cêno,

Ti hen mevaze zor o derdê cîgera hare,

Ax dîna, dîna, dîna, bos a bêtîvare,

Dîna Heqî keşî de nêna,

Fetelîna yena sona, zê şîya dare,

Mîrûnê mi sima dîna guretîvî,

Ça pêro kerdîvî xo virare.

Çerxê ondêra dîna fetelîno,

Yeno sonu jê çerxê şîya dare.

 

Çuxure biveso sono cado kan o,

Sulî Axa vejîyo ro qonaxû ser,

Mîrê mi xo tadano,

Vano: “Esker na wo Jêle ra nika yeno,

Tidarek bîvênê ewro ma rê meyman o.

Amo Çuxura vesayîye de nîsto ro,

Ma rê meyman o, giran o"

Fîdan Xanime vana: “Qidayê axayê xo bizerî,

Bêbextê qumandanî înat kerdo,

Çay û qewa ma nêsimeno.

Rîyê xo ma ra çarneno,

Zalim ma ra xorî heredano,

Cixara esta wertê bêçikû fetelîno,

Xayîn, xayîn ma de nîyadano.”

Sulî Axa, ax keno dano zonûnê xo ro,

Vano: "Nê kafirî fermanê ma veto,

Ma qir keno, ma ra az nêverdano.

Zalim amo ma ra hefû cêno,

Hefê çê Qirimoxlî Badinî ma ra cêno,

Mordem ke îsode xiravin keno,

Re (rew) û herey vonê denê xo dano.

Hesen Axa vano: “Sulî Beg urzo ra,

Ero Mayîna Qire nîso pay rano,

Şêro Mazra Xarpêtî de, leyê Avdilê Uşên Paşay de,

Derdê ma û heqa miletê Kirmancîye rê,

Begê mi zê zarancî biwano."

 

Mêrata Çuxure biveso mîrê mi gavan o,

Hesen Axa vano: “Xevere birusnê,

Sulî Axay ra vazê mevindo bêro,

Birayê ma wo pîlo hala ma ra se vano.

Eskerê tirkû amo dismeno kan o,

Ma qir keno ma ra az nêwerdano.

Heq zoneno ke derdê axlerûnê Çuxure,

Çor qatî derdû ra cor o, zaf giran o.

Pepûg bêro Çuxura wesayîye de ronîso,

Cêncû, cayîlû û vejîrû rê mirdî biwano.

Zalim Heq adirê to weda ro,

Çîkê xo ve çê to rano,

Felek ke bêro serê lozina mordemî,

Çevres tenî ra ci ra çor tenû,

Şuwanê mal û gayî caverdano.

Sulî Axa vano: “Tidarekê xo bîvenê.

Pîl û qizê Dêrsimî yo ke naver-bover ra qir kerdo, 

Pêro şehîd o, olan o,

Goçê ma qenterê nast û dostî ra,

Ax leminê ca nêmano.”

 

Qese: Çuxure ra waya Hesê Fate (Wakile)

Arêkerdox: Saît Bakşî (Seyîdê Kalî)

Qeyde: Saît Bakşî (Seyîdê Kalî)