Serra diyîne ya Şerê Dinya yê Diyînî; 1941 de yewîyanê Rûsan û îngîlîzan di hetan ra Îran îşxal kerd. Nê rojan de hukmatê Tirkîya notêk şawit London. Notî de bale ameyêne antene serê rêxistinîya kurdan ser û hukmatê îngîlîzan ameyêne hîşyarkerdene. Ê rojan de serkêşîya Qazî Muhammedî de heyetêkê kurdan seba Yewîya Sovyetan reyde pêvînayîş bikero, şi Baku. Heyetê kurdan ke Serekwezîrê Azerbaycanî Bakirofî reyde pêvînayîş kerd, îdareyê Sovyetan reyde xeyêk pêkerdişî kerdî.

Kurdan Sovyetan ra sozê paştdayîşî girewt û agêrayî herra xo. 16ê tebaxa 1943yî de Yewîya Ganbîyîyayîşê Kurdîstanî ameye ronayene. 1944 de zî hîrê rêxistinê kurdan Komela, Xoybun û Hevî ameyî têhet, hêzê xo kerdî yew û pêkerdişê 'hîrê sînor'î  îmaza kerd. Proseso ke ver bi Mahabadî ame şîyayêne wina pê yewîya kurdan, firsatanê ke dengeyanê herême ardî, qewimîya.

Çarçira de Roja Tarîxî…

Roja tarîxî sey 22ê çeleyê 1946î ameyî vîjnayene. A roje meydanê tarîxî yê Çarçila yê Mahabadî de bi hezaran kesî ameyî têhet. Qazî Muhammedî tîya komere pê nê vatişan îlan kerd: ''Ez hûmayê xo, netewa kurdan û beyraqa bimbareke ya Kurdîstanî ser o sond wenana ke ez do heta dalpaya gonîya xo ya peyêne û nefesê xo yê peyênî do xoserîya Kurdîstanî û komare bipawê.''

Gama ke komare ameye îlankerdene Qazî Muhammed 46 serre bi û sey serekomarî vîjnayîşê ey bêşik tesaduf nêbi. Qazî Muhammed keyeyêkê xurt û dîndarî ra ameyêne. Badê îlanî 14 wezîran ra kabîneyê hukmatî ame ronayene. Rengê ke sembolê yewîya kurdan ê reya verêne beyraqa komere de cayê xo girewtêne. Marşê ''Ey Reqip''î yo  ke şaîrê kurdî Dildarî 1938 zîndan de nuştbi, sey marşê neteweyî ame qebulkerdene. Herême ke zereyê sînorê komere de zî mekteban de perwerdeyê kurdkî dest pê kerd. Mîlîsî zî ravêrtî artêşe. Rojanê verênan de têna 10 hezar tifing û 20 kamyon cepilxaneyê artêşe bibi. Xebetêka muhîme ya komere zî warê kultur, hurner û edabîyatî bî. Demê kilmî de pê qerarê komere operayî ameyî ronayene, kitabanê zanîstî ra heta kovaranê tutan xeylêk xebetê çapemenî-weşanî ameyî kerdene.

Badê Şerî Dengeyî Bedilîyayî

Rojhelatê Kurdîstanî de semedê kurdan averşîyayîşê tarîxî qewimîyayênî.  Badê Şerê Dinya yê Diyînî dinya de dengeyê neweyî ameyênî ronayene. Dinyaya rojawanî ke sereyê ci Amerîka antêne de herinda tersê Almanyaya Hîtlerî şerê serdinî yê mabênê rojhelat-rojawanî girwetêne. Yewîya Sovyetan zî Îranî rê nizdî bîyêne. Bado ke îdareyê Moskova Tehran reyde pêkerdişê petrolî kerd, cade hêzê xo herême ra antî. Komara Kurdîstanî têna ameye verdayêne, destkewteyî bîyî qûrbanê pêvînayîşanê serê masayan. Artêşa Sûre 9ê gulana 1946î de herra Îranî ra xo peyser ante. 17ê kanûne de zî artêşa Îranî kewt Mahabad û rayberê komere esîr girewtî. Mala Mustafa Barzanîyo ke serekê erkanê pêroyî yê komere bi pîya bi 500 pêşmergeyan badê rayraşîyayîşê zehmet û dergî çemê Arasî ravêrt û resa Yewîya Sovyetan.

Meydanê Ronayîşê Komare de Îdamî Ameyî Kerdene

Ronayîşê komare ra yew serre û yew roje dima, 23ê çeleyê 1947 de cezaya îdamî dîyaye Qazî Muhammedî. Eynî serre 31ê adere de Meydanê Çarçira yo ke tede ronayîşê komare amebi îlankerdene de, Qazî Muhammed û di embazê ci ameyî îdamkerdene. Qazî Muhammedî de sey rayberêkê kurdan tarîx de cayê xo girewt.