Bingehê 21’ê Sibate Roja Ziwanê Dayîke ya Cîhanî, bi xoverdayîşê wendekaranê Bangladeşî ame eştene. Ewro no mucadele Kurdistan de yeno dayene. Hemserekê Komelaya Cigêrayîşê Kultur û Ziwanî yê Mezopotamya (MED-DER) Mehmet Esenî xebat û muhîmîya ziwanî ser qisey kerd. Esenî ard vîrî ke 21’ê Sibate 1952’yî de yew grûba wendekaranê Bangalî ya ke unîversîte de wendo, paytextê Bangladeşî Dakayî de çalakîye organîze kerda û waşto ke bi alfabeya xo û bi ziwanê xo perwerde bivînê.

TARÎXÊ MUCADELEYÊ WENDEKARANÊ BANGLADEŞÎ

Esenî bale ante tarîxê mucadeleyê wendekaranê Bangladeşî ser û va: “Serra 1952’yî de Bangladeş binê destê Pakîstanî de bi û Pakîstanî ziwan û kulturê înan qedexe kerdîbî. Xoverdayîşê 1952’yî de polîsanê Pakîstanî, bi hawayê hovîtîye hêrişê wendekaranê Bangalî kerd. Wendekaran ra xeylî kesî bîyî birîndar, xeylî kesî ameyî tepiştene û 11 kesî zî meydanê çalakîye de ameyî kiştene. Xeylî dewlet, sazî û dezgeyanê mîyanneteweyîyan no hêriş şermezar kerd. Çend serrî pêy cû UNESCO’yî bi pêşnîyazê Balgalijan ‚21’ê Sibate, sey Roja Ziwanê Dayîke ya Mîyanneteweyîye îlan kerde. Nê qewimîyayîşan ra dima, Pakîstan neçar mend û serra 1956’î de ziwanê ûrdî û Bangalî sey ziwanê fermî qebûl kerdî.

TIRKÎYA DE ZIWAN YENO QEDEXEKERDENE

Esenî bale ante ser ke Tirkîya de zî heman çi ziwanê Kurdî rê yeno kerdene û wina va: “Polîtîkayê serra 1952’yî yê ke Bangladeş te ameyêne bicaardene, ewro Tirkîya de yenê kerdene. Tirkîya de zî ziwanê Tirkî sey ziwano fermî ameyo qebûlkerdene û ziwanê bînî ver bi  mergî yê. Tirkîya de tena Tirkî nêciwîyenê, Kurdî, Armenî, Suryanî, Ereb û neteweyê bînî zî estê û nê erdî ser o pîya ciwîyenê. Ziwan, mix û estuna komelî yê. Yew şar ke pêro waranê cuye de ke ziwanê xo qisey nêkero, o ziwan û o şar beno vîndî û mireno. Vakurê Kurdistanî de bi mîlyonan Kurdî estê û her şar bi nasnameya xo sey şar yeno qebûlkerdene. Nasnameya Kurdî zî  ziwanê Kurdî ra yena. Çi heyf ke ewro ziwanê Kurdî Tirkîya de qedexe yo û nêno qiseykerdene. Dewlete her ca de ziwanê Kurdî rê zordarîye kena. Meclîs de parlamenterê Kurdan estê, wexto ke bi Kurdî yew çekuye qisey kenê, a çekuye sey çekuya ziwano ke nêno fehmkerdene yena nuştene. Dewlete bi nê kerdenanê xo , ziwanê Kurdan rê heqaret kena û yew şarî çine hesibnena.“

DOMANÊ KURDÎ YENÊ ASÎMÎLEKERDENE

Esenî wina dewam kerd: “Wexto ke biwazê yew şarî çine bikerê, her çiyî ra ver dest erzenê ziwanê ê şarî. Wexto ke merdim polîtîkayanê hukmatê Tirkî de ke ewnîyeno, polîtîkayanê asîmîlasyonî vîneno. Kurdî estê, la estbîyayîşê ci nêno qebûlkerdene. Naye ra zî xetayêko pîl şarê Kurdî ser esto. Dewlete fehmêko winasî kerdo vila û vana ‘domanê şima çiqas ke Tirkî bizanê, handê avêr şonê‘. La merdim ke hetê zanistîyî ra biewno çîyêko winasî rast nîyo û zanistî de cayê nê çin o. Domanî heta 11 serreyîya xo, eşkenê 7 ziwanan bimusê. Na polîtîkaya hukmatê AKP’yî teberê zanistî û teberê exlakî de ya. Ez venga pêroyê şarê Kurdî dana ke wa domananê xo de bi Kurdî qisey bikerê û tede Tirkî qisey mekerê. Serkewtişê domananê şima bi Tirkî nê, bi Kurdî beno.“

XEBATÊ MED-DER’Î

Esenî derheqê xebatanê MED-Der’î de wina qisey kerd: “ Komelaya ma de  hem bi Kurmancî, hem zî bi Kirmanckî dersî yenê dayene. Ma materyalanê Kurmancî û Kirmanckîyî amade kenê. MED-DER’î de asta yewî ra bigîrê heta asta mamostatîye qûrsî yenê dayene. Kesê ke beşdarê qûrsan benê, panc astan ra derbaz benê. Ciwanî tewr zêde wazenê ke Kurmancî û Kirmanckîyî bimusê. Heta nika ma seba pîlan qûrsî akerdî la ewro ra dima ma wazenê ke domananê Amedî rê qûrsê Kurmancî û Kirmanckîyî akerê. Hetê bînî ra ma atolyaya açarnayîşî a kenê. Kesê ke wazenê hetê açarnayîşî ra xo aver biberê, eşkenê beşdarê xebatanê ma bibê.“

CUYE BI KURDÎ BO

Esenî venga pêroyê Kurdan da ke wa her warê cuye de bi Kurdî qisey bikerê û wina va: “ Kurdî, ganî her warê cuye de wayîr3e ziwanê xo bivejîye û qisey bikerê. Ma tim anê vîrî ke: Kurdan ser, zor û zilmê dewlete esto. Ganî ma xo vîr ra nêkerê ke her çi ma dest de yo, ganî kuçe, kolan, keye, bazar û komelî de bi Kurdî qisey bikê.Wexto ke ma her ca de qisey bikê û bimusnê domananê xo, polîtîkayê asîmîlasyonî yê dewlete do nêbê serkewte. Bêrê ma pîya ziwanê xo qisey bikê û bi ziwanê xo biciwîyê.“