Teberê mewlidê Mela Ehmedê Xasî, Mela Usman Esad Efendîyê Babijî û Mela Mehemed Elî Hûnî zî mewlidî ameyê çapkerdene. 

Mela Mehemedê Hezanî serra 1938 de nehîyeya Licê Hezan de maya xo ra bi. Babîyê ey Mela Ebdulxefûr melayê Hezanî bi. Ey verê babîyê xo de dest bi wendişê erebkî kerd. Dima gama ke serra 1949 de Hezan de reya verêne wendege virazîya, ey zî eynî serre dest bi wendişê tirkî kerd. 

Badê ke panc serrê wendegehê verênî temam kerdî, na rey teberê Hezanî de dest bi wendişê medresa kerd. Ewilî Dîyarbekir de medreseya camîyê Hezretî Umerî de verê Mela Evdisemedî de wend. Dima Licê de Mela Evdilayî het wend. Badê pey zî medreseyê dewanê sey Balicne, Metranî û Kemberlî de wendişê xo dewam kerd. Qederêk zî Bismil û Mêrdîn de wend. Peynî de dewa Dîyarbekirî Baroxlî de wendişê xo temam kerd û serra 1969 de ey dewa xo Hezan de dest bi melayîya resmî kerde. Wezîfeyê xo yê melayîye sere ra hetanî ke serra 1992 de teqawut bi, ey seranser dewa xo Hezan de kerde.

Mela Mehemedê Hezanî serra 1969 de dest bi nuştişê şîîranê kurdkî kerd. Ey reya verêne kitabê xo Mecnûn û Leyla bi lehçeya kurmanckî nuşt. Kitabê ey Eqîdetul Îmanî, verî bi lehçeya kurmancî serra 1980 de nuşt, dima bi lehçeya kirdkî (zazakî) serra 1981 de nuşt û ey bi xo nê her hîrê kitabê xo metbea de çap kerdî. Ey nê kitabê xo bi alfabeya erebkî nuştê.

Eserê ey ê ke metbea de çap bîyê nê yê:

1- Mecnûn û Leyla (kurmanckî), Dîyarbekir, 1979, 54 r.

2- Eqîdetul Îmanî (kurmanckî), Dîyarbekir, 1980, 27 r.

3- Eqîdetul Îmanî (kirdkî), Dîyarbekir, 1981, 30 r.

 

’EQÎDETU’L ÎMANÎ

Bîsmî’llahî’r-rehmanî’r-rehîm. We bî neste’înû.

 

‘Ewwilê destkerdiflê eflyan temam

Vatiflê ma namê Ellah ze’l-meram

 

Be’dê cû Rehman, Rehîm dest pêbike

Hemdê Homay zey sena pê zêde ke

 

Hem ti vace ”Esselatû wesselam

Qey hebîbê Xaliqî bê”, zû’htîram

 

Qeybê îslamî bizane ruknî panc

Yew bi yew vacî, flima ehlê nimac

 

‘Ewwilê îslamî de Eflhed bîya

Pê ziwan vace, qebûl ke bê rîya

 

Me’na yey: ”Eflhed ana, aw yew tenê

Me’bûdêk qet çinêk o, we w’ tenê

 

Hem Muhemmed qasid o, qey emrê yê”

Qelb de bawer ke, temam ke heqqê yê

 

Xaliqî vato di Qurano mubîn

Xelqê însan û cinan kerdo çunîn

 

Ta’etê min pê bîyarê her mudam

Min yê xelq kerdî bi no flekl û meram

 

Vatiflê Eflhed eno, vace b’ ziwan

Ger ti beflkê pê bîyare bêguman:

 

”Eflhedû en la îlahe îlla-llah

Hem ”Muhemmedun resûlullah”ê flah

 

Qeybê Homay hewt sifatê zatîye

Estê, vace hem bibî pê nacîye:

 

Vîneno, zana wo, hem gofldar o zî

Hem xeberdan, qadir o, hem sax o zî

 

Wafltiflê yê zî biwazo, hewt temam

Qey Muhemmedî selat û hem selam

 

Ruknê hîrine, zekatê mal û can

Heqqê feqîran bide, ey qenc cuwan

 

Ruknê çarine, bizane roce wo

‘Uzrêke qey to çinê bo, awe wo

 

Ruknê pancine hec o, flert ca de bo

Hem bi halweflî bibo, maldarî bo

 

Rayîr de men’êke çinê bo qey flima.

Pê bizanê ruknê îslamî flima.

 

Ruknê îmanî flefl ê, ey musluman

To rê vacî, pê bigîre, hem bizan.

 

Yew te ra, me’bûdê to Homa w’ tenê

Yew çinêk o zeyke yê, awe w’ tenê

 

Ruknê dîyine bi bawer be tu hem

Ay melayketî ku zaf ê, nêbê kem

 

Îne ra henkî xewasê mursel ê

Henkî me’mûr ê, bi ferman zêde lê

 

Yîne ra yew Cebraîl o, pê bizan

Memûr o qey wehye ê peyxemberan

 

Mikaîl qey vartî yo erzaqî ra

Îsrafîl, yo pif keno yê sûrî ra

 

‘Ezraîl gangîr o qey mexlûq heme

Goflîdar be, to rê vacî în heme

 

Aw ku dergevan o qey cehennemî

Malik o name, bizane rûxemî

 

Cennetî rê dergevan o ay, bira

Namê yê Ridvan o, hes ke zaf te ra

 

Ay mezel de ‘ewwilî sual kenê

Munker û Nekîr bi name wanenê

 

Ay ku nûsnenê timî xeyr û flerran

Yew Reqîb o, yew Etîd o, pê bizan

 

Ay ku ma nûfltî temamê yê bînan

Pêro mexlûq ê, di emrê Muste’an.

 

Mêrde û cînî nîyê herçî melek

Yê zî mexlûq ê bi qey rebbê felek

 

May û pîy yîne çinêk ê, hem çi nan

Nêwenê yê, nêkenê qet zî gunan

 

Ta’etê Homay de tim vinderte yê

Çok û pay ra, henkî zî secde de yê

 

Ruknê hîrine, bike bawer kitab

Se suhufî, çar zî estê hem kitab

 

Ay suhufî, des te ra yê Ademî.

fiîtî ra pancas qebûl ke, bê kemî

 

Des te ra qey Îbrahîmî, ey cuwan

Hîrisê Îdrîsî vace, se bizan.

 

Çar te ra kitab ê, qey Homay kelam

Gofl ci flane, pê bizane, ey humam

 

Qey Mûsay Tewrat flirawit ay rebbî

Dawudî rê yê Zebûr da, name bî.

 

Qey ‘Îsay Încîl bi nazil, ey kerîm

Ehmedî rê ame Qurano ‘Ezîm.

 

Îne ser de zaf bivarê, zey xumam

Bêhîsab ma ra selat û hem selam

 

Ruknê çarine, ti bawer ke rusûl.

Hîrê sey hîryes hebî ay ze’l-fezil

 

Se û vîst û çar hezar peyxemberî

Bêgunan, me’sûm û hem rebperwerî

 

Der kelamê Xaliqê ma zu’l-hîkem

Vîst û panc meflhûr ê, ay bî ze’l-hîmem

 

Hem rîwayet vîst û heflt zî esto pê

Labelê yew îxtîlaf o, zey ne pê

Adem o yew zî ku Îdrîs, Nûh û Hûd

 

Yew zî Îbrahîm o, Salih, Lûte bûd

 

Îsma’îl, Îshaq û Ye’qûb, z’ Elyese’

Yûsuf û Eyyûb, fiu’eyb zî bêtebe’

 

Harûn û Mûsa û Zulkîfil bi heq

Yûnus û Dawud, Suleyman zî neteq

 

Zekerî, Yehya û Îlyas bî dewam

‘Îsa û xatem Muhemmed wesselam

 

Qey flima bê zaf selat û zaf selam

Al û eshabê to bê, xeyru’l-enam

 

Ey musulman, nas ke ay peyxemberî

Eflrefê mexlûqê ‘alem, serwerî

 

Nameyê pîy yê bi ‘Ebdullah, bizan

Amîna may yê hebîbî, ey cuwan.

 

Ame dunya Mekke de flaho tebîb

fii Medîne de wefat bi yo hebîb.

 

‘Ebdullah, pîy yê bi ‘Ebdulmuttelîb.

Yo zî lacê Haflimî bi ze’l-muhîb.

 

Nameyê pîy Haflimî ‘Ebdulmenaf

Pak bî nesley yê Qureyflî xas û saf

 

Amîna, pîy ya Weheb bi, pê bizan 

Name bi meflhûr qebîla Zuhrîyan

 

Be’dê çend pîy erseno nesley Nebî

Bi Qureyflî nesla pake, ay nebî

 

Yew cînîke pê bî meflhûr Se’dîyan

fiit bi wey kerd ay Helîme qence dan

 

Mend yo ya het de heta hîrê serrî

Berd û teslîm kerdbi Amîna verî

 

fiefl serrî ‘umrê yê weqto bi temam

Îrtîhal kerd Amîna, flîy bê meram

 

Mend yetîm bê may û pî Ehmed-resûl

Kalikê yê kerdê wey, yo bi qebûl

 

Heflt serrî ‘umrê yê weqto bi temam

Kalikê yê zî wefat bi, qenc enam

 

Mend Ebû Talibî het de flah yetîm

Kerdê wey yo fexrê ‘alem qenc selîm

 

‘Umrê yê weqto bi vîst û panc serrî

Yo zewecya bi Xedîca ra verî

 

Hewt hebî ewladî bîy qeybê Nebî

Hîrê lac û çar hebî keyneyî bî

 

Yîne ra lacêke Îbrahîm bi nam

May yê Marîya bî, yîne rê selam.

 

fiefl hebê bînan Xedîca kubrewî

Nameyê ‘eylanê yê zan yew-yewî:

 

‘Ebdullah, Qasim bi Îbrahîm benî

Zeyneb û Ruqya, bizane hem enî

 

Ummu Kulsum, Fatima zî hewt temam

Pêro flîy dunya ra ay qencê enam.

 

Mende be’dê ra wefat bi aw resûl

Qencê cînyan Fatima, ay yew betul.

 

Weqto ‘umrê yê resa çewres serrî

Wehyî hamî yê rê qey peyxemberî.

 

Be’dê hîrê zî bi teblîx bi resûl

Be’dê ra Quran peya-pey bi nizûl.

 

Pancas û hîrê serrî mend Mekke de

Des serrî zî mendi yo Medîne de.

 

Yê ser o bê zaf selat û hem selam

‘Umrê yê hîrê û flefltî, wesselam.

 

Mî’racê yê, pê bizane ey befler

Xaliqî yo berd bi rûh ‘erflê xo ser

 

Hîcretî ra yew serrêke bi verî

Berdi ‘ezmanan hebîbê enwerî

 

Ruknê pancine, tu bawer ke qîyam

Bimrê go [ko] mexlûqî pêro, xas û am.

 

Goflidar be! To rê çend ‘elametî

Go virazîyê verê qîyametî

 

Des ‘elametî bizane, ey cuwan:

Yew te ra Mehdî ko zahir bo heman

 

Pey yê de Decalo mel’ûn zî-ddelal

Go ‘Îsa nazil bibo, ey qenc heval.

 

Zelzele meflrîq de bo, yew zî di xerb

Yew zî mîyanê ay cezîra nam ‘Ereb

 

Dabbetu’l-erd o te ra yew zî bi nam

Roc hetê mexrîbî ageyro temam

 

Hem zî vecyo adirêke ez Yemen

Rofln kero meflrîq û mexrîb bê mehen

 

Yew te ra zî Ye’cûc û Me’cûc, temam

Goflîdar be! Zaftir ê zey ma temam.

 

Ay flefline, ruknê îmanî bizan

Xeyr û fler teqdîrê rebbê muste’an.

 

Mezhebê ma çarê heqq ê, ey bira

Yew bi yew vacî flima ra zey çira:

 

Henefî û Malikî, yew Henbelî

fiafi’î neclê îmaman, we w’ zekî

 

Ay henîfyan Nu’man o, nas ke ‘ewwil

Sabit pîy yê, bizane pake-dil

 

Malikîyan Malik o, pîy yê Enes

fiafi’îyê ma Muhemmed, nas ke bes

 

Pîy yê Îdrîs o, yo nesla seyyîdî

Henbelîyan Ehmed o nam emcedî

 

Pîy yê Henbel o, bizane ey zekî

Ti biwane, hem ‘emel ke, ey teqî

 

Qey ‘eqîde di îmamê ma y’ reîs

Vateyê îne, bi ma durrê nefîs

 

Ehlê sunnet û cema’et name ke

Maturîdî, Efl’erî zî nas bike

 

Maturîdî, aw Ebû’l-Mensûr bi nam

Nameyê yê zî Muhemmed, qenc enam

 

Efl’erî Ebû’l-Hesen yê zan ‘Elî

Mezhebê yê, qencî pê zan, fiafi’î

 

Qey ‘eqîdî vatiflê ma bîy xîtam

fiafi’ê ma ro bivarê se selam.

 

Goflîdar be ey birawo musluman

fiefltî wacib to ser o ferz ê, bizan

 

Panc hebî rukn ê bi qey îslametî

Yew bi yew vacî, bizane rastî ti:

 

”Eflhedû” vace ”Çinêk o yew bi heq

Xeyrê Homay, me’bûd û rebbê felek

 

Hem Muhemmed qasid o, qey emrê yê.”

Pêk bîyare, emr o, cennet we’dê yê

 

Hem nimac ke, bîyare ca erkan û flert

Roce wo yew zî, nêbê me’zûrê qet.

 

Yew zî maldar bê, zekatê yê bide

Fitre û sedeqeyê canî bide

 

Hem tu hec ke, ger ti zengîn bê, bizan

fiertê yê, mani’ çinê bo, ey cuwan

 

Qey îmanî flefl hebî rukn ê, bira

To rê vacî, gofl ci flane, eflkera

 

‘Ewwilê yîne, ti Homay nas bike

Hem melaîk û kitab bawer bike

 

Hem rusulî, qeybê îne bawerî

Teqdîrê xeyr û flerran roc-axerî

 

Ferzê desmacî flefl ê, ey ehlê dîn

Qey tu vacî, goflîdar be, ey emîn

 

Nîyyet o ‘ewwil de, vace ey cuwan

Ger ti beflkê, yane nê qelb ca, bizan

 

Hem bifluw rû, nîyyetê xo pê bîya

Hur dî destan ti bifluw, çengan pîya

 

Mesh bike henkî serey xo, musluman

Her di lingan ti bifluw ta gozekan

 

Yê fleflan tertîb o, ey qenc nazenîn

Goflîdar be, qeybê dînî, ey emîn

 

Qeybê xuslî ferz û ruknê yê, di yê:

Nîyyet o, yew zî flitifl, zan rindî yê

 

Hem ferekne can ti, hî ke por û mû

Xuslî de dîqqet bigîre post û mû.

 

Qey teyemmumî, bizane ruknî panc

Pê herrêka pake bo toz, name vac

 

Hem nîyyet bîyare, ferekne rû bi dest

Ta bi çengan ya ferekne hur dî dest

 

Tertîb o, yê pancine destan û rû

Goflîdar be, pê bizane, dest û rû.

 

Qey nimacî, vernî de flefl flertî yê

Can û lîbas pak bigîre qeybê yê

 

Hem bi desmac bê, we ‘ewret bê teber

Ver bi qible kamcû ferz o, pê xeber

 

Yê flefline: Weqt bîyo? Pê zanibê.

Goflîdar be, ta ti pê vîrdarê bê

 

Qey nimacî hîryes ê, erkanî yê

To rê vacî yew bi yew, yew name bê

 

Nîyyet o, yew zî tedir tekbîr bîyar

Hem payanî vinde, ger beflkê bi kar

 

Fatihe pay ra biwane qenc û rast

fiore çokan, hem ti wirze, vinde rast

 

fiore secde, ey birawo musluman

Rûfle mabeynê du secdan, ey cuwan

 

Hem ti rûfle qey Tehîyyata peyên

Tehîyyate ti biwane, ey emîn

 

Hem selewate biwane peynî de

Yê duyesne, rayke yew selam bide

 

Yew zî tertîb o, ku bî hîryes temam

Vatiflê ma ”Esselatû wesselam”.

 

Di nimac de hîrê flert ê, zanê ger

Yîne ra, nêdê xeberdan fameger

 

Hem ti nêvrazê nimac de di çîyan

Zêdetir, hem nêwerê çîke, bizan!

 

Çar hebî rukn ê bi qey rocî, zîya.

‘Ewwilê yîn nîyyet o, flew pê bîya

 

Yanî mexrib ra heta flefeq bido

Nîyyetê xo ger bîyaro, ca bido

 

Nan û aw ra, hem çîyê dî bê enîn

Hem cima’ ra dûrî bê, yanî nivîn

 

Weqtê dûrîtî, bizane pê ‘eyan

Tu flefeq ra dûrî bê ta mexriban.

 

Qey zekatî hîrê rukn ê, ey bira

Yew nîyyet, yew zî nîsab o, yew serr a.

 

Qey heccî flefl ruknî yê, ey baxeber

Nîyyet û îhram pîya bê, qenc befler

 

Hem tu vinde ser girê nam ‘Erefe

fiert û ruknan pê bîya bi flerefe

 

Hem tewafê Beytî ke hewt rey, bi can

Se’yî ke mabeyn Sefa û Merwe, can

 

Hem biqesne çende mûy porrê serî

Ay fleflin tertîb o, ger mu’teber î.

 

Di çî estê to rê, pê be bawerî

Yew helal, yew zî heram o, flehwerî

 

fiefltî ferzî bîy temam, ey qenc enam

Vatiflo peyên: ”Selat û se selam”.

 

Ma eno ‘eqîde nûflto qey ‘ewam

Ger xeta bo, bafl bike efwe’l-kîram.

 

Ez ricakar a, ti yê Rebbo rehîm

Ma xelas ke adir û sohtê cehîm.

 

Ey Muhemmedo Hezanî, her mudam

Vace qey Ehmed Muhemmedî selam.

 

”Esselatû wesselamû, ya resûl

Al û eshaban temam bo, her qebûl.”

 

Tarîxê hicrî bi qey nezme, bizan

”Xeyn” û ”ta”, ”bê” pê bimare, ey cuwan.

 

Herfanê erebkî ra tadayoxî:

Malmîsanij & Roşan Lezgîn