Xîretê seba yewîya neteweyîye wextanê peyênan de Vakurê Kurdîstanî de sey 'îtîfaqê weçînayîşî' dewam kerdêne. 24ê teşrîna verêne ya 2020î de Amed de bi eşkerayîyêke no îtîfaq vurîya îtîfaqêkê stratejîkî yê mendeyî.

Kongreya Komelê Demokratîkî (KCD)ya ke serra 2007î de ronîyayei seba yewîya kurdan û xurtkerdişê na yewîye xebitîyena. Seke armancê ci yo KCD pêro rêxistin, dezgeh û partîyanê kurdan temsîl keno û sey sîwanêk o. Rojdemo verên ê KCDyî zî kombîyayîşê pêro partîyanê kurd û Kurdîstanî bi. Bi nê armancî KCDyî selahîyetdaranê Başûrê Kurdîstanî reyde pêvînayîşê sîstematîkî kerdî.

KCDyî sere de Mesûd Barzanî û Celal Talabanî selahîyetdaranê girîndan ê Başûrî reyde pêvînayîşî kerdî û seba ke kongreya neteweyîye bêra kerdene nê pêvînayîşî bi serran dewam kerd.

Bi taybetî mabênê serranê 2013-2015î de nê pêvînayîşî xeylêk bibereket bîyî. Dima ke 'prosesê dîyalogan' hetê AKPyî ra ame qedînayene yewîya kurdan zî binê tesîrê ci de mende.

Gama tarîxîye

Her çend selahîyetdaranê Başûrê Kurdîstanî reyde pêvînayîşî dewam kenê zî gamê yewîye yê têgêrayîşê sîyasî yê kurdan seba ke Vakurê Kurdîstanî de bêrê xurtkerdene xebatî ameyî kerdene.

7ê hezîrana 2015î de rayberîya KCDyî de HDP û partîyê bînî yê kurdan ameyî yewca û înan prosesê 'îtîfaqê weçînayîşî' da destpêkerdene. Weçînayîşanê 1ê teşrîna peyêne û 24ê hezîrana 2018î, weçînayîşê 31ê adara 2019î de zî no îtîfaq berdewam bi. Weçînayîşê 31ê adara 2019î de zî beşdaranê nê îtîfaqî ra tay kesî sey namzetê şaredarîyan ameyî mojnayene. Hemsereka HDPyî Pervîne Buldan îtîfaqê weçînayîşî sey gamêka tarîxî pênase kerdbi.

'Ganî giranîya xo bidê menfaatanê şarî ser'

Hetêkî ra yewîya kurdan bîyêne xurtêr hetêkî ra zî dewleta tirke vera Rojawan, Vakur û Başûrê Kurdîstanî hêrişê xo dewam kerdêne. Bi taybetî îşxalê Rojawan û Başûrî ra dima yewîya kurdan resaye astêka berzêre. Serekê Pêroyî yê KKPyî Sînan Çîftyurekî roportajêkê xo de wina vatbi: ''Mîyanê şert û mercanê ablûqa de partî, roşnvîr û stratejîstê kurdî ganî bi hawayêkê mendeyî seba menfaatanê şarî têbigêrê. Bi nê hawayî ma eşkenê verê hêriş û ablûqayan bigêrê.''

Îtîfaqo mende

24ê teşrîna verêne ya 2020î de partîyê sîyasî yê kurdan seba ke xebatanê yewîya neteweyîye û hêrişanê vera kurdan biercnê Amed de ameyî pêser. Kombîyayîşê îtîfaqî de HDP, KCD, Partîya Herêman ê Demokratîkan (DBP), Komeleya Kurdan a Demokrat-Şorişgêre (DDKD), Partîya Azadî ya Merdiman (PÎA), Partîya Komunuste ya Kurdîstanî (KKP), Platformê Demokratanê Kurdan (PDK-Vakur), Partîya Demokrate ya Kurdîstanî ya Tirkîya (KDP-T) û Partîya Azadîye ca girewtêne û nê partîya bire daye ke 'îtîfaqê Kurdîstabî' mende bikerê.

Berpirsîyarîya sîyasî û exlaqîye

Hemserekê Pêroyî yê HDPyî Mîthat Sancarî nê kombîyayîşî de wina qisey kerdbi: ''Ma zaf girîngîye danê nê îtîfaqî. Seba kurdan yewîya neteweyîye asta berze de girîng a û kurdî hewceyê na yewî yê. Heqê kurdan yenê înkarkerdene û binpaykerdene. Coka ganî temsîlkarê nê şarî xeta hampare de bêrê pêser. Berpirsîyarîya sîyasî û exlaqîye ya nê partîyan a ke tay meseleyan ser o pêbikerê û bêrê yewca.''

Dewleta tirke bi îşxalî cewabê îtîfaqî da

Eşkerayîya Sancarî ra dima 24ê teşrîna verêne ya 2020î de rojdemo verên ê çapemenîya kurdan yewîya kurdan bîye. Dewleta tirke nê mîyanî de hêrişê xo zêdînayî. Bi taybetî Başûrê Kurdîstanî de vera sivîlan hêrişî kerdî. Dewleta tirke bi nê hawayî cewabê îtîfaq û xebatanê yewîye yê kurdan da.