Şahîdanê Terteleyê Dêrsimî ra Pîre Xecê îfade kerd ke ganî şarê kurdî tarîxî xo vîr a nêkero û vat: ''Vera dişmenî ma wayîrê îradeyê xo vejîyê.''

Terteleyê Dêrsimî 1937-1938î de qewimîya û hema zî nêqedîya. Wexto ke merdim bale dano polîtîkayanê dewleta tirke ser vîneno ke înkar dewam keno.

Dêrsim warêko kulturkî û xoser o ke tede bawerîya Elewîtîya Raya Heqîye est a. Na taybetmendîya xo ra bi serran o Dêrsim mîyanê abluka de yo la na abluka nêresaye armancê xo.

Pîre Xecê mabênê serranê 1935-1936î de Dêrsim de dadîya xo ra bîya. Wextê Terteleyê Dêrsimî de a keyeyê xo reyde Denîzlî rê ameye surgunkerdene. 10 serran ra dima keyeyê ci agêra Dêrsim la serranê 90an de wexto ke Kurdîstan de dewî ameyî vengkerdene, a reya diyîne ameye surgunkerdene.

Pîre Xecê ard ziwan ke wextê Terteleê Dêrsimî de waya ci a nimita coka eşkaye bixelisa. Pîra Xecê vat: ''No koy, no erd bi gonîye ameyî awedayene. Senî ke no erd nêbi ê xayînan, do nêbo. Werrekna ez tîya de bimendêne.'' 

Pîre Xecê naye ra dima dest pê şiware kena:

Axzunîg kowo vêsayî yo wî lemin

No çi miz û dûman o wayî lemine bûko

Cemşî Axayî bi Memed Alî Axayî ra

Binê singûyan de milqî danê wayî lemin lemin!

De wayî wayî wayî, lemin lemin wayî !..

Cemşî vano to dima yeno nîyade

No çik o ma ser o voreno lemin wayî

Koyê Axzunîge miz û dûman o

Na hukmatê tereşî rê îtivar nêbeno lemin wayî!

De wayî wayî, lemin wayî!

Qirkerdişê Axzunîge

Leşkeran keyeyanê Seyîd Tûrabî Baran û Seyîd Hasan Cananî ra 24 kesî tepiştî, pê têlan destê înan girê dayî û berdî cayê bi nameyê Sekesûre. Zulm uca de dest pêkerd. Leşkeran nê merdimî bi kerrayan kiştî û dima bi benzînî vêşnayî.

Şiware qala nê qirkerdişî kena. Cemşî û Memed Alî Axa dewlete ra soz genê ke dewlete do destê xo meda înan. La Terteleyê Dêrsimî de Memed Alî Axa û Cemşî fam kenê e dewlete ê xapînayê.  Şarê Xozadî yeno vêşnayene...

Oyo ke ameyo sereyê kurdan nêame sereyê çewî

Pîre Xecê vat: ''Oyo ke ameyo sereyê kurdan nêame sereyê çewî. Eke Şahîn Agayî birayê xo qetil nêkerdêne peynîya ma wina nêbîyayêne. Dişmen Rêberî rê vatbi ke wa Alîşêr bikişo, koyê Dêrsimî ci rê bimanê. Zerîfa Alîşêrî rê vano 'embazeê mi wurze, no seba xêr nêameyo, do to bikişo.'  Alîşêr bawer nêkeno. Hema ke Zerîfa dest bierza çeke Rêber wirdînan zî kişena. Xayînîye ê kiştî.''

Pîra Xecê ard ziwan ke babîyê ci aye rê qala ci kerda ke Seyîd Rizayî eşîrê Dêrsimî de kom kerdî, berdî şerê Rûsya û Tirkîya. Pîra Xecê vat: ''La Tirkîya verî çekê xo dayî ma ro. Înan ma cayêk de kom kerdî, ma vêşan verdayî. Ma têna asmên dîyêne. Terteleyê Dêrsimî de dişmenî merdimî dayî guleyan ver û qetil kerdî.''

Dima surgun dest pêkerd. Pîre Xecê wina qala ê rojan kerde: ''Babîyê mi tim bermayêne. Vatêne ma ameyî surgunkerdene, doman û cinîyê ma hetê leşkeran ra ameyî remnayene. Êyê ke ameyî surgunkerdene nêameyî qeydkerdene. Çew nêzaneno nê merdimî ça de yê. Ma 10 serran surgun de mendî. La zulmê dişmenî uca de zî dewam kerd. Leşkeran tim babîyê mi berdêne û dayêne ci ro. Ez domana 6 serre bîya, babîyê xo ra qehirîyayêne. Seba ke dejê babîyê mi vindero mi ci rê şiware wende û babîyê xo hewna kerd. O sey domanan bermayêne.''

Surgunê Denîzlî ra dima Pîre Xecê û keyeyê ci agêrayê Dêrsimî. La zulm reyna dewam kerd. Pîra Xecê vat: ''Serranê 90an de înan reyna ma ca û wareyê ma ra kerdî.Vat 'şorê' û keyeyê ma vêşna. Mi înan rê vat ez do nêşora, mi bi xo keyeyê xo vêşna. Mi înan rê vat ke ez do reyna erdê xo ra fek vera nêda. Ez nêşîya.''

Pîre Xecê hêsirê çimanê xo pakî kerdî û wina veng da: ''Vera dişmenî wayîrê erdê xo vejîyê. Tarîxê ma xo vîr a mekerê.''