3’ê Tebax a 2014’î seba şarê Êzidîyan bi mîlad. No tarîx xelqeya peyêne ya qirkerdişanê ke 773 serrî very dest pêkerdibi. Seba Êzidîyan bîyêne “Fermana 73’ine” yan zî 73 qirkerdişî. 5 serrî serê hêrişê qirkerdişî yê DAÎŞ’î ra ravêrtî, ke hêriş berdî serê ca û stargeyê pîrozî yê Êzidîyan, Koyê Şengalî.

 Qirkerdiş de bi hezaran Êzidîyî ameyî qetilkerdene, 400 hezarî ra vêşêr Êzidîyî bê ca û war mendî. 6 hezarî ra vêşêr DAÎŞ’î ameyî remnayene. Nîmeyê kesanê ke ameyî remnayene, cinî û domanî bî. Nika hewna zî yeno texmînkerdene ke nizdê 3 hezar cinîyê Êzidîyî destê çeteyanê DAÎŞ’î de yê.

Waştişê serekeyî yê Êzidîyan rayapêroyîye ya dinya ra o yo ke Neteweyê Yewbîyayeyî (NY) 3’ê Tebaxe sey “Roja Qirkerdişê Êzidîyan” îlan bikerê û DAÎŞ’ijî mehkemeyêka mîyanneteweyîye de bêrê muhakemekerdene. Çarçewaya serrgêra qirkerdişî de Êzidî û organîzasyonê cimatê sivîlî û heqanê merdiman xo çalakî û programan rê amade kenê.

 Şengal Nîm Xoser Bi

Şengal Başûrê Kurdistanî de wayîrê koyêk o ke dergîya ci 70 kîlometreyî ya. Şengal cayêko winayên o ke îqtîdaran ra cîya bîyo wayîrê xoserîyêk. Êzidîyî mîyanê sînoranê Başûrê Kurdistanî de, ke cayêko pîroz ê Êzidîyanê Laleşî zî tede yo, herêma Şeyxanî û herêma û herêma Şengalî ya pabesteya Mosilî de zî ciwîyenê. Êzidîyê ke Şengal de 15 dewan de pîya ciwîyenê, herême de nufûsa tewr sixlete yê.

Fermana Verêne Seserra 7’ine

Seba Êzidîyanê ke rîyê bawerîya înan a dewamkerdoxe artêş û dewletanê Îslamî hêrişê qirkerdoxî înan ser o kerdî Koyê Şengalî tim stargeyêk bi. Êzidîyê ke hemverê polîtîkayanê emperyalan ê Îslamî tim waşt bawerîya xo ya qedîme biciwîyê, bi se hezaran bedelî dayî. Hemverê Êzidîyan qerarê qirkerdişî yê Osmanîyan bi ca ardî. Seba ke fermanê paşayanê Osmanîyan bica ardî, nameyê qirkerdişî zî sey “ferman” ameyî namekerdene. Serra 1246 ra nata ke qirkerdişo ewilên virazîya heta 3’ê Tebax a 2014’î Fermanî serê înan de ameyî wedartene.

Pêşmergeyan Xoverdayîş Şikit

Hêrişo ke verî ra ameyêne pawitene 3’ê Tebaxe, bişewe saete 02.00 de dest pêkerd. DAÎŞ’î bi hewanan hêriş berd serê Şengalî. Hêriş vernî de berd serê dewa Girzêre. Dima ra zî hêriş berd serê dewa Sîba Şêx Xidirî û dewanê başûrê Şengalî. Saetanê verênan de şarî bi hêzê xo cewab da. Pêşmergeyanê PDK’yî zî Şengal ca verda. DAÎŞ’î bi cebilxaneyo ke Mosil ra ardibi hêrişo giran kerdibi, gama ke pêşmergeyan zî Şengal ca verda, DAÎŞ’î lez kerd û hêriş açarna bi têgêrayîşê îşxalî. Şar zî nêçareyîye ra Şengal ra vejîya. Zafaneyê dewijanê Başûr û Vakurî kerd ke xo biresnê koyî, qismêk zî verê xo da Başûrê Kurdistanî û Rojawanî.

Gerîlayanê HPG-YJA Starî Xeta Xoverdayîşî Ronaye

Hemverê hêrişanê DAÎŞ’î de PKK’yî seba Şengalî yewîyêka gerîla ya 12 kesan şirawite. Pawitişê Êzidîyanê ke xo resnabi koyan, sere de hetê 12 gerîlayan ra ame kerdene. Dima ra di tabûrê hêzê PKK’yî şîyî hetkarîye û nêverda ke DAÎŞ heta xorînîya koyî de aver şiro. Dima ra gerîlayan vakur rah eta bi herêma Rojawanî korîdora asayîşî ronaye. Qismêkê Êzidîyanê ke ravêrtîbî Rojawan kampa Newroze de mendî û qismê înan ra şîyî Başûrê Kurdistanî, qismêk zî şîyî Vakurê Kurdistanî, bajaranê sey Şirnex, Mêrdîn, Êlih, amed, Sêrt û Riha.

Fermandarîya Hempare ya 12’ê Mijdar a 2015’î îlan kerd ke “Operasyonê Xelesnayîşê Şengalî” dayê destpêkerdene. Pîya bi nê Rojawan de hêzanê YPG-YPJ’yî û hetê Şengalî de gerîlayanê HPG-YJa Starî seba azadkerdişê Şengalî şer kerd. Roja dîyine ya operasyonan de hêzanê YBŞ, YJŞ û gerîlayanê HPG’yî, YJA Starî merkezê bajarî DAÎŞ’î ra kerd pak. Hêzanê hemparan dima ra dewê başûrî yê Şengalî zî azad kerdî.

Bîlançoyê Qirkerdişî Giran Bi

Bîlançoyê hêrişê DAÎŞ’î yê serê Kurdanê Êzidîyan giran bi. Hêrişê DAÎŞ’î de hezar û 293 Êzidîyî ameyî kiştene, 360 hezar Ezidîyan zî nêçarîye ra koç kerd. Heman wextî de zirar gina 68 cayanê pîroz û îbadetî ro. 69 gorê komîyî ameyî dîyene, 6 hezar û 417 kesî ameyî remnayene. Nînan ra 3 hezar 584 kesî cinî û domanî bî. Nînan ra aqûbetê 3 hezaran hewna nêno zanayene. Yeno vatene nika Şengal de nizdê 150 hezar Êzidîyî ciwîyenê.

Seba Mehkemeya Ceza Gama Ewilêne Amî Eştene 

Meclîsê Parlamenter ê Konseya Ewropa (MPKE) 12’ê Teşrîna Verên a 2017’î de veng da welatanê endamanê Konseya Ewropa ke hêrişanê Iraqî û Sûrîye sey “qirkerdiş” bi hawayêkê fermîyî nas bikerê. Vengdayîş bi yew vengî ame qebulkerdene. Kombîyayîşo ke Laheyê Hollanda de ame kerdene de selahîyetdaranê Konseya Asayîşî yê Neteweyê Yewbîyayeyî, sîyasetmedarê mîyanneteweyeyî, huqûqnasî, xizmê kesanê ke DAÎŞ’î ê kiştê, şahidê qirkerdişî û selahîyetdarê Iraqijî amade bîyî. Hukmatê Iraqî û Hukmatê Federalî yê Herêma Kurdistanî qebul kerd ke serê babeta qirkerdişanê DAÎŞ’î de rayapêroyîye ya mîyanneteweyîye dir bixebetîyo. Kombîyayîş de seba muhakemekerdişê DAÎŞ’ijan gama ewilêne ya awanekerdişê mehkemeyêka taybete amî eştene.

Muhakemekerdişê çeteyanê DAÎŞ’î rojawan de îdareyê xoserî yê Vakur û Rojakewtena Sûrîye de zî bi nê amacî 6-7-8’ê Temmuze de Amûdê de „Forûmo Mîyanneteweyî yê DAÎŞ’î“ ame viraştene. Forûm de qerar dîya ke seba muhakemekerdişê DAÎŞ’ijan Rojawan de mehkemeya mîyanneteweyîye bêro ronayene. Seba ke no qerar bica bêro zî ame waştene ke sere de NY ganî hêzê mîyanneteweyîyî û dewletî bi mesuldarîye tê bigêrê.

3’ê Tebaxe Hemverê Femînîsî de Roja Çalakîye

Prosesê qirkerdişî de trajedîyan ra yewe zî çîyê ke ameyî ardene bi sereyê cinîyan ê Êzidîyan bîye. Bi hezaran cinîyê Êzidîyî bazaranê koleyan de ameyî rotene, bi hawayêkê sîstematîkî ro înan tecawuz ame kerdene û her tewir sûcê merdimîye ro înan ame kerdene. Bi wesîleya serrgêra 5’ine ya qirkerdişî, Federasyonê Meclîsê Cinîyan ê Êzidîyan ê Almanya 3’ê Tebaxe sey „Roja çalakîye ya hemverê Femînîsîdî“ îlan kerd. Federasyonî veng da heme cinîyan ê dinya ke vejîyê meydanan. Amadekarîyî yenê kerdene ke 3’yê Tebaxe de bi çalakî û programan bala rayapêroyîye bêro antene bi serê qirkerdişî.