Ziwannasîye yan zî gramer (Bi grekkî: γραμματική, grammatîkî), beşê îlîmî yo ke ziwanêkî hetê şekîl, awankerdişê cumle û qaydeyanê ci tepîs keno yo. Yanî yew ziwanî venganê ci ra heta cumleyan, her tewir qayde û xebitnayîşê ci bi awayo hîra tespît keno û wezîfeyanê ci ser o vindeno. 

Ziwannasîye zî goreyê babetan xo mîyan de beşanê cîyayan ra yena pê. Beşo ke etudkerdişê vengan keno ra “fonetîk”,  beşo ke hetê awanî ra çekuyan û şeklanê ci etud keno ra “morfolojî”, beşo ke kokê çekuyan û şeklê ci yê verênî etud keno ra zî “etîmolojî” yeno vatene.

Ziwannasîye îlîmanê zaf kehenan ra yew a. Çekuya gramerî (ziwannasîye) grekkî û latînkî ra derbazê ziwananê bînan bîya. Yeno zanayene ke pisporê gramerî yê tewr verên hîntkij ê.

Helbet ziwanê ke sey kurdî ameyê qedexekerdene de xebatê ziwannasîye û gramerî wina asan nêameyê kerdene. Vera qedexe û asîmîlasîyonê dewlete reyna zî tayê nuştox û roşnvîranê kurdan/kirmancan xebatê gramerî kerdê.  

Xebetê ke ameyê kerdene her çiqas yewbînî nêgêrê zî, yanî mîyan de problemê alfabe ûsn. bibê zî seba bingeyê xebatanê ziwanî yew war zî akerdo. 

Kiramanckî/Zazakî de xebatê gramer û ziwanî yê ke ameyê kerdene:

• Çeko[Kocadag],  Razarê Dımılki Türkçe Açıklamalı Zazaca Gramer, Almanya, 1997

• Munzur Çem, Türkçe Açıklamalı Kırmancca (Zazaca) Gramer, Weşanên Deng, İstanbul, 2003

• Turan Erdem, Kürtçe Dil Dersleri: Zazaca, Fırat yayınları, Îstanbul, 1998

• Zerrîweş Esnaw, Musnayox Asta Diyîne, Weşanê Enstîtuya Kurdî yê Amedî, Diyarbakır, 2015

• Grûba Xebate ya Vateyî, Rastnuştişê Kırmanckî (Zazakî), Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2005

• Sebahattîn Gultekîn, Ro Ser Zarawaya Kirmanckî Xebata Gramerî, Weşanên Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê, Îstanbul, 2010

• Sabahattin Gültekin, Mûsnêr (Kirmanckî Asta Yewine), Weşanêy Anstîtuya Kurdî ya Amede, Îstanbul, Çele 2012

• Deniz Gündüz, Türkçe Açıklamalı Kürtçe Kırmancca/Zazaca Dil Dersleri, Vate Yayınevi, İstanbul, 2006

• Roşan Lezgîn, Dersê Ziwanî, Weşanxaneyê Roşna, Dîyarbekir, 2012, 128 r. Çapa Dîyine: Weşanxaneyê Roşna, Dîyarbekir, 2014

•  Roşan Lezgîn, Ji Bo Kurmancan bi Awayê Muqayeseyî: Gramera Kirdkî (Zazaki), Roşna Yayınevi, Diyarbakır, 2013

• Malmîsanij, Kürtçede Ses Değişimi, Vate Yayınevi, İstanbul, 2013

• Alî Aydin Çîçek, Kürtçe-Kırmancca (Zazaca) Dil Kartları, Vate Yayınevi, İstanbul, 2016

• Deniz Gündüz, Avesta Dili ile Kırmancca (Zazaca)'nın Karşılaştırılması - Etimolojik Bir İnceleme, Vate Yayınevi, İstanbul, 2021