Kirmanckî de mewlid û esero nuştekî yo dîyin yê Usman Esad Efendîyê Babijî yo. Nameyê mewlidê ey “Bîyîşa Pêxemberî” yo.

“Usman Esad Efendîyê Babijî mewlidê xo 1903 de nuşto û no mewlid Celadet Alî Bedîrxanî serra 1933 de Şam de bi herfanê alfabeya erebkî hûmara 23. ê Kovara Hawarî de neşr kerdo. Dima zî sey yew rîsale (kitab) 1933 de Şam de çap bîyo. Usman Esad Efendîyê Babijî mewlidê xo bi fekê Sêwregi nuşto. No mewlid 196 beytan ra virazîyayo, bi ‘weznê heceyî’ nusîyayo. Malmîsanijî transliterasyonê herfanê latinkî kerdo û Kovara Hêvî de neşr bîyo.” (1)

Babeta nê di mewlidan cuya pêxamberî (Hz Mihemedî) ya. Yanî mewlidî dinyaameyîşê Pêxemberî û cuya ey ser o ameyê nuştene. Mewlid, çekuyêka erebkî ya. Manaya xo welidîyayîş o, dinyaameyîş o. Mewlid yew tarzo manzum o. Beytan ra êno were û hece û kafîye nê tarzî de peymeyê bingeyin ê. Yew beyte, di rêzanê ke manaya xo temam kenî ra virazîyena (êna pê). Her beyte xo ser o kafîye gêna. Mewlid hem hetê toşeyî ra hem hetê muhtewa ya tarîxê edebîyatî ra xo ser o yew tarzo edebî yo. 

Çimê Deniz Gunduzî de Mela Ehmedê Xasî û Usman Esad Efendîyê Babijî bi hewayê klasîkî binusê kî bi tahayulê modernî nuşto. Naye ra nê zî nimûneyê modern ê. Deniz Gunduz na babete ser o wina vano: “Dewleta Osmanîye seba ke yew dewleta moderna merkezî rona, mudaxaleyê Kurdistanî zî kerd; îdareyê hêremkî yê verênî verê ra dardî we ke yew îdareyo merkezî cayê ci de rona. Êdî mîyanê îdareyê xo de sey verî mîr û beganê kurdan rê lazimîye çin bîye. Cayê înan de merkez ra walî, muşîr, defterdar ûsb. tayîn kerdêne. Naye ra serkewte Bedîrxanan sere dard we û nê prosesî bi serewedaritişanê bînan zî dewam kerd. Nê serewedaritişan de kadroyanê dînîyan sey şêx, seyît, mela, feqîyan rolêko muhîm kay kerd. Nê serewedaritişan her çend waştêne ke pozîsyonê kurdanê verênî bipawerê û yew îdareyê îslamî dewam bikerê kî, yew tehayulê sey netew xoîdarekerdîşî vejîyaybî meydan û no fikrêko modernîst bî. Bi taybetî zî bi serewedaritişê Şex Ubeydulahî fikrê ronayîşê dewleta kurdan êdî şekil girewtîbî. Nê dewrî de komeleyê kurdan amey ronayene, Rojnameya Kurdîstanî ameye çapkerdene. Nê dewrî de entelektuelê ke medreseyan de restê sey Mela Ehmedê Xasî û Mela Usmanê Babijî û ê yê ke mektebanê modernan de restê sey Celadet Bedîrxan, Kemal Fevzî ûêb... têmîyan de bî. Tena mîyanê kurdan bi xo de ney, nê dewrî de Îstanbul de neteweperwerê tirkan, armenîyan, arnavutan, kurdan têmîyan de bîyê, yewbîn nas kerdo, xebera xo yewbîn ra bîya. Coka ma eşkenîme vajîme ke kirmanckî demo ke tehayulê

kerdo, xebera xo yewbîn ra bîya. Coka ma eşkenîme vajîme ke kirmanckî demo ke tehayulê kurdperwerî vejîya meydan ameya nuştene. Bi vateyê bînî, kirmanckî dewro modern de ameya nuştene.” (2)

 

Ma do nika cêr de Mewlî de Mela Ehmedê Xasî ra çend nimûneyan bivînê.

BÎYÎŞA PÊXEMBERÎ RA - I

Bismîllahîrrehmanîrrehîm

 

Bi namê wahîrê no ard û azmîn,

Ke ma dest kerd bi no girwedo rengîn.

 

Şima hemdê xwe Ellay rê biyarin,

Şew û roj qapîdê ey di biqarin.

 

Pêxemberî rê selewatî biwanin,

Tim û tim derdê cê ver di binalin.

 

Mîsalê na dinê zanî ti merdim,

Ti citêrênî, girwey to jî toxim.

 

Ke to zanan kî no dinya senîn o,

Bizanê a dinê cayê ciwen yo.

 

Wedaro ey çi kî citêr bikaro,

Kî citêr çî karit ey wedaro.

 

Bes o tewbe biyarîn hey xedarin,

Dinyay di toximê hewlî bikarîn.

 

Gunahdê xo rê arê bin binalin,

Birejnîn hersê çiman ra bikalin.

 

Bibo efiw gunahê mayê vêrdo,

Gunehkarî kî ‘umrê xo di kerdo.

 

Selewatî biwanîn rind û bolî,

Biresnin pê dima gandê resûlî.

 

Kam ki adirî ra xelas xo rê waşt,

Wa biwanîn Ehmedî rê esselat. (3)

                                    (Bîyîşa Pêxemberî

BÎYÎŞA PÊXEMBERÎ RA - II

 

Jew hîkayet qal keran to rê bira,

Qedrê Mewlûdî bizanê ti ci ra.

 

Sûka Bexdadî miyan di bî cenên,

Zeydê cey nêdîbî kes erbabê dîn.

 

Lajekêndo salih û ehlê yeqîn

Ay cenî rê da bî Rebîl-‘alemîn

 

Ay cenêk merdi w lajek bî warisey,

Çaxo mayî merdi mend altunê cey.

 

Labelê vatin : “Bi ney çiçî bira

Ez berînan şaş biyan, ya Rebbena !” 

 

Tim bi no fikr o şiyîn û aşt û naşt,

Waneyayn cayênde mewlûd ame raşt.

 

Goş dida mewlûdî o roj ey temam,

Hewn dî a şew di, qilayayo qiyam.

 

Jew zî vatîn ehlê mewlûdî sela,

Rew şima bêrîn bi cennet ca bi ca.

 

“Ez jî kewtan zerre” va ey lajekî

Hem uja koşkêndo berz û rind min dî.”

 

Va : “Min zerrî kerd şiran koşkî miyan”

“Îta cayê to niyo” va bekçîyan.

 

“Kam ki mewlûda nebî da wendin”, ey

Va : “Bibo na qesra ‘alî cayê cey”.

 

Çaxo aya bî, erîna bi ey peran,

Qandê mewlûda nebî bol goşt û nan

 

Hadre kerde zad û venda çend peyey,

Wend înan mewlûd, va “No vist berey”

 

“Hurke ser no terzi” va ey serwerî,

Wendî mewlûd, kerdî şa pêxemberî.

 

Çaxo ecel ame, dî, ey haziran,

O bi keyf û bi huwate, dabî gan.

 

Kesî ferq nêkerdi key merd o ciwan,

Jew rişt do va, hekîmê ard înan.

 

Va : “No razî kerdo Rebil-‘alemîn,

Aferîn no haldê ney rê aferîn !”

 

Çimî akerd lajekî, va ey dima:

“Meskenê xo dî mi cennet di nika.

Çunke hurke serî min mewlûdê cey

Wend, biyan cennet di enbîranê cey.

 

Wendene din, “hem biwanên” va “Şima

Hurke ser mewlûd biyarên rind bi ca”

 

Ey hina va û terikna na dinî,

Ganê xo cennet di resna ey nebî.

 

Çunke mewlûdî rê hurmet kerdbi ey,

Bîbî cennet mesken û hem cayê cey.

 

Ey cema’etên şima zî ser te ser.

Qedrê mewlûdî bizanîn serr bi serr.

 

Şa kerên sultanê ê hurna dinî,

Ta bibî cennet di enbazê nebî.

 

Ya Xuda, no yo rica ma rûsiyan,

‘Ef kerê ma û birasnî tu bi înan.

 

A dinî û na dinî di dî necat,

Kam ki wend pêxemberî rê esselat.(4)

 

                                    (Bîyîşa Pêxemberî)

 

BÎYÎŞA PÊXEMBERΠ RA- III

 

Ya îlahî hurmetê pêxemberî,

Ey cenabê Mustefa tacê serî.

 

Hurmetê hersandê çimê sadiqan,

Adirê kilandê pîzey ‘aşiqan.

 

Hurmetê Tewrat û Încîl û Zebûr,

Nûrê Furqan, cennet û xilman û hûr.

Hurmetê ey yarê xarê Ehmedî,

Hem Umer Farûq û şahê sermedî.

 

Qedrê ‘Usman ey xelîlê Muhemmedî,

Hem ‘Elîy’yul-Murteza lajê dedî.

 

Padîşahê dînê îslamî bi ma,

Verdê ya Rebbî bi may û lajîya.

 

Ey di textê Ehmedî di ya Xuda !

Ti bi se serrî kerê ya Rebbena !

 

Roj bi roj tûj kerî şimşîrê cey,

Kor kerî ti dişmenandê dîndê ey.

Ey dima ti ummetê pêxemberî

Şa kerî ya Rebb ti roja mehşerî.

 

Pêr û pîrbanê peyanê haziran,

Ti bi enbazê Resûlî kî înan.

 

Hem peyanê haziran ya Rebbena,

Ti bi cennet şa kî înan ya Xuda.

 

Wahîre nê zadî Rebbu’l-‘alemîn,

‘Ef kî emr û maldê ey berket defîn.

 

Hem viraşdoxê kitabê xasekî,

Lajê muftîdê ke[h]andê Sîweregî.

 

Yanî ‘Usman Es’ed û ti ey qijî,

Lajê Hac Eyûb Efendî Babijî.

 

Ey û lajî pêr û pîrbanê verî,

‘Ef kerî ti merdimanê ey berî.

 

O ki nuşte kerdo no Mewlûdê ma,

Cenneto ‘edn û miyandê ci di ca.

A dinî û na dinî di dî necat,

Kam ki wend pêxemberî rê esselat.(5)

1. Ç.c., r. 62-63 
2. Alî Aydin Çîçek, “Romannuştox Denîz Gunduzî reyde Roportaj”, Kovara Zend, hejmar 25, Bihar 2017,  Îstanbul, r. 4.
3. No qismêk Mewlidê (Bîyîşê Pêxemberî) Usman Esad Efendîyê Babijî ra reyna Ahmet Kirkanî seba Antolojîyê Şîîran weçînit û mi rê şawit.
4. No qismêk Mewlidê (Bîyîşê Pêxemberî) Usman Esad Efendîyê Babijî ra reyna Ahmet Kirkanî seba Antolojîyê Şîîran weçînit û mi rê şawit.
5. No qismêk Mewlidê (Bîyîşê Pêxemberî) Usman Esad Efendîyê Babijî ra reyna Ahmet Kirkanî seba Antolojîyê Şîîran weçînit û mi rê erşawit.