Teqîbkerdoxa mîrasê Dagî: Dersime Zêrevan

Nuştoxe, kameramane û îdarekare Dêrsime Zêrevan (Jîhane Esad Şehmûs) şagîrta rayberê sînemaya koyî Halîl Dagî ya. Zêrevane qala sirê koyan, taybetmendîyanê Halîlî û projeyanê xo kerde.

Nameyê Dersime Zêrevan bi giranî wextê weşanayîşê dokomenterê SARA de ame eşnawitene. Dokumenter derheqê cûya şorişgêra gijiksûre Sakîne Cansiz de yo ke tarîxê şarê kurdî de wayîrê cayêkê taybetî ya. Ewro serrgêra 13. ya şehadetê Halîl Dag o. Dersime Zêrevan zî şagîrtêka Halîl Dagî ya û qala rawanîya xo û sînemagerîya Halîl Dagî wina kena:

''Domanîya xo ra nata ez parçeyêka kulturê kurdan a teqîbkerdoxa welatperwerîye ya. Merdimê ke domanîya xo de pê welatperwerîye û dejanê kurdan benê pîl, hînî welatperwerîye înan bena karakterêk. Vêşnayîşê Sînemaya Amûde ra dima sînema seba kurdan bibî cayê mergî. Hînî kurdî domanê xo nêerşawitêne sînema.

Serra 1996î de mi bire daye ke ez binusa. Dima mi gerîlayan ser o cigêrayîşî kerdî, hîkayeyê înan nuştî. Heta serra 2000î ez têgêrayîşanê komelkîyan de vera zulmê rejîmê Sûrîye sey aktîvîstêke xebitîya. O çax mi eşnawit ke gerîlayan koy de Dibistana Fotogarfî awan kerde. Çîyo ke ez gêrîyayêne ci mi dî. Dima zî mi dest pê komkerdişê vîrameyîşan û şîîranê gerîlayan kerd. Ê serran de mi Zîlane (Zeynepe Kinaci) ser o bi ziwanê erebkî romanêk nuşt.

Wextêkê kilmî yê tewrbîyayîşê min ê Dibistana Fotografan ra dima şerê YNKyî dest pêkerd. Hêzanê şerwanan hetê ma ra derbaz bîyêne û şîyêne cepheyan. Rojêke zî Murat Karayilan koma xo reyde nêzdîyê ma bi. Mîyanê înan de yew estbi ke zaf bale antêne. Destê ey de makîneya fotografî estbî û tim hûyayêne, fotografî girewtêne. No Halîl Dag bi.

Serra 2004î de hînî ekîpêka sînema ya Halîlî estbî, hayîya mi zî pê hesîyaye ke perwerde dano. Dima ez a serre bi hawayêkê fermîyî derbazê huneranê dîyayîşkîyan bîye. Mamostayê mi Halîl Dag bi. Mi ci ra dersî girewtî. Ez des serran bêmabên kamera ser xebitîya. Halîlî tim vatêne 'Eke ma dîmenê gerîlayan gênê ganî ma sey nînan têbigêrê, biwerê ra bikewê. Ganî kamera ganî biba.' Ma pîya tewrê gerîlayan bîyêne, ge verê înan de ge peyê înan de la tim mabênê înan de bîyî.

Mi reya verêne fîlmê Fîrmaskên Ava Zê de kay kerd. Girewtişê nê fîlmî seba ma anremanêk bi. Bêrîtane projeyêko pîl û bitehluke bîye. O çax alozîyî zî zêde bîyî. Xîyanet zêde bi. O çax Halîl Dagî vat: 'Eke ê efteranê ke xîyanet bikerê ganî ma zî biefterê ke nê fîlmî bigêrê.'

Îmkanê ma kêm bibî. La ma dest pê fîlmê Bêrîtane kerd. Xelîl Dagî vatbi: 'Şima sey cinîyan do bibê destpêkê tarîxê sînemaya kurdî.'

Daşinasnayîş

Dersime Zêrevan (Jîhane Esad Şexmûs) 10ê sibata 1980î de şaristanê Qamişloyî yê Rojawanî de dadîya xo ra bîya. Serra 1996-2000î de vera zulmê rejîmê Sûrîye tewra têgêrayîşî bîye. Derheqê Zîlane (Zeynep Kinaci) de bi erebkî romanêk nuşt. Serra 2004î de sey wendekara Halîl Dagî dest pê karê sînema kerd. Serra 2005î de Firmêskên Ava Zê de kay kerd. Zêrevane kameramanîya fîlmê Bêrîtane û Rêwîyên Şad kerde, îdarekarîya dokumentê SARA (2013-2016) kerde. Dima zî îdarekarîya fîlmê Rûpelên Sor a Rojava kerde. Serra 2019î de derheqê Şengal de fîlmêk viraşt.